مهاجرت بی بازگشت

این روایت پرندگانیست که، کوچشان به بهای جانشان تمام می‌شود.

به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان، مقصدم تالاب هورالعظیم بود، بزرگترین تالاب خوزستان، به دیدارابوصالح یکی از اهالی هور رفتم، او منطقه را مثل کف دستش می‌شناخت، هر روز صبح زود، گاومیش هایش را به سوی تالاب هدایت میکرد، تا تن به خنکی آب دهند.

ابوصالح همانطور که چفیه اش را بر سر می‌گذاشت گفت: هیچ جا زمستان خوزستان را ندارد، جلوتر آمد و با دست به پرنده‌ها اشاره کرد وگفت: از اواسط مرداد، پرنده‌ها می‌آیند، صدای پرو بالشان وآبتنی کردنشان، هور رو زنده کرده. امان از شکارچیان که رحم ندارن، همه جای تالاب و اطراف هم هستن.

از او درباره‌ی شکارچی‌ها ونحوه‌ی شکار، پرسیدم: با همان لهجه عربی، صبورانه برایم توضیح داد، یک محوطه حدوداً ۱۴۰ هکتاری رو قرق می‌کنن نمیذارن ماشین یا حتی دام وارد منطقه شود، به فاصله ۵۰ متر یک خاکریز هم حفر و در چهار نقطه آبگیر مصنوعی ایجاد می‌کنند، که محلی‌ها به آن "مَحمیه" می‌گویند. مهاجرت بی بازگشت

زیر نقاطی که آب وجود دارد، تور پهن می‌کنند، تور‌هایی که با یک سیم به پشت خاکریز‌ها وصل می‌شود، چند روز برای پرندگان زبانِ بسته دانه می‌پاشند.

وقتی اعتمادِ پرنده‌ها، جلب و تعدادشون زیاد شد، سیم رومیکشن و قفس بالا میاد، بعضی وقت هاهم بادانه‌ی مسموم، گاهی با تور‌های هوایی گاهی باشب دام‌ها یا با اسلحه به جانشان می‌اُفتند.

با چهره‌ای خسته رو به من می‌کند و می‌گوید: خانم! اینا خطرناکن، اسلحه دارن، اصلا فکر نکنید فقیرن! نه هر توری که پهن کنن ۵۰ میلیون هزینه داره، هر هفته در یک نقطه ثابت ۳ بار تور پهن می‌کنند، درآمد میلیونی هم دارن، به کمتر از ۵۰۰ پرنده هم راضی نیستن، تا حالا چند بار گزارششون رو به محیط زیست دادم، ولی دوباره میرن یه جای دیگه محمیه بر پامیکنن!

دانلود

فیلم اصلی

بیشتر بخوانید: دستگیری عامل شکار غیرمجاز پرندگان تالاب شادگان

شکار پرنده‌های مهاجر؛ تجارتی با سود سرشار
ابوصالح آهی کشید و در ادامه گفت: شکارچیان یا پرنده را زنده به دام می‌اندازند یا همان جا سر از بدنشان جدا می‌کنند و حمام خون به راه می‌اُفتد.

پرنده زنده گرون تره، ولی براشون درد سَر داره بیشتر وقت‌ها سر پرنده هارو همونجا میبرن، لاشه‌ها هم در بازار کیان اهواز یا سوسنگرد فروش می‌رود، فقط قیمت لاشه یک غاز وحشی مهاجر را ۲۵۰ هزار تومان میفروشن!

در واقع هر جا تالاب باشد بازارچه ای وجود دارد البته به وسعت بازار فریدونكنار مازندران نیستند اما تنوع پرندگانی كه در آنها فروخته می شود خیلی بیشتر از تنوع گونه اي پرندگان مهاجر كشتار شده در فریدونكنار، ازباران و سرخرود مازندران است.

مهاجرت بی بازگشت

مَحمیه‌ها گونه‌های کمیاب را هم می‌بلعند
دکتر بخشنده فعال محیط زیست می‌گوید: سالانه حدود ۴ و نیم تا ۵ میلیون پرنده برای حفظ بقا به ایران مهاجرت می‌کنند؛ با توجه به آمار‌هایی که از پایش بازار‌ها توسط فعالین محیط زیست به دست آمده، سال ۹۸ در ایران بیش از دو میلیون قطعه پرنده به روش‌های مختلف شکار شده اند.

دو استان مازندران و خوزستان بیشترین آمار کشتار پرنده‌های مهاجر را دارند؛ خوزستان با اختلاف کم نسبت به مازندران رتبه‌ی دوم شکار پرنده‌های مهاجر را به خود اختصاص داده است.

