تکینک آستروتورفینگ یا دستکاری ماشینی در افکار عمومی

متخصصان اطلاعاتی که در دنیایی از اطلاعات طبقه بندی‌شده و فشرده زندگی می کنند به اطلاعات منبع باز بسیار رجوع و اعتماد می-کنند. اطلاعات منبع‌باز به صورت عمومی در دسترس است و شامل اخبار، ادبیات دولتی و دانشگاهی، پست های رسانه‌های اجتماعی و... است. اگر چه به دست آوردن اطلاعات منبع آزاد نسبتاً آسان است و برای تحلیل‌گران راهی مناسب برای درک جزئیات و پیشینه مسائل، تعیین روند‌ها و کسب اطلاعات خاص‌تر در مورد طیف گسترده‌ای از موضوعات است.

طی سالیان اخیر به دلیل ظهور غول‌های فناوری رسانه مانند موتور‌های جست‌و‌جو، افزایش گسترده‌ای در اطلاعات منبع باز به وجود آمده است؛ این سازمان‌ها دسترسی و سهولت دستیابی به اطلاعات را افزایش داده اند، اما در افزایش قابلیت اطمینان اطلاعات سهم چندانی نداشته‌اند.

آنچه بدیهی است از همان الگوریتم‌های ایجاد شده توسط شرکت‌های بزرگ رسانه‌ای مانند فیس بوک، آمازون، اپل، نتفلیکس و گوگل که برای میلیون‌ها کاربر اطلاعات را به اشتراک می‌گذارند، از همین بستر با دستکاری رویدادها، پنهان کردن و حتی سانسور (محتوا و خود کاربر)، برای جهت‌دهی، پنهان کردن و حتی سرکوب اطلاعات نیز استفاده می‌کنند.

اکنون در مختصات جدید شکل گرفته سوالی که مطرح می‌شود این است آیا ماشینی شدن اطلاعات (کنترل و هدایت آن) منجر به سرکوب اطلاعات شده است یا تبلیغ آن؟ آیا ایده‌ها در این فضا تنزل می‌یابند یا ارتقاء پیدا می کنند؟

در این زمینه باید به این نکته اشاره داشت که الگوریتم‌ها- در یک پایگاه داده، موتور جستجو یا سیستم عامل رسانه اجتماعی هوشمندانه پنهان شده اند توسط تکنسین‌ها کدگذاری می‌شوند و این مهم منجر به تنزل ایده‌ها از طریق تکنیک‌هایی همچون سانسور، توسل به تعصبات و احساسات و علایق خاص خویشتن بجای عقلانیت، بایکوت و تکنیک ممنوعیت سایه (کنشی که سبب انسداد کاربر و محتوای وی از اجتماعات آنلاین می‌شود بدون آشکار شدن این ممنوعیت استفاده برای خود کاربر) را ایجادکنند یا در نقطه مقابل برای ارتقای ایده‌ها امکان بهره‌گیری از پولی کردن محتوا، استفاده از ربات، استفاده از حساب‌های جعلی و تکنیک آستروتورفینگ را فراهم کنند که این وضعیت درشکل زیر مشخص شده است:

نکته کلیدی در خصوص تکنیک‌های نمودار فوق که می‌توان به آن اشاره داشت اینکه آن‌ها جدید نیستند و صرفا خودکار شده اند به این معنی که قبل از گسترش اطلاعات منبع باز و استفاده از رسانه‌های اجتماعی، تلاش برای ترویج ایده‌های مطلوب یا کم‌اهمیت کردن ایده‌های نامطلوب با استفاده از تکنیک‌های سنتی‌تر انجام می‌شد.

در این زمینه یکی از تکنیک‌های مهم جدید برای ارتقای ایده در اجتماعات آنلاین تکنیک آستروتورفینگ است. این تکنیک در واقع به معنای ایجاد یک کمپین یا موجی از ابراز احساسات و نظر به ظاهر مردمی، اما در اصل ساختگی، درباره یک محصول، خدمت یا یک سیاست است.

آستروتورفینگ برای ایجاد محبوبیت، نفرت و همراه کردن باور عمومی و مهندسی ترجیحات مردم نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در تمام مدتی که افراد مشغول ایجاد و ایفای نقش خود در سازماندهی یک جنبش هستند، به گونه‌ای رفتار می کنند که انگار هیچ ربطی به آنان ندارد.

با این اوصاف در چند سال گذشته، سیاستمداران و مدیران کسب و کار‌ها این موضوع را درک کرده و تلاش کردند تا کنترل قدرت آن را در دست داشته باشند. در این تکنیک شرکت‌ها یا حتی افراد، انگیزه‌های خود را زیر نقاب جنبش‌های از پایین (در مقابل جنبش‌های اجتماعی از بالا و فرمایشی) پنهان می‌کنند. زمانی که ایجاد جنبشی مردمی با انگیزه تجاری همراه باشد، آستروتورف مارکتینگ نامیده می‌شود.

در واقع تکنیک آستروتورفینگ در سئو نیز کاربرد دارد، بدین صورت که مدیران بازاریابی تلاش می‌کنند با ابزار و تکنیک‌های مختلف محصول یا خدمتی را در میان مردم محبوب کرده و درنتیجه آگاهی از آن برند افزایش یابد. درج پیام‌های با مضمون مثبت با هویت‌های ناشناس در انتهای هر مطلب در سایت یا ذیل پست‌ها در شبکه‌های اجتماعی آستروتورف مارکتینگ قلمداد می‌شود..

در مجموع آنچه که اشاره رفت تکنیک‌های جدید، مانند آستروتورفینگ و ممنوعیت سایه تلاش برای دستکاری افکار عمومی است که به طور مداوم نیز در حال ظهور است و می‌تواند تأثیرات عمده‌ای در چگونگی تجزیه و تحلیل تحلیلگران بویژه سردبیران روزنامه، تهیه کنندگان تلویزیون، خبرنگاران و... در خصوص رویداد‌ها داشته باشد؛ بنابراین آگاهی از شیوه‌های طراحی و هدف این تکنیک‌ها بویژه آستروتورفینگ برای تحلیلگران حوزه رسانه امری ضروری به نظر می‌رسد.

 

یاسر بهشتی؛ پژوهشگر اداره پژوهش خبری