از تدوین سند ملی سالمندی تا دستگاه های مسئول

چکیده نشست پژوهشی:

. وزارت رفاه و تامین اجتماعی مسئول اصلی سند ملی سالمندان است.

ـ سالمندان تنها یک درصد از مجموع قوانین تصویب شده در کشور را دارا هستند.

ـ در اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی، اشاره مستقیم به پدیده پیری و حقوق افراد سالمند شده است.

ـ  طبق گفته سازمان بهداشت جهانیWHO جمعیت ایران در سال 2050، به سالمندی خواهد رسید.  از هر سه نفر یک نفر سالمند خواهیم داشت.

ـ  نگرش اجتماع و سیاستگذاران در رابطه با سالمندی نگرش ضعیفی است.

. در سال 95 با همکاری دفتر زنان ریاست جمهوری  40 هزار زن تنهای سالمند تحت آموزش در 10 استان قرار گرفتند.

سند ملی سالمندان چیست؟

در سال 1395 سند ملی راهبردی سالمندان کشور در دبیرخانه شورای ملی سالمندان تدوین و پس از تائید وزارت رفاه تعاون،کار و رفاه اجتماعی در سال 1396 به دستور سازمان برنامه و بودجه، سند وزارت بهداشت و درمان پزشکی با سند تدوین شده در وزارت رفاه تعاون، کار و رفاه اجتماعی تلفیق و سندجامع راهبردی سالمندان تدوین گردید.

روند تدوین سند ملی سالمندی

در 5-4 سال گذشته دستگاه­های بهداشت و رفاه مبادرت به تدوین سند سالمندی کردند، هر کدام می­خواستند تولیت این عزیزان را به عهده بگیرند. در نهایت با تلاش­ های وزارت رفاه  سند ملی سالمندان نوشته شد و استانداردهای جهان در خصوص این عزیزان درسند آورده شد.

خوشبختانه این سند در مسیری است که دست اندر کاران هم تحصیلات شان و هم علاقمندی­شان در این زمینه است و در نهایت قرار شد با محوریت سازمان برنامه یک سند جدید با تلفیق اسناد موجود تدوین و تکمیل شود (حدود 7 ماه این مسئله طول کشید) جلساتی با حضور اعضاء سازمان برنامه، وزرات بهداشت و اساتید محترم سالمند شناسی. اساتیدی که روی سند تاثیر خوبی داشتند به ما کمک کردند. در تدوین سند از کمیته امداد و صندوق های حمایتی و دستگاه‌های دیگر هم که در این زمینه فعالیت کرده ­بودند و تجربه داشتند کمک گرفتند.

مسئول اصلی سند شورای ملی سالمندان کیست؟

متولی اصلی بر اساس ماده 57 قانون برنامه ششم توسعه که جدیدترین قانون است و ما موظفیم برای 5 سال آینده از این قانون تبعیت کنیم ذیل شورای عالی رفاه است که خوشبختانه در راس این شورا هم خود رئیس جمهور قرار دارد دبیری این شورا نیز بر عهده وزیر محترم رفاه و تعاون است.

آیا می ­توانیم روند سالمندی جمعیت را در کشور کند کنیم؟

شاید آمار دقیق نداشته باشیم؛ همه جا می‌گویند 20 الی 25درصد نیازمند داریم در صورتی که واقعا به نظر می‌رسد بیشتر از این باشد. این موضوع مختص ما نیست. سالمندی در همه کشورهای جهان حتی کشورهای در حال توسعه و حتی آنهایی که درآمد و منابعی دارند؛ مسئله ­ای پیچیده­ است و آنها هم درگیر این موضوع هستند.

درحال حاضر جمعیت کشورمان مولد است ما باید از این موقعیت استفاده کنیم تا در آینده این جمعیت؛ سالمندی مناسبی داشته باشند. طبق گفته سازمان بهداشت جهانی  (WHO) جمعیت کشور ایران در سال2050، به سالمندی خواهد رسید و از هر سه نفر یک نفر سالمند خواهیم داشت. متولی اصلی خود رئیس جمهور است و دبیری سند وزیر محترم رفاه که ما هم در واقع دبیرخانه شورای عالی سالمندی هستیم و فعالیت‌هایی داریم ولی فعالیت‌های اصلی که در حال حاضر انجام می­ شود بر اساس همان قانون برنامه سوم شورای ملی سالمندان است.

