بازي امريکا با امنيت ملي ترکيه؛از تسليح کردها تا ممانعت ازخريد سامانه دفاع موشکی اس 400

به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا و سيما بازي امريکا با امنيت ملي ترکيه؛از تسليح کردها تا ممانعت ازخريد سامانه دفاع موشکی اس 400
مقدمه
روابط آمریکا و ترکیه در سه سال اخیر دستخوش تنشي بی سابقه شده است.وقوع کودتای نافرجام ژوئیه 2016 در ترکیه که مقامات ارشد ترک به ویژه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور این کشور ، واشنگتن را به حمایت مستقیم از آن متهم کردند، نقطه عطفی در این زمینه محسوب می شود.از آن زمان روابط واشنگتن و آنکارا بر سر مسائل مختلفی دچار تنش بوده است. از جمله موارد مهم در این زمینه می توان به رد درخواست دولت ترکيه براي تحويل فتح الله گولن اشاره کرد که از سوی آنکارا به مشارکت در کودتای ژوئیه 2016 متهم شده است .به رغم اصرارهای شدید اردوغان ، آمریکا هیچ توجهی به این درخواست نداشته  است و مي خواهد از ان به عنوان اهرم فشار عليه آنکارا استفاده کند . همچنین سیاست آمریکا در حمایت از کردهای سوریه به رغم مخالفت شدید آنکارا با این مساله و مخالفت ترکیه با درخواست آمریکا براي اعمال تحریم ها علیه ایران از جمله موارد شکاف بین این دو کشور عضو ناتو است. با این همه در بعد نظامی و تسلیحاتی نیز اختلافی جدی بین دو طرف یعنی مساله خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه توسط ترکیه به وجود آمده است.
مخالفت واشنگتن
ترکیه چندین سال است که به دنبال خرید یک سامانه موشکی راهبردی است تا بدین ترتیب ضمن تقویت پدافند هوایی خود ، از توانمندی دفاع موشکی نیز برخوردار شود . حدود پنج سال پیش مناقصه‌ای از سوي ترکیه برای خرید سامانه موشکی پدافند هوایی و موشکی برگزار شد که شرکت‌های آمریکایی، فرانسوی و چینی در این مناقصه شرکت کردند و در نهایت چین برنده این مناقصه شد. در آن هنگام آمریکا رسما اعلام کرد که سامانه موشکی" اف دی- 2000 " چین با ناتو سازگار نیست و حتی اعلام کردند که پکن می‌تواند با استقرار این سامانه پدافندی در ترکیه از آمریکا و ناتو جاسوسی کند. با این حال ترکها هم به دلیل مقدورات و قیمت پیشنهادی از سوی چینی ها و نیز موافقت چینی ها برای انتقال تکنولوژی این سامانه موشکی ، در نهایت این سامانه موشکی را انتخاب کردند. درحالی که آمریکایی‌ها در پیشنهاد خود یعنی فروش سامانه موشکی پاتریوت به هیچ وجه زیر بار انتقال فناوري نرفتند.برغم انعقاد قرارداد اولیه با چین برای خرید سامانه موشکی اف دی -2000" در نهايت توافقی بین ترکیه و چین در این باره صورت نگرفت و به این ترتیب ترکيه به دنبال روسها برای خرید سامانه موشکی راهبردی اس 400 رفتند.مساله ای که نگرانی شدید واشنگتن را موجب شده است. ارزش قرارداد روسیه و ترکیه برای خرید سامانه های اس 400 بیش از 2.5 میلیارد دلار برآورد شده است.
