صفات خداوند در سوره توحید

به گزارش خبرگزاري صدا وسيما؛ سوره توحید در حقیقت شناسنامه خداوند است و مضمون کلی آن خداشناسی و اقرار به توحید یعنی یگانگی خداوند است و در آن هر صفتی که نقص دارد را از خدا نفی میکند
سوره توحید شناسنامه خداوند است و مهم‌ترین وصف خدا در این سوره پس از بیان یگانگى در ذات، بی‌نیازی از همه موجودات، نداشتن فرزند، پدر و مادر است و براى او هرگز احدى شبیه و مانند نبوده است. در این مطلب بخش‌هایی از تفسیر و معانی این سوره را بررسی می‌کنیم.

قل هو الله احد / بگو خدا یکی است
در این سوره  به صفت یگانگی و احدیت خداوند اشاره شده و از توحید پروردگار سخن به میان آمده است. توحید در واقع، مرز میان ایمان و کفر است و ورود به قلعه ایمان بدون اقرار به یکی بودن خدا ممکن نیست.
همچنین در برخی تفاسیر آمده است:
خداوند با آیه "قل هو الله احد" ۱) مذهب دوگانه پرستی را که بر دو منشاء نور و ظلمت معتقد بودند، ۲) مذهب نصارا که قائل به تثلیث بودند و ۳) مذهب صابئی را که افلاک و نجوم را مستقل در تاثیر می‌پنداشتند، باطل کرده است.

الله صمد / خدا از همه چیز و همه کس بی نیاز است
در این آیه از سوره توحید به این صفت خدا اشاره شده که هر گونه صفت نقصى مانند ترکیب و داشتن اجزا، خوردن و خوابیدن و به وجود آمدن از شیئى دیگر را از خداوند نفى مى‌کند و مذاهبی را باطل کرده که غیر خداوند قادر، صمد و مقصد دیگری برای خلقت ذکر کرده‌اند، زیرا خدای غنی مطلق است و اگر صمد و بی نیاز نباشد، محتاج خواهد شد. همچنین صمدیت عبارت از این است که هر چیزی به سوی او منتهی می‏شود و خدا را تنها مرجع رفع همه نیازهاى مخلوقات معرفى کرده است.
برخی مفسران کلمه صمد را به معنای هر چیز توپری که جوفش خالی نباشد، و در نتیجه نه بخورد و نه بنوشد و نه بخوابد و نه بچه بیاورد و نه از کسی متولد شود معنا کرده‌اند که این معنا در آیات بعدی تکمیل شده است.

لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ / فرزند ندارد، و فرزند کسی نیست
آیه "لم یلد و لم یولد" از سوره توحید به این صفت خداوند اشاره دارد خدا یکی است و مانند و شریکی ندارد و از خدای تعالی این معنا را نفی می‏کند که چیزی را بزاید. یا به عبارت دیگر ذاتش متجزی شود، و جزئی از سنخ خودش از او جدا شود.
خداوند با آیه "قل هو الله احد" مذهب دوگانه پرستی را که بر دو منشاء نور و ظلمت معتقد بودند، مذهب نصارا که قائل به تثلیث بودند و مذهب صابئی را که افلاک و نجوم را مستقل در تاثیر می‌پنداشتند، باطل کرده است.
همچنین با این آیه مذهب یهود را درباره عزیز (در آیه ۳۰ سوره توبه ذکر شده است، که بیان می‌شود او توسط یهودیان به عنوان «پسرِ خدا» مورد تقدیس قرار گرفته است.)، مذهب نصارا را درباره مسیح (در آیه ۳۰ سوره توبه آمده است، و نصارا گفتند: مسیح، پسر خداست) و نظر مشرکان را درباره الهه‌هایشان باطل کرده است که آن‌ها را پسران و دختران خدا می‌دانستند.


وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً اَحَد /براى او هیچ گاه شبیه و مانندى نبوده است
آخرین آیه از سوره توحید معرفی صفات خداوند را به مرحله کمال رسانده، مى‌فرماید: و براى او هرگز احدى شبیه و مانند نبوده است. کفو در اصل به معنى همطراز در مقام و منزلت و قدر است، و سپس به هر گونه شبیه و مانند گفته مى‌شود. بر اساس این آیه تمام عوارض مخلوقین، و صفات موجودات، و هر گونه نقص و محدودیت، از ذات پاک خداوند منتفى است، و این همان توحید ذاتى و صفاتى است، در مقابل توحید عددى و نوعى که در آغاز تفسیر سوره توحید به آن اشاره شد؛ بنابراین او نه شبیهى در ذات دارد، نه مانندى در صفات، و نه مثلى در افعال، و از هر نظر بى نظیر و بى مانند است.
از این رو مفسرات معتقدند خداوند با نزول این آیه سوره توحید، مذهب مشرکان را باطل کرد که بت‌ها و الهه‌های خود را شریک و همتای خدا می‌پنداشتند.

سخن پایانی
سوره توحید تعریف کاملی از خداوند است و بی همتایی، یگانگی و پدر و مادر نداشتن خداوند از جمله نکات مهم حاصل از تفسیر این سوره است. همه مفسران سوره اخلاص را درس یگانگی و توحید می‌دانند و در روایات ذکر شده است که سوره توحید یک سوم قرآن است و اگر سه مرتبه این سوره خوانده شود برابر با ختم قرآن است.