نگرش اجتماع در رابطه با سالمندی نگرش ضعیفی است یعنی این ضعف نگرش شامل حال خانواده سالمند و سیاستگزاران هم می­ شود. امیدواریم این ارتقا و فرهنگ که توسط دستگاه‌های مختلف از جمله صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد و کانون‌های دستگاه‌ها انجام شود.

نقش Ngoها در حمایت از سالمندان

در ویتنام Ngo های سالمندی حدود 200 شرکت مردم نهاد است بنام opa  )Old People Association). شرکت ­های مردم نهاد در آنجا بزرگ نیست.  کمیته امداد در کشور خودمان کارهای خیلی خوبی انجام داده است؛ بالغ بر 5 /1 میلیون نفر تحت پوشش کمیته امداد هستند. ما شرکت­ های مردم نهاد را در دفتر شورای سالمندی پیگیری می­ کنیم و امیدواریم سمن‌های بیشتری داشته باشیم. وزارت بهداشت باید در زمینه پیگیری سالمندی فعالتر عمل کند چون ما شبکه‌های کاملی در کشور داریم شبکه بهداشت خانه‌های بهداشت ما می­ توانیم قوی­تر عمل کنیم.

زنانه­  شدن سالمندی

مرکز آمار در سال 1355 نسبت جنسی  را 106 گزارش داد یعنی به ازاء هر 100 زن 106 مرد. اما طبق گزارش مرکز آمار در سال 1395 نسبت جنسی به 97 رسیده است. یعنی 97 مرد به ازاء هر 100 زن.  شاید بگوییم چیزی نیست نزدیک به هم است ولی در واقع وقتی به دل قضیه که نگاه کنیم این آمار نگران کننده­ای است. طبق آمار حدود 20درصد زن تنهای سالمند داریم و 5درصد مرد تنهای سالمند؛ یعنی حدود 4 برابر.

علت چیست؟

این موضوع نتیجه فرهنگ جامعه ماست یعنی آقایان خیلی راحت می ­توانند پس از فوت همسرشان ازدواج کنند ولی خانواده زن سالمند اجازه این کار را به خانم ­ها نمی ­دهند که زوجی را برای زندگی انتخاب کنند. وقتی خانم سالمند تنها می شود در واقع علاوه بر بحث‌های معیشتی که خیلی از آنان گریبان گیرشان است؛ بلکه با انزوایی ناخواسته؛ مشارکت اجتماعی­شان کم می­شود و این مسئله به طور مستقیم بر روان آنها تاثیر می‌گذارد؛  افسردگی­ها در خانم‌های تنهای سالمند بالاست. نتیجه تنهایی و افسردگی بر جسم آنها پوکی استخوان است، خوشبختانه در سال 95 با همکاری دفتر زنان ریاست جمهوری کاری در رابطه با آموزش زنان تنهای سالمند در 10 استان انجام شد؛ 40 هزار خانم تنهای سالمند تحت پوشش آموزشی قرار دادیم.

سخن آخر

بر اساس برنامه ششم توسعه؛ دولت موظف به ایجاد عدالت و ممانعت از فقر شده است، به طوری که تمامی موضوعات مربوط به رفاه سالمندی با عنوان شورایعالی رفاه در این برنامه تدوین و مورد توجه واقع شده است. در واقع بر اساس برنامه ششم توسعه کشور؛ شورای عالی رفاه متولی اصلی در امور سالمندی در کشور پیش بینی و مشخص شده است . ضمن اینکه آمار، ارقام و مطالعات مختلف در زمینه سالمندی در کشور نشان می دهد که باید بپذیریم  جمعیت سالمند در دهه­ های آینده در کشور ما آمار قابل توجهی را به خود اختصاص خواهد داد و نیاز است که برای پیشگیری از افزایش بیش از حد جمعیت سالمندان نه تنها نظام بهداشت، بلکه مجموعه دستگاه‌ها باید برنامه داشته باشند تا بتوانیم برای دهه ­های آینده برای سالمندان برنامه مشخصی داشته باشیم.

پژوهش خبری // مریم عابدی

------------------------