قرارداد اس 400 نگرانی های زیادی را در بین کشورهای غربی ایجاد کرده است. ترکیه عضو ناتو است و این سازمان نظامی اعلام کرده است که سامانه های اس 400 قابلیت انطباق با ساختار نظامی ناتو را ندارد.آمریکا نیز بارها از ترکیه  به عنوان شریک خود در ناتو برای این معامله تسلیحاتی بزرگ با روسیه انتقاد کرده است. از جمله اينکه پنتاگون هشدار داده که بکارگيري فناوری روسی  معضلاتی را برای همکاری‌های نظامی در چارچوب ائتلاف ناتو به وجود خواهد آورد. به گفته «آلن لورد» معاون وزیر دفاع آمریکا ، «تصمیم ترکیه برای خرید سامانه‌ اس 400 شدیدا مشکل‌ زا بوده و مقام های واشنگتن درباره این مساله بارها با مقام های آنکارا صحبت کرده بودند، اما هیچ نشانه‌ای از تغییر دیدگاه ترکیه برای نخریدن سامانه‌های روسی دیده نشده است.در واقع اعتراض‌های آمریکا به این قرارداد تسلیحاتی ،بخشی سیاسی و قسمتی دیگر مربوط به قوانین خرید تسلیحات ناتو می‌شود. آمریکا و برخی کشورهای عضو ناتو مانند آلمان وهلند در سالهای گذشته سیستم‌های موشکی پاتریوت را در نقاط مرزی ترکیه وسوریه مستقر کرده بودند و مدعی بودند که ترکیه زیر چتر امنیتی و هسته‌ای ناتو قرار دارد و نیازی به خرید و استقرارتسلیحات پدافندی بویژه سامانه های موشکی ندارد. در عین حال آمریکا اعلام کرده است که ترکیه می‌بایست خریدهای تسلیحاتی خود را در چارچوب قوانین ناتو صورت دهد ،اما آنکارا بر خلاف این خواسته عمل کرده است.در واکنش به این انتقادات، رئیس جمهور ترکیه تاکید کرده که «هیچ کس حق ندارد» درباره تصمیمات مستقل ترکیه در مورد صنایع دفاعی‌اش اظهار نظر کند. با این حال آمریکا کماکان بر خواسته خود از آنکارا پافشاری کرده  و این راستا انواع فشارها را به ترکیه وارد می کند. از جمله دولت ترامپ تهدید کرده است که قرارداد فروش جنگنده‌های اف-35 به ترکیه را به علت همسو نبودن با سیاست های واشنگتن لغو خواهد کرد. ضمن اینکه به گفته کارشناسان، اطلاعاتی که سامانه اس400 جمع‌آوری می‌کند، می‌تواند نقاط ضعف جنگنده‌ اف - 35 را آشکار کند.دراین زمینه «هیدی گرنت» از مقامات ارشد نیروی هوایی آمریکا گفته است: یک نگرانی عمده نه تنها برای آمریکا، بلکه برای همه شرکای واشنگتن وجود دارد که ترکیه پیش از خرید اس 400 ، جنگنده‌های اف - 35 را خریداری کرده‌است. البته واشنگتن با ارائه برخی مشوق ها مانند پیشنهاد فروش سامانه موشکی پاتریوت تلاش کرده تا ترکیه را از این معامله تسلیحاتی منصرف نماید. با این حال آنکارا همچنان بر خرید اس 400 از روسیه پافشاری می کند. بر اساس قوانین کنونی آمریکا به ویژه قانون تحریمی کاتسا که در اوت 2017 دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا آن را امضاء کرد ، اگر کشوری با روسیه روابط نظامی و یا اطلاعاتی داشته باشد، می تواند شامل تحریم های آمریکا قرار گیرد. وزارت خارجه آمریکا نیز تهدید کرده است که تدابیري مناسب علیه کشورهایی اتخاذ می کندکه قصد خریداری سامانه های اس 400 از روسیه داشته باشند.
دلایل ترکیه
ترکیه پس از کودتای نافرجام ژوئیه 2016 و واکنش  بی تفاوت غرب نسبت به آن ، به تدریج فاصله خود را با اروپا و آمریکا بیشتر کرده و به شرق رو آورده است. در این راستا ترکيه اهمیتي ویژه برای روابط با مسکو قائل است. روابط روسیه و ترکیه دارای ابعاد گسترده تجاری و اقتصادی ، انرژی و هسته ای است؛ درعین حال ترکیه مشتاق است تا از دستاوردهای فن آوري نظامی روسیه استفاده کند که نماد آن انعقاد قرارداد خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه در اوایل سپتامبر2017است. مسکو در واکنش به انتقادات واشنگتن از این قرار داد تسلیحاتی ، اعلام کرده که همکاری نظامی بین دو کشور براساس قوانین بین المللی است و برضد هیچ کشور سومی نیست ،بنابر این هیچ طرفی حق ندارد از روسیه و ترکیه به سبب این همکاری مشترک انتقاد کند. در واقع با بهبود قابل توجه روابط روسیه و ترکیه ، مسکو با موافقت با فروش سامانه موشکی اس -400 به همراهی آنکارا در سیاستهای منطقه ای آن پاداش داده است. به گفته شعیب بهمن کارشناس مسائل اوراسیا ،روس‌ها تمایل دارند تا در حوزه اقتصادی مناسبات خود را با ترکیه گسترش دهند که این مسئله می تواند به بازار تسلیحاتی هم برسد، چراکه برای روسیه توسعه بازار تسلیحاتی بسیار جذاب است. مقامات ارشد ترکیه همچنین مدعی شده اند که دلیل خرید سامانه موشکی اس- ۴۰۰ از روسیه ،تشدید و وجود تهدیدات در خاورمیانه و خصوصا سوریه است. آنها معتقدند که در برابر این تهدیدات، باید اقدام به تقویت خود کنند .
