زمینه ها و الزامات میانجیگری عراق جدید میان ایران و عربستان

هر از گاهی که مسئولان عراقی به عربستان سفر می کنند شائبه هایی در خصوص احتمال میانجیگری عراق میان ایران و عربستان مطرح می شود کما اینکه در جریان سفر اخیر عادل عبد المهدی نخست وزیر عراق به عربستان نیز که در راس یک هیات بلند پایه 150 نفره صورت گرفت یک چنین ذهنیتی شکل گرفت.
مقامات عراقی سفرهای منطقه ای خود را بخصوص به کشورهایی که رقیب هم تصور می شوند به گونه ای تنظیم می کنند که بتوانند توازن را بین آنها رعایت کرده باشند. اتخاذ چنین سیاستی خود یکی از عوامل شکل گیری ذهنیت میانجیگری عراق بین ایران و عربستان می باشد ضمن اینکه مسئولان عراقی نیز تمایل خود را از ایفای یک چنین نقشی پنهان نمی کنند.در واقع عراق جدید در میان دو بلوک رقیب در منطقه قرار دارد و با برخی از اعضای هر دو بلوک رابطه دارد و همین مسئله قدرت بازیگری عراق جدید را افزایش داده است .
میانجیگری از منظر حقوق بین الملل دو شرط دارد: نخست اینکه طرفین دعوا مایل به نقش ‌آفرینی کشور میانجی باشند و دوم اینکه کشور میانجی جانب بی طرفی را بین طرفین دعوا رعایت کند. در خصوص شرط نخست می توان گفت که هر چند تا کنون مسئولان جمهوری اسلامی ایران در تایید یا رد میانجیگری عراق مواضع صریح اتخاذ نکرده اند اما در مجموع با توجه به رویکرد کلان جمهوری اسلامی ایران که از برقراری صلح و ثبات در منطقه و همسویی کشورهای منطقه حمایت می کند لذا نمی تواند با میانجیگری عراق نیز مخالفت داشته باشد کما اینکه این ایران بوده که عراق جدید را به بهبود روابط با کشورهای عربی بخصوص همسایگان این کشور تشویق کرد اما درست برعکس در عربستان چنین تمایل آشتی جویانه ای مشاهده نشده ضمن اینکه این عربستان بود که با توسل به اقدامات تحریک آمیز پل های پشت سر خود را با ایران خراب کرد تا برای عادی سازی روابط خود با رژیم صهیونیستی توجیه داشته باشد.
در خصوص شرط دوم هم باید گفت که با وجود اینکه عراق جدید در 17 سال گذشته بیش از هر کشور دیگر منطقه به ایران نزدیک بوده است اما در مواردی هم که پای عربستان در میان بوده نهایت سعی خود را بکار گرفته که توازن را بین دو طرف رعایت کند و همین نکته کاملا در سفرهای دیپلماتیک از جمله سفر اخیر عادل عبد المهدی هم مشاهده می شود.
بر این اساس می توان گفت که توپ بازی درخصوص ترمیم روابط ایران و عربستان با میانجیگری عراق در زمین این کشور است اما تاکنون نه تنها چنین تمایلی از سوی این کشور مشاهده نشده است بلکه رویکرد محافل سیاسی و مطبوعاتی این کشور به صراحت بر این نکته صراحت دارد که هدف اصلی این کشور از عادی سازی روابط خود با عراق جدید مقابله با نقش و حضور ایران است .
بر این اساس مشخص می شود که عربستان در نزدیکی به عراق جدید و عادی سازی روابط با این کشور از همان ابتدا حسن نیت نداشته و ندارد و در واقع زمانی گام در مسیر عادی سازی رابطه با بغداد گذاشت که از تلاش های خود برای ساقط کردن دولت و نظام سیاسی جدید چه از طریق حمایت از بعثی ها و چه از طریق تزریق تروریسم تکفیری با محوریت داعش نتیجه نگرفت و در عین حال متوجه شد که روابط عراق جدید و جمهوری اسلامی ایران روز به روز تقویت می شود و در یک چنین فضایی بود که بنا به درخواست امریکا برای کاستن از نقش و حضور ایران وارد عراق شد و این نشان دهنده رویکرد تاکتیکی عربستان به بهبود رابطه با عراق است و چنانچه فرصت لازم را بدست بیاورد از هیچ تلاشی برای روی کار آوردن دولت دست نشانده در عراق با محوریت بعثی ها دریغ نخواهد کرد کما اینکه این اقدام تاکنون در مصر و سودان اتفاق افتاده و در لیبی برای آن تلاش می شود و در کشورهایی مانند قطر و ترکیه نیز هرچند کودتای مورد نظر عربستان شکست خورده اما عربستان به شیوه های دیگربا کمک همپیمانان راستگرای خود در دولت های ترامپ و نتانیاهو به اعمال فشار ادامه می دهد .
با اینحال دولت عراق با استقبال از روند عادی سازی روابط با عربستان و گام برداشتن در این مسیر می خواهد عراق جدید را از شرارت های عربستان دور نگه دارد و درعین حال از بار فشارهای امریکا برعراق بکاهد و در صورت امکان عربستان را به تغییر رویکرد در منطقه از جمله بازنگری در سیاست های نظامیگرانه در یمن و بحرین و یا سیاست خصمانه در برابر ایران ترغیب کند اما بعید است شخص محمد بن سلمان گوش شنوایی برای این حرف ها داشته باشد که قدرت را در قبضه خود دارد.

-----------------------------------------------
احمد کاظم زاده

­