آموزش مهارت‌های مقابله با هیجان به کودک

به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سيما، همه ما انسان‌ها در طول روز بار‌ها و بار‌ها هیجانات مختلف را تجربه می‌کنیم. کودکان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. کودکانی که بتوانند در مواجهه با هیجانات خود، بهتر عمل کنند، از سلامت روان بالاتری برخوردار خواهند بود. در این مقاله شما را با نحوه آموزش مهارت‌های مقابله با هیجان به کودک، آشنا می‌سازیم.

 

مقدمه 
کودکان، درست مانند افراد بالغ، طیف گسترده‌ای از احساسات را تجربه می‌کنند. کودکان ممکن است خسته، مضطرب، غمگین، خجالت زده و ناامید شده و یا بترسند. در حالیکه همه ما هر روز انواع و اقسام هیجانات مثبت و منفی را تجربه می‌کنیم، اما بیشتر ما نحوه مواجهه و مقابله با آن‌ها را نیاموخته ایم.

کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالانی که از مهارت‌های مقابله‌ای کافی برخوردار نیستند، در مواجهه با هیجانات ممکن است به جای حل مشکل، به مقابله اجتنابی روی آورند.

کودکان باید مهارت مدیریت کنترل هیجانات را بیاموزند؛ بنابراین لازم است مهارت‌های مقابله‌ای برای مواجهه بهتر با ترس، خشم، غم و ... را به کودکان بیاموزید.

کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالانی که از مهارت‌های مقابله‌ای کافی برخوردار نیستند، در مواجهه با هیجانات ممکن است به جای حل مشکل، به مقابله اجتنابی روی آورند.

مثلاً نوجوانی که نمی‌تواند تکالیف ریاضی را حل کند، ممکن است با دوستان خود به باشگاه برود تا سرش گرم شده و خود را از استرس تکالیف رها کند. نتیجه این نوع مواجهه، ضعف بیشتر در درس ها، اضطراب و ناامیدی بیشتر خواهد بود.

 

انواع مهارت‌های مقابله‌ای
مهارت‌های مقابله‌ای در دو نوع عمده هیجان محور و مسأله محور، طبقه بندی می‌شوند. تمام انواع این مهارت‌ها در زندگی کودک به شدت مفید و کاربردی هستند.

مهارت‌های مقابله‌ای هیجان محور به کودک کمک می‌کنند بهتر با هیجانات و احساسات خود روبرو شده تا استرس کمتری را تجربه کنند. به کودک می‌آموزد چگونه استرس را تحمل نموده و او را به فردی مقاوم و با پشتکار تبدیل می‌کند. این طیف از مهارت‌ها برای موقعیت‌هایی که قابل تغییر نیستند، ضروری به نظر می‌رسند.

از سویی مهارت‌های مقابله‌ای مسأله محور به درد موقعیت‌هایی می‌خورند که می‌شود آن‌ها را تغییر داد. این مهارت‌ها به کودک قدرت کنترل شرایط سخت را می‌دهند و در مجموع برای مشکلاتی که حل آن‌ها به دست خود انسان است، ضروری هستند.


مهارت‌های مقابله‌ای هیجان محور
این مهارت‌ها شامل کار‌هایی می‌شود که کودک به کمک آن‌ها می‌تواند حال بهتری داشته باشد. در ادامه برخی از این مهارت‌ها را برای شما همراه عزیز راسخون بیان می‌کنیم.

برچسب زدن به احساسات
فقط کافی است کودک بتواند هیجان و احساس خود را شناخته و آن را به زبان بیاورد. مثلاً بگوید: «من عصبی ام» یا اینکه «خیلی غمگینم». کلماتی را که کودکان می‌توانند با آن‌ها هیجانات خود را بیان کنند، به آن‌ها بیاموزید. مثلاً می‌توانید با نشان دادن تصویر چهره‌های هیجانی مختلف در اینترنت و یا در کتاب ها، نام هیجانات را به کودک آموزش دهید.

تمرین تنفس
یک نفس کوتاه و عمیق می‌تواند در آرامسازی کودک نقش بسزایی داشته باشد. به کودک بیاموزید هوا را از بینی وارد ریه کرده، مدتی نفسش را حبس نماید و سپس هوا را از دهان خارج کند.

اگر کودک سنش کمتر است می‌توانید به او بگویید که مانند بو کردن پیتزا (یا هر غذایی که دوست دارد)، هوا را از بینی به داخل ریه وارد کند و سپس مانند فوت کردن شمع هوا را خارج کند.