اما به نظر می‌رسد که عوامل دیگری نیز در این زمینه تاثیر گذار است. اقدام ترکیه را می توان نوعی واکنش منفی  آنکارا در قبال سیاست واشنگتن در قبال حمایت تسلیحاتی و لجستیکی از کردهای سوریه تلقی کرد. ترکیه، یگان های مدافع خلق (ی پ گ) که شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک سوریه است را یک سازمان تروریستی می داند که با حزب کارگران کردستان ترکیه ( پ ک ک) در ارتباط است. در این راستا "ديميتري ايگورشينكف" مدير بخش خاورميانه مركزمطالعات و پيش بيني هاي راهبردي روسيه،تصميم تركيه مبني بر خريد سامانه دفاع هوايي روسيه از نوع اس ۴۰۰ را پاسخ آنكارا به تصميم سران آمريكا در خصوص سوريه به ويژه حمايت تسلیحاتی و مالي از كردهاي اين كشور دانست.به گفته وی ، مقامات تركيه بارها اعلام كردند، حمايت آمريكا از كُردهاي سوريه براي آنكارا غيرقابل قبول است از همين رو واكنش رجب طيب اردوغان به اين مساله قابل پيش بيني بود.
مساله دیگر اینکه تصمیم آنکارا  برای نهایی کردن قرارداد اس 400 نشانه عزم آن برای مقابله با زورگویی و قلدر مابی دولت ترامپ است. این قرارداد و مقاومت ترکیه برای اجرای آن، نمایش استقلال عمل آنکارا در برابر واشنگتن در چارچوب سیاست نو عثمان گرایی و فرهنگ راهبردی جدید ترکیه است که در آن به  غربی ها و اقدامات آنها با بدبینی نگریسته شده و بر لزوم  احیای اقتدار ملی و منطقه ای ترکیه تاکید می شود.از سوی دیگر ترکیه با نهایی کردن قرارداد خرید سامانه اس 400 از روسیه ضربه سختی به صنایع تسلیحاتی آمریکا وارد کرد. این اقدام موجب نگرانی آشکار واشنگتن شده است.این مساله نه فقط به این دلیل که امضای این چنین قراردادهایی باعث افزایش فروش های نظامی خارجی روسیه و تقویت صنایع نظامی آن می شود ، بلکه به این سبب که نشان دهنده پیشرفت های فن آوري نظامی روسیه است برای واشنگتن غیر قابل تحمل است. در واقع آمریکا بدین ترتیب مشتری های بالقوه سامانه موشکی پاتریوت را ازدست خواهد داد. تا چندي پيش سامانه موشکی پاتریوت با توجه به تبلیغاتی که در آن مورد آن صورت گرفته و این سامانه موشکی را ابزار قدرتمندی برای مقابله با هواپیماها و موشکهای بالستیک معرفی کرده بودند، در جایگاه نخست در بین سامانه های ضد هوایی و ضد موشکی قرار داشت اما ،جنگ یمن و پرتاب موشک های بالستیک از جانب  ارتش یمن به سوی عربستان و ناکامی های متعدد سامانه موشکی پاتریوت در انهدام آنها ، اشکالات و نقص های این سامانه موشکی را آشکار ساخت و بدین ترتیب برخی از کشورها مانند ترکیه و هند  را به سوی روسیه و خرید سامانه موشکی اس 400 سوق داد.
