بر اساس ماده 14 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز دستگاههای تبلیغی، فرهنگی، پژوهشی و آموزشی از جمله سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، سازمان تبلیغات اسلامی و وزارتخانه های فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری موظفند برنامه های فرهنگی، آموزشی، تحقیقاتی و ترویجی را بر اساس سیاست‌های ابلاغی شورای عالی انقلاب فرهنگی و اولویت های ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز با هدف افزایش کیفیت تولیدات داخلی، ارتقای فرهنگ عمومی برای گرایش به استفاده از کالای تولید داخلی و جلوگیری از مصرف کالای قاچاق، اجراء نمایند. با توجه به اینکه وزارت آموزش و پرورش دارای ظرفیت های فراوانی برای اجرای قانون مذکور است در این مقاله دکتر عبدالمجید نگارش نژاد، مدیر کل فرهنگی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز، سعی داشته به بررسی ظرفیت های این وزارتخانه در امر مبارزه با قاچاق کالا و ارز بپردازد.

...................................................

پژوهش خبری صدا وسیما: مبارزه با قاچاق کالا و ارز به عنوان یکی از دغدغه‌های جدی مقام معظم رهبری و یکی از چالش‌های اساسی در حوزه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی، امری است که امروزه به یکی از اولویت‌های اصلی نظام برای تحقق اقتصاد مقاومتی تبدیل شده است. مبارزه با قاچاق کالا و ارز بر اساس دیدگاه و فرمان رهبر معظم انقلاب اسلامی خطر جدی و بزرگی است که مبارزه جدی با آن بر همه دستگاه‌هایی که به نحوی می‌توانند در آن دخیل باشند واجب است تا سهم خود را در این مبارزه ایفا کنند. در این میان آموزش و پرورش به عنوان یکی از بزرگترین و تأثیرگذارترین نهاد‌های جمهوری اسلامی ایران با برخوردای از 14 میلیون دانش‌‌آموز و بیش از یک ‌میلیون نفر قشر فرهنگی دارای ظرفیت‌هایی است که می‌تواند نقش تأثیرگذاری در مبارزه با قاچاق کالا و ارز و کاهش تقاضای کالای قاچاق در میان مردم داشته باشد. البته اهمیت نهاد آموزش و پرورش به این امر خلاصه نمی‌شود چنانچه تمام اندیشمندان در گذشته و حال، به این نکته باور داشته و دارند که راه اصلاح و تحول در انسان، از مسیر آموزش و پرورش هر کشوری می‌گذرد. هر حرکتی که از مسیر آموزش و پرورش دنبال شود و هر گونه محتوایی که از این طریق به جامعه ارائه شود، پویایی و ماندگاری بسیار بیشتری نسبت به سایر شیوه‌های فرهنگ‌سازی و اشکال مختلف عرضه محتوای فرهنگی خواهد داشت. بنابراین با توجه به قدرت هژمونیک، فرهنگ ساز و پویای آموزش و پرورش در کشورهای مختلف جهان و از جمله ایران در این مقاله قصد داریم به برخی از ظرفیت های آموزش و پرورش در امر مبارزه با قاچاق کالا و ارز اشاره کنیم.

بررسی ظرفیت­ های آموزش و پرورش در امر مبارزه با قاچاق کالا و ارز

صرف نظر از آنکه وزارت آموزش و پرورش، مهمترین وزارتخانه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در پرورش نسلی مسئول بوده و در صورت برنامه ریزی مناسب می تواند نقشی بی بدیل در عرصه ی توقف قاچاق کالا و ارز در دهه های آتی در کشور ما بازی کند، این وزارتخانه در حال حاضر دارای سه کارکرد اساسی در حوزه ی مبارزه با قاچاق کالا و ارز است:

الف- افزایش کیفیت و میزان استفاده از تولیدات داخلی

فراوانی انبوه و بسیار زیاد جامعه ی مخاطبان آموزش و پرورش باعث شده است تا این وزارتخانه نقشی مهم در بازار تقاضای دانش آموزان پیدا کند. بدیهی است در صورت افزایش کیفیت تولیدات داخلی و در عین حال تاکید معلمان بر استفاده ی دانش آموزان از کالاهای ایرانی، شاهد افزایش میزان استفاده از این کالاها و به تبع کاهش میزان استفاده از کالای قاچاق در میان دانش آموزان خواهیم بود. علاوه بر این، موارد ذیل برخی از دیگر راهکارهای افزایش کیفیت و میزان استفاده از تولیدات داخلی در میان جامعه ی آموزش و پرورش کشور است:

1- چاپ کتب درسی با کاغذ تولید داخلی به‌ منظور قطع یا کاهش وابستگی به خارج از کشور.