آقای بخشنده در ادامه افزود: گونه‌های مختلفی از پرندگان که برخی گونه‌های کمیاب و ارزشمند، همچون اِکراس آفریقایی، غول حواصیل و مارگردن، هستند که در دام گاه‌ها کشته می‌شوند و دراین قتلگاه‌ها امکان هیچ گونه تفکیکی بین پرنده‌ها وجود ندارد.

باید از تجربه انقراض پرندگان مهاجر در کشور هِند، درس گرفت، نبود هر کدام از این پرنده‌ها یعنی حذف بخشی از زیست بوم ما.

دانلود

فیلم اصلی

نیاز به افزایش ۴ برابری نیرو‌های محیط بان

برای پیگیری ماجرا با آقای شیرمحمدی فرمانده یگان محیط زیست به گفتگو نشستیم.

آقای شیرمحمدی صحبتش را بامسئله کمبود نیرو آغاز کرد و گفت: باتوجه به وسعت مناطق حفاظت شده، ما باید ۴ برابر میزان فعلی نیرو داشته باشیم، ما برخورد با مَحمیه داران و شکارچان غیر قانونی را از شهریور آغاز کردیم و تا جایی که در توانمان باشد با متخلفین برخورد می‌کنیم؛ همین هفته گذشته دو محیط بان مصدوم شدند فقط در شهرستان هویزه ۱۰۰ پرونده تشکیل شد،۱۸ محمیه تخریب و ۲۰ متهم دستگیر شدند؛ آمار کلیِ استان در ارتباط برخورد با متخلفین، چند ماه آینده اعلام می شود.

با بضاعتی که داریم، جلوی بخش عمده‌ای از تخلفات را گرفته ایم. مثلا در حوزه دشت آزادگان همه‌ی آبگیر‌ها شناسایی شدند، اما در رامهرمز چند آبگیر پراکنده شناسایی نشده، باقی مانده است.

الویت باید با فرهنگ سازی باشد
اگر چه کمبود نیرو و تجهیزات وجود دارد، اما مشکل اصلی ما فرهنگ سازی است. کارشناسان محیط طبیعی کار سرشماری و برآورد جمعیت را به عهده دارند و چنانچه بیماری شیوع پیدا نکرده باشد و جمعیت گونه در حدی کافی باشد، در پاسخ به تقاضای مردم مجوز شکار صادر می‌کند.

شکارچی یا صیاد ما باید یاد بگیرد که فقط هنگامی که مجوز قانونی دارد، اجازه شکار دارد.

درمقاطع زمانی دیگر حق شکار ندارد، به طور مثال امسال مجوز شکار گنجشک و سار به دلیل تعداد بالا صادر شد، اما به دلایل فنی امسال برای پرندگان مهاجر هیچ گونه مجوزی صادر نشده است، اما متاسفانه صیادان وشکارچیان به این موضوع توجه نمی‌کنند.

دانلود

فیلم اصلی

تصویب لایحه محیط بان، تامین کننده اقتدار مردان طبیعت است
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست خوزستان در ادامه افزود: مشکل دیگر اینکه قوانین به روز نیستند و فقط جریمه‌ها به روز می‌شوند، مجازات‌هایی مثل حبس، یا خدمت به طبیعت پیش بینی نشده است، و جریمه‌ها در بعضی افراد اصلا جنبه‌ی بازدارندگی ندارند. مهاجرت بی بازگشت

گاهی در یک آبگیر پراکنده دو نفر محیط بان با شکارچی‌ها در منطقه‌ای وسیع در گیر می‌شوند، و شکارچیان به خاطر فرار از جریمه، به محیط بان‌ها جسارت می‌کند.

اگر لایحه حمایت از محیط بان تصویب شود، محیط بان اقتدارش با نیروی انتظامی تفاوتی ندارد و چتر حمایت قانونی بر سر محیط بانان گسترده خواهد شد.

بیشتر بخوانید: جلوگیری از شکار در پارک ملی دِز

امید در سایت مردمی نگه داری از پرندگان" ۹۹-۱".

اما نور امید در سایت مردمیِ نگه داری از پرندگان مهاجر تلالو پیدا کرده است. فضایی ۲۵۰ هکتاری، که سکوت و بکر بودنش گوش را نوازش می‌دهد.

سید باقر موسوی عضو انجمن درنای امید در این باره به خبرگزاری صدا وسیما گفت: با توجه به کشتارپرندگان مهاجر که با استفاده از دامگاه یا اسلحه صورت می‌گیرد، تصمیم به ایجاد منطقه‌ای امن تحت عنوان "سایت حفاظت از پرندگان مهاجر۹۹-۱" گرفتیم.

این سایت در مجاور مرز ایران و عراق واقع شده است و توسط ۳ نگهبان آموزش دیده، یک ناظر و یک کارشناس حیات وحش محافظت می‌شود.