مشخصات سامانه اس400
سامانه موشکی اس 400 یک سامانه پدافندی است که با توانایی تشخیص 100 هدف می‌تواند در برد 400 کیلومتر به طور همزمان با 12 هدف درگیر شود.همچنین این سامانه توانایی مقابله با انواع تهدیدات از جمله بالگردها، هواپیماها و موشک‌های کروز و بالستیک را داراست.اس۴۰۰ با داشتن قابلیت چهار نوع موشک مختلف، یعنی  موشک بسیار دوربرد ۴۰ان۶با برد 400 کیلومتر ، موشک دوربرد ۴۸ان۶ با برد 250 کیلومتر ، موشک‌ با برد متوسط ۹ام۹۶ با برد 120 کیلومتر و موشک 9 ام 96 ایی با برد 40 کیلومتر قادر به  مقابله با انواع تهدیدات هوایی وموشکی در شعاع عملیاتی خود است. هر یک از این موشک‌ها دارای قابلیت‌های متفاوت است.اس- ۴۰۰ از پیشرفته ترین سامانه های دفاع هوایی و موشکی در جهان به شمار می رود.این سامانه متحرک زمین به هوا که در طول هشت دقیقه از حالت حرکت به حالت استقرار و آماده برای شلیک می رسد. چین اکنون این سامانه موشکی را عملیاتی کرده و هند نیز قرارداد خرید اس 400 را با روسیه امضا کرده است.  اسماعیل دمیر رئیس بخش صنایع دفاع ترکیه از تحویل سامانه دفاع موشکی اس-۴۰۰ روسیه به کشورش در سال 2019 خبر داده است. همچنین وزارت خارجه ترکیه به تازگي در بیانیه‌ای اعلام کرد، به آمریکا اجازه نمی‌دهد به اطلاعات فنی سامانه اس  400  دسترسی پیدا کند.دراین بیانیه آمده است، درباره اطلاعات فنی سامانه موشکی اس 400 روسیه تعهدات لازم از طرف آنکارا به مسکو داده شد.گفته می‌شود، مقامات روسیه نگران این موضوع هستند که با تحویل  این سامانه موشکی به ترکیه بازرسانی از پنتاگون برای کشف برخی کدها و اسرار نظامی سامانه اس 400 وارد عمل شوند.نگرانی مسکو در خصوص سامانه اس 400 بیانگر اهمیت بالقوه این سامانه برای روسیه است.
جمع بندی
سیاست دولت ترامپ مبتنی بر اعمال زور و فشار بر دیگر طرف های آمریکا برای دستیابی به خواسته هایش است وشرکای واشنگتن نیز در این زمینه استثنا نیستند .لذا ترامپ در ماههای اخیر به دفعات و در موارد مختلف مانند فشار برای آزادی یک کشیش آمریکایی و نیز جلوگیری از حمله ترکیه به شبه نظامیان کرد سوریه ، به تهدید شدید آنکارا به اعمال تحریم و نابودی اقتصاد ترکیه کرده است. در باره خرید سامانه اس 400 از روسیه نیز اقدامات واشنگتن شامل برخی تهدیدها مانند تحویل ندادن جنگنده های اف -35 به ترکیه و برخی مشوق ها مانند پیشنهاد فروش سامانه موشکی پاتریوت بوده است. هر چند که این اقدامات تاکنون تاثیری در عزم اردوغان برای اجرای کامل قرارداد خرید اس 400 از روسیه نداشته است.
در عین حال باید به یاد داشت که اقدامات منفی ترامپ در قبال آنکارا به معنای تغییر الگوی روابط آمریکا و ترکیه  از دوستی به دشمنی خواهد بود.مسلما این خبر خوبی برای روسیه است که در سال 2018 بارها هدف اقدامات تحریمی آمریکا قرار گرفته است.ضمن اینکه اقدامات خصمانه ترامپ باعث نزدیکی هر چه بیشتر ترکیه به کشورهای رقیب یا دشمن آمریکا مانند روسیه ، چین و ایران خواهد شد. در یک کلام شیوه ترامپ تبدیل دوستان قدیمی به دشمنان جدید است .چنین رویکردی باعث افزایش انزوای منطقه ای وبین المللی آمریکا و در باره ترکیه موجب از دست دادن یکی از متحدان دیر پای واشنگتن خواهد شد.در این راستا عملی شدن تهدیدات آمریکا علیه ترکیه با خرید سامانه موشکی اس 400 می تواند موجب واگرایی بیشتر این دو عضو ناتو خواهد شد./
نویسنده: دکتر سید رضا میرطاهر، کارشناس مسائل بين الملل