2- تولید کتاب‌های درسی بادوام و با کیفیت بالا و قابلیت استفاده بیش از یک‌سال تحصیلی.

3- بازیافت حجم بالای کاغذ‌های باطله‌ی تولید شده در مدارس.

4- افزایش کیفیت تولیدات صنایع آموزشی برای جایگزینی با محصولات خارجی.

5- آموزش حقوق مصرف‌کنندگان به دانش‌آموزان که در نهایت به مطالبه‌ی کیفیت بالا از تولیدکنندگان کالاهای داخلی و پیشگیری از مصرف کالاهای قاچاق می‌انجامد‌.

6- بهره‌برداری از فضاهای مناسبی نظیر ادارات، مدارس، فروشگاه‌های تعاونی و میهمان‌سراها برای تبیین اقتصاد مقاومتی و پرهیز از مصرف کالای قاچاق.

7- توجه ویژه به هنرستان‌ها و مدارس کار و دانش با هدف:

- تاسیس هنرستان‌ها و مدارس کار و دانش در جوار کارخانه‌‌ها و شهر‌های صنعتی به‌منظور افزایش ارتباط صنایع با مدارس.

- طراحی و برگزاری مسابقه‌ی طراحی برندهای پیشنهادی برای کالاهای ایرانی با کیفیت در هنرستان‌های گرافیک کشور و ارائه به صاحبان صنایع و کالاها.

- برگزاری نشست های تخصصی با موضوع راهکارهای افزایش کیفیت محصولات داخلی و تاثیر کیفیت محصولات در جلب نظر مصرف کنندگان با تاکید بر تجربیات سایر کشورهای جهان.

8- حمایت از برگزاری نمایشگاه‌های استانی و منطقه‌ای با هدف معرفی و حمایت از تولیدات دانش‌آموزان، هنرجویان، فرهنگیان و فارغ‌التحصیلا‌ن و ایجاد فرصت و امکان فروش محصولات آنان.

9- ایجاد ارتباط بین آموزش و پرورش و صنایع از طریق:

- درج تصاویر و معرفی مزارع ،کارخانجات و مجموعه‌های صنعتی کیفی و برتر حوزه‌ی تولیدات داخلی.

- برنامه‌ریزی برای بازدید دانش‌آموزان از واحدهای تولیدی.

- معرفی ظرفیت‌ها و طرح‌های صنعتی و تولیدی موجود و در دست طراحی استان‌ها در کتاب درسی استان شناسی.

- افزایش دانش و آگاهی دانش‌آموزان در خصوص استاندارد اجباری کالاها و مؤلفه‌های عمومی آن‌ها.

- برنامه‌ی بازدید دانش‌آموزان، فرهنگیان و دانشجو معلمان از نمایشگاه‌های تولیدات کالاهای ایرانی در نمایشگاه بین‌المللی و نمایشگاه‌های استانی و نیز شهرک‌های صنعتی.

- برپایی جشن بزرگ صادرات با شرکت تولید‌کنندگان کالاهای صادراتی با مشارکت دانش آموزان و معلمان.

- برگزاری مسابقه‌ی شناسایی پتانسیل‌های مهم صادراتی هر استان.

- تشکیل میزگردهایی با حضور دانش‌آموزان و کارآفرینان.

- طراحی ویژه‌ی برنامه‌هایی با همکاری صاحبان مشاغل و صنایع موفق هر استان در ایام خاص سال نظیر روز صنعت و مهندسی، روز کارگر، روز استاندارد، هفته‌ی معرفی مشاغل در اماکن آموزشی کشور و ...

- برگزاری نشست‌های مشترک دانش‌آموزان دوره‌ی متوسطه با کار‌آفرینان و صاحبان مشاغل و صنایع در سطح استان.

