نگرانی جدی از حوزه منابع آب زیرزمینی استان البرز

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز البرز،مدیر عامل شرکت آب منطقه ای البرز میزان برداشت آب از منابع زیر زمینی استان را بیش از حد ظرفیت می داند و می گوید: به طور متوسط در سال های اخیر 130 سانتی متر از سطح آبخوان های استان کاهش یافته است. همچنین سال گذشته در دشت هشتگرد رکورد زدیم و متوسط کاهش سطح آبخوانها در این منطقه به 2 متر رسید.

یکی از کارشناسان این حوزه نیز معتقد است هر کشور به طور استاندارد مجاز است حداکثر 40 درصد از منابع آب استراتژیک برداشت کند. این رقم در کشورهای توسعه‌یافته بین 10 تا 20 درصد است؛ اما در ایران 90 درصد و در البرز نزدیک به 100 درصد است.

این وضعیت باعث نگرانیهای جدی در حوزه منابع آب زیرزمینی استان شده است به گونه ای که به گفته پژوهشگران این حوزه البرز شاهد کوچ اجباری دو میلیون نفری در 5 سال آینده خواهد بود.

• اتکای 85 درصدی آب مورد نیاز استان بر منابع زیرزمینی

یکی از کارشناسان شرکت آب منطقه ای استان در بررسی این روند رو به افول معتقد است بحران در منابع آب زیرزمینی از مقطعی که قوانینی برای مجاز کردن چاه‌های غیرمجاز در نظر گرفته شد آغاز شد. این موضوع در کنار توسعه سطح زیر کشت و افزایش اراضی کشاورزی و کارخانه‌های صنعتی و رشد جمعیت، برداشت از منابع آب زیرزمینی را افزایش داده و باعث شده هم کیفیت و هم کمیت این منابع به مخاطره بیفتد.

منصوری با اشاره به رشد بیش از سه درصدی جمعیت در البرز می گوید: این رشد که عمدتاً ناشی از مهاجرت است دو برابر میانگین کشوری است و باعث شده است استان در همه زمینه‌ها دچار توسعه نامتوازن شود؛ منابع آب البرز توان پاسخگویی به این توسعه نامتوازن را ندارد و همین باعث می‌شود تنش آبی در کلانشهر کرج و شهرهای اطراف و حتی روستاها خود را نشان دهد.

این کارشناس آب منطقه‌ای یکی از نمودهای توسعه نامتوازن را تعداد بالای چاه‌های آب در استان عنوان و اعلام میکند: براساس آمار سال 90، حدود 17 هزار حلقه چاه در البرز حفر شده که از این تعداد شش هزار و 300 چاه مجاز و 11 هزار 700 چاه غیرمجاز است؛ این موضوع باعث شده است 85 درصد از اتکای آب مورد نیاز استان بر منابع آب زیرزمینی قرار گیرد.

وی ادامه می دهد: اگر این اتکای 85 درصدی، با از دست رفتن منابع آب زیرزمینی استان مختل شود به همان میزان جمعیت استان نیز با مشکل مواجه می‌شود که جمعیتی حدود دو میلیون نفر را در بر می‌گیرد؛ ادامه این روند تا پنج سال آینده می‌تواند منجر به کوچ جمعیت از البرز به شهرها و استان‌های دیگر شود.

• آسیبهای زیست محیطی حفر چاههای غیرمجاز

حفر چاههای غیرمجاز در استان همچنین باعث ایجاد مشکلات متعدد زیست محیطی شده است که از آن جمله می توان به کاهش ورود پرندگان مهاجر اشاره کرد که در بلندمدت موجب آسیب رسیدن به اکوسیستم منطقه خواهد شد.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان با تایید این مطلب کاهش منابع آب سطحی و پهنه‌های آبی را موجب خطر برای پرندگان آبزی اعلام می کند و حفر چاه‌های غیرمجاز را با عدم مهاجرت پرندگان به استان مرتبط می داند.

فردین حکیمی معتقد است: تغییر کاربری اراضی زراعی و باغی از معضلاتی است که اثر مخرب بسیار زیادی برای محیط زیست کشور و استان گذاشته است.

وی ویلاسازی‌ها را عامل استفاده بیشتر از منابع زیستی آب معرفی میکند و می گوید: باید بر اساس توان منابع آبی، کاربری و مصرف جدید تعریف شود و نقاطی که چاه جدید در آن حفر می‌شود بایستی توان آبی کافی داشته باشند.

• فرونشست زمین بر اثر برداشت بی رویه از آبخوانها

مدیر محیط زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای البرز نیز درباره مشکلات ناشی از برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی می گوید: زمانی که برداشت از منابع زیرزمینی افزایش می‌یابد زمین هم استحکام خود را از دست داده و دچار فرونشست می‌شود؛ چیزی که در استان‌هایی چون کرمان، فارس و اصفهان از قبل رخ داده و در البرز و تهران هم چند سالی است شاهد آن هستیم و مدتی است روند آن شدت گرفته است. این به هیچ وجه علامت خوبی نیست.

• پیشنهادهای کارشناسان برای برون رفت از بحران

بدون شک ادامه روند کنونی باعث کمبود جدی منابع آب و بروز مشکلات متعددی در حوزه های صنعتی، کشاورزی و اجتماعی برای استان خواهد شد که باید برای مقابله با آن راهکارهای جدی در نظر گرفته شود. کارشناسان برای مقابله با این روند راه حلهایی پیشنهاد می کنند که از جمله میتوان به تقویت سیستم نظارت و تقسیم آب رسانی محلی، جلوگیری از حفر چاه و برداشتهای غیرمجاز، تسریع در روند کند و نامطلوب ذخیره‌سازی آب‌های سطحی در استان، تغییر نگاه تجاری به منابع آب زیرزمینی و استفاده از سیستم های آب رسانی پیشرفته در بخش کشاورزی اشاره کرد. همچنین انسداد فوری چاه های غیر مجاز و تشکیل پویش اجتماعی برای اطلاع رسانی در خصوص مصرف بهینه آب از دیگر اقدامات لازم برای مقابله با کم آبی و گذر از چالش خشکسالی در البرز است. از دیگر پیشنهادها در این باره می توان به پیگیری برای تهیه منابع جدید تأمین آب از ارتفاعات بالاتر، اتصال کنتور هوشمند به چاه‌های برداشت آب و بهره‌وری در مصرف اشاره کرد که باید مورد توجه مسئولان واقع شود و طرحهای استانی و ملی لازم در این زمینه هرچه سریعتر تصویب و اجرا شود. بی تردید موفقیت این برنامه‌ها مشروط بر این است که همه ذینفعان با سیاست‌های آبی همراه و همگام شوند تا تضاد منافع در این حوزه از بین برود و حفظ حیات سرزمینی به اولویت اصلی تبدیل شود.