جمهوری آذربایجان و بحران در قفقاز

   به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، مجتبي شاهسوني کارشناس مسائل بين الملل درباره نقش جمهوري آذربايجان در بحران قفقاز نوشت: جمهوری آذربایجان در جنوب شرقی منطقه قفقاز و در کنار ساحل غربی دریای خزر واقع شده است. از ﻏﺮب ﺑﺎ جمهور ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن، ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ترکیه و از ﺷﻤﺎل ﺑﺎ روﺳﻴﻪ هم مرز بوده و پایتخت این کشور بندر باکوست. جمهوری آذربایجان بزرگترین کشور منطقه قفقاز جنوبی به شمار می‌آید. در این جمهوری بیش از ۲۰ گروه قومی زندگی می‌کنند که آذربایجانی‌ها ۹۰ درصد آن را تشکیل می‌دهند. اﺳﻼم دﻳﻦ اﻛﺜﺮﻳﺖ ﻣﺮدم این ﻛﺸﻮر را تشکیل داده و ﺳﻪ ﭼﻬﺎرم ﻣﺴﻠﻤﺎن آن ﺷﻴﻌﻪ ﺑﻮده و بقیه آﻧﺎن سنی حنفی ﻫﺴﺘﻨﺪ. این کشور در ۱۸ نوامبر سال ۱۹۹۱ پس از فروپاشی اتحاد شوروی به استقلال رسیده و در مارس ۱۹۹۲ به عضویت سازمان ملل متحد در آمد. تثبیت ساختار‌های سیاسی و امنیتی از زمان استقلال تا کنون یکی از دغدغه‌های اصلی جمهوری آذربایجان بوده است.
سیاست خارجی جمهوری آذربایجان
جمهوری آذربایجان از زمان استقلال تا کنون از نگاه امنیتی به بازیگران منطقه‌ای و بین المللی که با باکو روابط خارجی دارند نگاه کرده است. بدین ترتیب جایگاه همسایگان و متحدان این جمهوری بیش از هر چیز با توجه به تاثیری که آن‌ها بر امنیت ملی باکو می‌گذارند ارزیابی می‌شود. هرچند جمهوری آذربایجان از سال‌های بدو استقلال نسبت به سیاست‌های روسیه بدگمان بوده است، اما به مرور جهت گیری سیاست خارجی این کشور به ایجاد تعادل میان روسیه و غرب تغییر کرد. در بین کشور‌های قفقاز جنوبی، جمهوری آذربایجان به دلیل بهره مندی از منابع انرژی بیشترین هزینه‌های نظامی را دارد.

جمهوری آذربایجان و بحران قره باغ
مهمترین تهدید امنیتی جمهوری آذربایجان حل نشدن مناقشه قره باغ است. این بحران اندکی پیش از استقلال دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان در سال ۱۹۸۸ آغاز شد و دو طرف بر سر مالکیت منطق ناگورنو- قره باغ که در چارچوب مرز‌های جمهوری آذربایجان قرار داشت، وارد جنگ شدند که در نهایت در جریان جنگ ۱۹۹۳، منطقه قره باغ و هفت منطقه مجاور آن که حدود ۲۰ درصد از خاک جمهوری آذربایجان را شامل می‌شود، تا به امروز در اشغال نیرو‌های ارمنستانی است. این بحران پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به صورت خودکار به شکل معضلی اساسی بین دو جمهوری تازه استقلال یافته در آمد و سپس بحران به صورت وضعیت "نه جنگ، نه صلح" بود تا اینکه درگیری‌ها میان ارتش جمهوری آذربایجان و ارمنستان در قره باغ در ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ آغاز شد، این درگیری شدیدترین جنگ از زمان آخرین نبرد بین دو طرف به مدت ۳ روز در اوایل آوریل سال ۲۰۱۶ به شمار می‌رود. این بحران بر آینده روابط خارجی دو کشور سایه انداخته است.

علیرغم اعلام آتش بس میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان، اما دو طرف یکدیگر را به نقض آن متهم می‌کنند. وزارت دفاع جمهوری آذربایجان امروز جمعه (۲۵ مهر) از ادامه درگیری‌ها در شب گذشته در محور‌های آغدره - آغدام و فضولی - هادروت خبر داد. در هیمن راستا الهام علی اف رئیس جمهور جمهوری آذربایجان گفت: ما تحت هیچ شرایطی راضی به استقلال "قره باغ " نخواهیم بود. الهام علی اف افزود: اتحاد جمهوری آذربایجان با ترکیه یک واقعیت است که هر کسی باید این واقعیت را قبول کند. از سویی دیگر، اما مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت: امیدوار است ارمنستان بتواند در مقابل جمهوری آذربایجان از خود دفاع کند. همزمان رئیس جمهور ارمنستان نیز نسبت به ایجاد کانون تروریستی در جنوب قفقاز هشدار داده است؛ موضع گیری‌هایی که با وجود تلاش‌های میانجی گرانه ایران و روسیه از آینده مبهم و پیچیده بحران قره باغ حکایت دارد.