اسم سایت را" ۹۹-۱" نهادیم یعنی اولین سایت حفاظت مردمی، در سال ۹۹ فعالیتش آغاز شد، امیدواریم بتوانیم این فضا‌های امن را گسترش دهیم و از دور نظاره گر آرامش پرندگان باشیم، ساکت بنشینم واز دنیای پر رمز و راز پرندگان بیاموزیم، یک تجربه متفاوت، برای گوش دادن به صدای طبیعت.

دانلود

فیلم اصلی

اینجا پرنده‌ها در آرامشند، خوابی راحت بی هراس مرگ
هدف این سایت، تامین صد در صدی امنیت برای پرندگان است، تا در کمال آرامش زمستان را به پایان برسانند و سال بعد دوباره به اینجا بازگردند.

موسوی با اشاره به اینکه محمیه داران متمول، درآمد‌های سرشاری از راه کشتار پرندگان کسب می‌کنند گفت: این سایت راهی برای مقابله با این محمیه هاست، وقتی فضا‌های امن برای پرندگان مهاجر، گسترش پیدا کنند، زمینه برای برچیده شدن ِمَحمیه‌ها فراهم می‌شود.

در این سایت از صید، شکار، ماهیگیری، تخریب محیط زیست و هرگونه دخل و تصرف در طبیعت خبری نیست و یک فضای دست نخورده ایجاد کردیم برای آشتی با محیط زیست. خوشبختانه در همین مدت کوتاهی که از شهریور ماه این فعالیت را آغاز کردیم، تاثیر به سزایی در فرهنگ سازی مردم منطقه داشته ایم وبسیاری از آن‌ها با ما همراه شدند.

حواصیل، بوتیمار، باکلان، غاز خاکستری، اردک کله سبز، خوتکای معمولی، اردک مرمری، اکراس سیاه، کفچه، عقاب تالابی و... از جمله گونه‌های مشاهده شده در سایت هستند.

دانلود

فیلم اصلی

تامین امنیت و حفاظت از حیات وحش باعث احیای زیست بوم منطقه شده
موسوی عضو انجمن درنای امید یادآور شد، علاوه بر پرندگان پستانداران دیگری هم در سایت زندگی می‌کنند و برای اولین بار موفق شدم از شنگ ماکسول در منطقه تصویر برداری کنم و با همکاری دکتر الشیخی استاد دانشگاه بغداد، این گونه، ثبت جهانی و به فهرست پستانداران ایران اضافه شد.

عضو انجمن درنای امید در ادامه از صنعت گردشگری کشور‌های دیگر، گفت: پرنده نگری یکی از راه‌های جذب گردشگر است، در کشور‌های دیگر توریست‌ها هزینه می‌کنند، تا بتوانند در فضایی طبیعی، رفتار پرندگان را مشاهده کنند. مهاجرت بی بازگشت

پرنده نگری از زیر شاخه‌های اکو توریسم یا طبیعت گردی است و کشور ایران با داشتن ۵۱۷ گونه پرنده و برخورداری از ۲۲ تالاب بین المللی دارای پتانسیل‌های زیادی در این حوزه اکوتوریسمی است.

تعداد پرنده نگر‌ها در دنیا مرتب رو به افزایش است، تاحدی که در کشور‌های انگلیس و آلمان به تعداد طرفداران فوتبال، پرنده نگر وجود دارد، ضمن اینکه حضور پرنده نگر‌ها، شکارچیان را می‌تاراند وهمینطور ارز آوری و اشتغال به همراه دارد.

دانلود

فیلم اصلی

اما نکته جالب این که شکار و فروش لاشه پرندگان مهاجر در حالی ادامه دارد که بر اساس ماده ۲۵ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، شکار هر گونه پرنده مهاجر یا بومی و خرید و فروش زنده یا کشته آن ممنوع است. مهاجرت بی بازگشت

به نظر می‌رسد جلوگیری از شکار و کشتار پرندگان مهاجر بدون نگاه به بازار تقاضا غیرممکن است، اما آیا دستگاه‌های متولی و دوستداران محیط زیست راهکاری برای اثرگذاری بر طرف تقاضا اندیشیده اند؟

پرندگان مهاجری که برای زمستان‌گذرانی به تالاب‌های برخی استان‌های کشور مهاجرت می‌کنند سال‌ها است که هدف شکارچیان قرار می‌گیرند و متاسفانه قانون در این خصوص نیاز به بازنگری دارد.

به گفته کارشناسان محیط زیست شکار پرندگان مهاجر طی چند سال گذشته در بسیاری از موارد به‌صورت غیرقانونی و بدون مجوز انجام می‌شود و به فروش می‌رسد. در این میان مردم با فرهنگ سازی در کنار مسوولان، نقش مهمی در کاهش کشتار پرندگان مهاجر می‌توانند ایفا کنند.

* محقق و نویسنده : زَهرا کیانی