بر اساس نتایج سرشماری عمومی کشاورزی، در سال ۱۳۹۳ اراضی کشاورزی ۵/ ۱۶ میلیون هکتار است که نسبت به سرشماری عمومی کشاورزی سال ۱۳۸۲، حدود ۲/ ۱ میلیون هکتار کاهش داشته است.
به گزارش سرویس پژوهش خبرگزاری صدا وسیما: بدون شک کشاورزی مهم ترین و حیاتی ترین فعالیت بشر و ضامن پایداری و رشد متوازن جامعه است. با توجه به رشد روز افزون جمعیت و تقاضای مواد غذایی از یکسو و نگرش سیاسی و اقتصادی به بخش کشاورزی از سویی دیگر، ضرورت پرداختن به توسعه این بخش و به ویژه شناسایی نظام های بهره برداری کشاورزی بسیار مهم و حیاتی است.
نظام های بهره برداری سازمان اقتصادی و اجتماعی مرکب از عناصر به هم پیوسته ای است که با هویت و مدیریتی واحد و در ارتباط متقابل با شرایط اجتماعی و طبیعی محیط خود، امکان تولید محصولات کشاورزی را فراهم می سازد. خرده مالکی و پراکندگی قطعات اراضی یکی از عناصر ساختار سنتی کشاورزی کشور است. چنین آرایشی از اراضی کشاورزی، تنها متعلق به کشور ایران نیست؛ بلکه در نظام زمین داری اغلب کشور‌ها با نسبت های کم و بیش متفاوت وجود دارد و امروزه، به یکی از موانع اصلی توسعه کشاورزی تبدیل شده است.
نظام بهره برداری دهقانی یکی از نظام های بهره برداری سنتی است. این نظام عمدتاً واحد‌های موسوم به خرد و دهقانی زیر ۱۰ هکتار را شامل می شود. هر واحد بهره برداری معمولاً شامل یک خانوار بهره بردار است به طوری که تعداد واحد‌های بهره برداری دهقانی تقریباً با تعداد خانوار‌های بهره بردار عضو واحد برابر است. در واحد‌های بهره برداری کشاورزی سنتی انواع فعالیت های کشاورزی اعم از زراعت، دامداری، باغبانی و فعالیت های صنعتی وابسته به کشاورزی صورت می گیرد. در واحد‌های بهره برداری دهقانی امروزی هم که بازمانده نظام کشاورزی سنتی است هدف تولید به ویژه در تولیدات زراعی و دامی مصرف و فروش و در تولیدات باغی فروش و مصرف است.
آنچه مسلم است کشاورزی ایران با بافت سنتی و با واحد‌های کوچک بهره برداری قادر به تأمین حداقل مواد غذایی مورد نیاز جامعه نخواهد بود، و برای حصول به مازاد کشاورزی و قدم گذراندن در راه رشد و توسعه اقتصادی باید به فکر کشاورزی پیشرفته با تولید اقتصادی بود. این هدف جز با تشکیل واحد‌های بزرگ تولیدی و واحد‌های تولیدی در مقیاس اقتصادی، قابل دستیابی نخواهد بود. به منظور اصلاح ساختار نظام بهره برداری موجود، نظام های تعاونی تولید روستایی می تواند پاسخی مناسب برای حل برخی مشکلات فعلی کشاورزان خرده مالک باشد. پژوهشگران، کارشناسان و سیاستگذاران کشاورزی با توجه به تحولات به وجود آمده در نظام بهره برداری از زمین، در مجموع به این نتیجه رسیده اند که پدیده پراکندگی و خردی زمین های زیرکشت یکی از مسائل و معضلات اساسی کشاورزی ایران است.
متن کامل این مطلب در اینجا قابل دریافت است
پژوهشگر: علی قنبری