- برگزاری نمایشگاه‌های عکس صنعت در مدارس و مراکز آموزشی و نمایش نمونه‌های محصولات برتر صادراتی ایرانی.

- طراحی و راه‌اندازی سایت‌های معرفی جدیدترین، زیباترین و خلاقانه‌ترین تولیدات ایرانی.

- طراحی سایت‌هایی برای شناسایی رازهای موفقیت نخبگان و افراد موفق در حیطه‌های مختلف علمی، سیاسی، اقتصادی به نوجوانان و جوانان

- طراحی سایتی برای همکاری و ارزیابی جوانان و نوجوانان خلاق و خوش فکر با تولید‌کنندگان و کارآفرینان.

10- اجرای مسابقات استانی و کشوری متعدد (عکاسی، مقاله‌نویسی، انشاء ‌نویسی، نقاشی، داستان‌نویسی وکاریکاتور) در راستای تقبیح قاچاق و حمایت از تولیدات داخلی و ترویج فرهنگ مصرف کالاهای داخلی.

11- استفاده از کالاهای با کیفیت ایرانی و عدم استفاده از کالاهای خارجی و قاچاق در فضاهای مربوط به آموزش و پرورش نظیر کانون‌ها، اردوگاه‌ها، خانه‌های معلم، ورزشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی، ادارات و مدارس.

ب- ارتقای فرهنگ عمومی برای گرایش به استفاده از کالای تولید داخل و تقبیح قاچاق

هر چند وزارت آموزش و پرورش به شکل مستقیم می تواند در امر افزایش استفاده از کالای داخلی و کاهش مصرف کالای قاچاق موثر واقع شود، اما معمولا تمامی اقدامات سلبی و ایجابی بدون داشتن پیوست فرهنگی ابتر و ناقص باقی خواهند ماند. از این منظر لازم است توجه ویژه ای به ارتقای فرهنگ عمومی برای گرایش به استفاده از کالای تولید داخلی و تقبیح قاچاق داشته باشیم. برخی از راهکارهای فرهنگ سازی و ارتقای فرهنگ عمومی برای گرایش به استفاده از کالای تولید داخل و تقبیح قاچاق عبارتند از:

1- حمایت از پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی فرهنگیان در حوزه‌ی اقتصاد مقاومتی، اقتصاد پنهان، تقبیح قاچاق کالا و راه‌های مبارزه با آن.

2- هماهنگی با وزارت آموزش و پرورش برای اختصاص عناوینی از اولویت‌های پژوهشی خود به اقتصاد مقاومتی، مدیریت مصرف و تقبیح قاچاق کالا و راه‌های مبارزه با آن در عرصه‌ی تعلیم و تربیت کشور.

3- تدوین بخش‌های جدید درکتب درسی دانش‌آموزان برای آشناسازی آن‌ها با اقتصاد مقاومتی و قاچاق کالا در کتاب اقتصاد سال دوم متوسطه.

– درج متون درسی متناسب با ویژگی‌های دانش‌آموزان هر دوره‌ی تحصیلی در مورد کار، تولید، خلاقیت و نوآوری در برخی از کتب درسی به تشخیص برنامه‌ریزان درسی در جهت ایجاد میل و انگیزه در دانش‌آموزان به خرید و استفاده از کالاهای ایرانی و تقبیح قاچاق.

– معرفی اندیشمندان و پیشینه‌ی فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی در کتاب‌های درسی و آشنایی بیش از پیش دانش‌آموزان با مشاهیر حوزه‌ی علم و فناوری و صنعت و تولید در تاریخ ایران.

4- اختصاص بخشی از محتوای انتشارات غیر‌درسی وابسته به آموزش و پرورش (مثل نشریات مدرسه- تربیت- کانون- پیوند- رشد) به فرهنگ‌سازی تقبیح فعل قاچاق و مصرف کالای قاچاق و ایجاد انگیزه‌ در دانش‌آموزان به بهره‌گیری از کالاهای ایرانی با تولید انواع کتاب‌ها، مجلات و بسته‌های آموزشی و سرگرمی‌ها.

5- طراحی دوره‌های آموزشی جدید شامل

– امکان‌سنجی اختصاص واحد یا ساعت یا موضوعی از مجموعه‌ی آموزش‌های بدو خدمت و یا ضمن ‌خدمت فرهنگیان در خصوص آشنایی با اقتصاد مقاومتی و مبارزه با قاچاق کالا و ارز.