ورزش کردن
ورزش می‌تواند یکی از بهترین راه‌ها برای تخلیه انرژی اضافه و بهبود خلق و خوی کودک باشد. ورزش‌هایی مانند دوچرخه سواری، شنا، دویدن و ... می‌توانند به تنظیم هیجانی کودک کمک زیادی نمایند.

وقتی کودک در شرایط سخت هیجانی قرار می‌گیرد، او را به ورزش کردن تشویق کنید. اگر فرد از همان کودکی عادت کند به صورت منظم پیاده روی نموده و یا بدود، هم جسم سالم تری خواهد داشت و هم در مواجهه با مشکلات هیجانی، مقاومت بیشتری از خود نشان خواهد داد.

کار‌های هنری
خلق آثار هنری مانند نقاشی، کاردستی و یا مجسمه سازی می‌تواند یک راهبرد مقابله‌ای عالی محسوب شود.

اگر فرزندتان به کار هنری خاصی علاقه دارد، ضمن تهیه وسائل و ابزار‌های مورد نیاز، او را برای انجام آن‌ها نیز تشویق کنید.

مهارت‌های مقابله‌ای مسأله محور
گاهی اوقات ناراحتی و اضطراب کودک ناشی از موقعیت و شرایطی است که نیاز به تغییر دارند. مثلاً اگر کودک به خاطر شرکت در کلاس‌های فوق العاده دچار خستگی و اضطراب می‌شود، بهتر است در تصمیم خود تجدید نظر کرده و از شرکت او در این کلاس‌ها ممانعت کنید. یا اینکه اگر بچه‌ها در سرویس مدرسه کودک را اذیت می‌کنند، شاید لازم باشد با راننده سرویس صحبت کنید تا مانع این کار شود.

در برخی موارد نیز باید خود کودک شرایط پیرامون خود را تغییر دهد. در ادامه برخی از مهارت‌های مقابله‌ای مسأله محور را خدمت شما خواننده عزیز راسخون بیان می‌کنیم.

کمک خواستن از دیگران
وقتی دیدید کودک شما به مشکلی بر خورده است، از او بپرسید: «به نظرت در این زمینه چه کسی می‌تواند به شما کمک کند؟» به کودک کمک کنید تا هم کمک خواستن را به عنوان یک راه حل بیاموزد و هم بیاموزد برای هر کاری از چه کسی کمک بخواهد. به عنوان مثال ممکن است برای نوشتن تکالیف مدرسه، یک همکلاسی بتواند بهترین کمک کننده باشد. یا اینکه برای فهم یک مسأله دشوار، از معلم کمک بخواهد. می‌توانید به عنوان تمرین از کودک بخواهید افرادی را که ممکن است بتوانند در یک موضوع به او کمک کنند را لیست کند.

کودکانی که می‌دانند برای حل مشکلات خود می‌توانند روی کمک دیگران حساب باز کنند، احساس قدرت خواهند کرد. آن‌ها می‌آموزند که قرار نیست قدرت انجام همه کار‌ها را داشته و یا همه چیز را بدانند.

درگیر شدن در حل مسأله
همیشه برای حل یک مسأله روش‌ها و راه‌های زیادی وجود دارد. برخی اوقات کودکان در هنگام مواجهه با مشکلات، گیج شده و نمی‌دانند چه کار کنند. وقتی کودک شما با یک مشکل درگیر می‌شود، بنشینید و روش‌های حل آن مسأله را با هم مرور کنید.

حداقل ۴ یا ۵ راه حل را برای هر مشکل و مسأله بیابید و آن‌ها را بنویسید. سپس به کودک کمک کنید را انتخاب کرده و آن را برای حل مسأله اش به کار بندد. به مرور زمان خودش می‌تواند برای حل مشکلاتش، راه حلی مناسب بیابد.

لیست کردن نقاط مثبت و منفی
وقتی کودک برای تصمیم گیری تلاش می‌کند، به او کمک کنید تا نقاط مثبت و منفی هر تصمیم را لیست کند. وقتی کودک تمام نقاط مثبت و منفی تصمیمات خود را بر روی کاغذ ببیند، خیلی بهتر می‌تواند تصمیم بگیرد.

کودک را تشویق کنید هر گاه بر سر یک دو راهی قرار گرفت، از این مهارت بهره ببرد.

سخن پایانی
همه ما برای مواجهه و مدیریت هیجانات در زندگی، به مهارت‌هایی نیاز داریم. این مهارت‌ها در میان روانشناسان به مهارت‌های مقابله‌ای مشهورند. کودکان نیز مانند بزرگسالان طیف وسیعی از هیجانات را تجربه می‌کنند، به همین خاطر برای مواجهه صحیح با این احساسات، لازم است مهارت‌های مقابله‌ای را بیاموزند.