– اختصاص واحد، ساعت یا موضوعی از مجموعه‌ی آموزش‌های دروس دانشگاه فرهنگیان در خصوص آشنایی با اقتصاد مقاومتی و مبارزه با قاچاق کالا و ارز.

– تشویق معلمان به طرح موضوعات مورد نظر در ساعات درس انشاء.

– طرح موضوعات اقدام پژوهشی با محوریت اقتصاد مقاومتی در حوزه‌ی آموزش و پرورش.

6- جهت‌دهی به ظرفیت‌های تبلیغی موجود در آموزش و پرورش نظیر دفاتر مشق و تمرین، بسته‌بندی‌های شیر رایگان توزیعی در مدارس، کارت‌های بیمه دانش‌آموزی و البسه‌ی ورزشی مورد استفاده‌ی دانش‌آموزان و ...

7- تجهیز کتابخانه‌های دانشگاه فرهنگیان، مدارس، پژوهش‌سراها و پژوهشگاه‌های سطح آموزش و پرورش به کتاب‌هایی در حوزه‌ی اقتصاد مقاومتی و نشریات ادواری مرتبط و حمایت از عرضه‌ی این آثار در نمایشگاه‌های کتاب مدارس.

8- حمایت از تشکیل انجمن‌های مردمی مبارزه با قاچاق یا حامی کالاهای ایرانی در مدارس توسط دانش‌آموزان یا معلمان و نیز بازنشستگان فرهنگی.

9- توجه ویژه به جشنواره‌ی فیلم رشد برای اختصاص موضوع اصلی یکی از ادوار جشنواره‌ی فیلم رشد به موضوع (کالای با کیفیت ایرانی و اقتصاد مقاومتی) و حمایت از فیلم‌های مرتبط.

10- برگزاری کرسی‌های آزاد اندیشی راجع به راه‌کارهای مبارزه با قاچاق کالا و حمایت از تولیدات داخلی و چالش‌های پیش رو و چگونگی اجرای اقتصاد مقاومتی.

11- تهیه‌ی محتوای مرتبط با اقتصاد مقاومتی و مبارزه با قاچاق کالا برای سایت‌های مرتبط با آموزش و پرورش نظیر شبکه‌ی رشد (شبکه‌ی ملی مدارس ایران) و همه‌ی سایت‌های ادارات‌کل استان‌ها و ادارات مناطق و مراکز تابعه‌ی آموزش وپرورش.

12- آگاهی بخشی به دانش‌آموزان مرزنشین شامل:

– آموزش و آگاهی بخشی به فرزندان مرزنشینان در ارتباط با حقوق خانواده‌ی خود در تبادلات بازرگانی مرزنشینان و تبیین نقش دلالان و واسطه‌های سودجو در تضییع حقوق مادی آنان.

– طراحی و اجرای برنامه‌های ویژه‌ی فرهنگی و تربیتی برای دانش‌آموزان استان‌ها و مناطق مرزی آلوده به قاچاق کالا در آشنایی با عوارض سوء قاچاق بر اشتغال و تولید.

13- توجه ویژه به شورای معلمان با اختصاص حداقل یک جلسه از جلسات شوراهای معلمان مدارس و گروه‌های آموزشی مناطق(در هرسال) به بحث و بررسی در زمینه‌ی اقتصاد مقاومتی و آثار زیان‌بار مصرف کالای قاچاق در عرصه‌های مختلف.

14- برگزاری جشنواره‌ی تولید محتوای الکترونیکی با موضوع ضرورت استفاده از کالای ایرانی و آسیب های ناشی از کالای قاچاق.

15- توجه ویژه به هفته‌ی مشاغل با ساخت فیلم‌های مستند از مشاغل مختلف در معرض تهدید توسط قاچاق کالا.

16- تهیه‌ی نرم‌افزارهای آموزشی برای دروس مختلف برنامه‌ریزی(معرفی مشاغل، صنایع و کارآفرینی)، پرورشی، علوم اجتماعی، اقتصاد و جامعه شناسی

17- استفاده از فرصت مغتنم نشست انجمن‌های اولیاء و مربیان برای تبیین پیامدهای قاچاق کالا و ارز و خرید کالاهای تولید داخل و تهیه محتوا برای جلسات.

ج- جلوگیری از مصرف کالای قاچاق

در نهایت کارکرد سوم وزارت آموزش و پرورش در امر مبارزه با قاچاق کالا و ارز انجام برخی امور سلبی و بازدارنده با هدف جلوگیری از مصرف کالای قاچاق است. برخی از راهکارهای انجام هر چه بهتر کارکرد مذکور عبارتند از:

1- آگاهی بخشی به دانش‌آموزان در خصوص برندها و نشان‌های تجاری تقلبی و غیر معتبر مورد مصرف و اقبال نسل جوان.

2- ارایه‌ی اطلاعات و آموزش‌هایی در خصوص عوارض سوء مصرف کالاهای قاچاق از حیث بهداشت و سلامت نظیر برخی اسباب بازی‌ها و لوازم آرایشی و بهداشتی و ... به‌ویژه در مدارس دخترانه.

3- آسیب‌شناسی مناطق آزاد تجاری و ویژه‌ی اقتصادی بر مدارس و دانش‌آموزان این مناطق از حیث آلودگی به جابجایی کالای قاچاق.

4- نظارت بر خرید مراکز وابسته به وزارت آموزش و پرورش.

5- ممنوعیت خرید و استفاده از اسباب بازی‌های ممنوع و با منشاء قاچاق در مهدکودک‌ها و آمادگی‌ها و پیش دبستانی‌های تحت پوشش.

6- نظارت بر خریدهای خارجی و کلان وزارت آموزش و پرورش و مراکز تابعه از حیث وجود مشابه با کیفیت داخلی.

7- ممنوعیت یا محدودیت در اهداء جایزه‌ی خارجی یا با منشاء نامشخص به دانش‌آموزان و فرهنگیان.

8- مراقبت و محدودیت در استفاده‌ی دانش‌آموزان از لوازم التحریر و دفاتر منقوش به نمادها، علایم و تصاویر خارجی و موید کالاهای ممنوع یا با منشاء نامشخص.

9- ترویج روحیه‌ی قانون گرایی و احترام به قانون در مناطق آلوده به قاچاق با تبیین قانون مبارزه با قاچاق در انجمن‌های اولیاء و مربیان این مناطق نظیر کارکنان گمرکات، ملوانان، رانندگان بین‌شهری، میراث فرهنگی و ...

نتیجه گیری

بنابراین با توجه به آنچه گذشت می توان نتیجه گیری کرد که وزارت آموزش و پرورش از طریق انجام صحیح هر سه کارکرد مذکور با تکیه بر سرمایه ی عظیم انسانی این وزارتخانه و استفاده از رسانه‌های آموزشی متعددی که در اختیار دارد و شامل مواردی چون کتاب‌های درسی (بیش از 130میلیون جلد)، مجلات کمک آموزشی رشد (بیش از 40میلیون در سال)، شبکه ملی مدارس ایران (شبکه مجازی رشد دارای روزانه بیش از 85هزار بازدیدکننده)، جشنواره بین‌المللی فیلم‌های آموزشی و تربیتی رشد (بیش از 1150فیلم) و ... می‌شود، با بهره‌مندی از فضای آموزشی که در سراسر کشور گسترده شده، همچنین با حضور همکارانی که هر کدام در عرصه برنامه‌ها و فعالیت‌های آموزش و پرورش خبره شده‌اند،‌ می‌تواند در تشویق و ترغیب جامعه به استفاده از تولیدات داخلی و ترجیح آنها بر تولیدات خارجی نقش بسیار مؤثری ایفا کند. بدیهی است که انجام این نقش در نهایت به نفع تمام اعضای جامعه ایرانی و در یک کلام ملت ایران خواهد بود چرا که کشور ما هر ساله بخش زیادی از سرمایه های مادی را به دلیل قاچاق کالا و ارز از دست می دهد، سرمایه ای که می تواند صرف کارآفرینی و بالا بردن رفاه اجتماعی و افزایش خدمات ارائه شده به جامعه از جمله جامعه ی آموزشی کشور شود.

پژوهش خبری صدا وسیما// دکتر عبدالمجید نگارش نژاد، مدیر کل فرهنگی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز