انغوزه؛ ریشه درخاک ایران ؛ سود صمغش در جیب هندی‌ها

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خراسان جنوبی، خراسان جنوبی به دلیل تنوع آب و هوایی در شهرستانهایش، بیش از ۱۳۰۰ گونه گیاه دارویی دارد که برخی از این گیاهان، ارزش فراوان و مشتری‌های خارجی دارند.

با وجود این همه تنوع گیاهان دارویی در خراسان جنوبی، اما این محصولات هنوز نتوانسته اند جایگاه خود را در اقتصاد استان پیدا کنند و بیشتر این محصولات به صورت فله و خام به خارج استان و کشور فرستاده می‌شود و پولی که در قبال آن دریافت می‌شود حتی یک صدم و یا یک دهم ارزش محصول هم نیست.
یکی از این محصولات ارزشمند، آنغوزه است.

 

 

 

آنغوزه گیاهی مرتعی و خودرو است با نام علمی Ferula.assa.foetida از خانواده چتریان Apiaceae یا Umbelliferae و نام انگلیسی (صمغ بد بو= Assafetida) و نام محلی کَما یا اشترغاز یا انگزه.
این گیاه دارای ریشه‌های ضخیم و گوشتی و ساقه مجوف به ارتفاع ۲ تا ۳ متر و برگ‌های سبز تیره و بسیار بریده و غباری بطول ۵۰ تا ۶۰ سانتی متر که در ۵ سال اول برگ‌ها طوقه‌ای و در سطح زمین قرار دارد، گل‌ها به رنگ زرد و زرد مایل به سبز و بصورت چتر مانند در انتهای ساقه ظاهر می‌شود.
زمان رویش این گیاه اواخر زمستان تا اواسط بهار است و در سال آخر گل و بذر می‌دهد. مخصوص مناطق استپی و بیابانی است که در خاک‌های آهکی رشد مناسبی دارد.
یزد، کرمان و خراسان رضوی از دیگر رویشگاه‌های آنغوزه در کشور است.

خواص درمانی آنغوزه
بیش از ۶۰ نوع دارو و ۱۰ نوع علف کش از آنغوزه تهیه می‌شود و این گیاه دارویی، خواص درمانی فراوانی دارد که درمان درد دندان، ضد تشنج، ضد کرم، رفع تنبلی روده (یبوست) و دفع آفات گیاهی از جمله‌ی این خواص است.

جوشانده صمغ آن و همچنین برگ و ریشه‌ی آن نیزکاربرد دارد. چنانچه قسمت‌های هوایی گیاه بخصوص گل‌ها و برگ‌ها پودر شود و با سرکه مخلوط گردد بصورت قرقره کردن و برای خروج زالو از حلق بسیار موثر است.

 

 

 

 

 

صادرات ۹۹ درصد آنغوزه‌ی خراسان جنوبی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی، سطح رویشگاه‌های آنغوزه شیرین در این استان را ۱۰۰ هزار هکتار عنوان کرد و گفت: بیشترین سطح این رویشگاه‌ها مربوط به شهرستان های بشرویه و طبس است.
نصرآبادی افزود: سالانه به طور متوسط ۳۶ تن شیرابه آنغوزه از مراتع استان برداشت می‌شود که ۹۹ درصد آن به خارج کشور و عمده‌ی آن به هندوستان صادر می‌شود.

 

صادرات فله‌ای آنغوزه در بشکه‌های فلزی
یکی از صادرکنندگان محصول آنغوزه خراسان جنوبی به هندوستان گفت: تمام آنغوزه جمع آوری شده در استان به صورت خام در بشکه‌های فلزی ۳۰ تا ۳۵ کیلویی به هندوستان صادر و برای استفاده در صنعت داروسازی فرآوری می‌شود و سپس انواع دارو از این محصول، تولید و به کشور‌های اروپایی صادر می‌شود.
او افزود: هندوستان با فرآوری این محصول ارزش اقتصادی آن را تا ۵۰ برابر افزایش می‌دهد و ارزآوری نصیب خود می‌کند.

 

ماده‌ی موثره‌ی گیاه آنغوزه به نام صمغ آنغوزه از ریشه و ساقه‌ی گیاه بدست می‌آید و به رنگ شیری تا قهوه‌ای با مزه‌ای تلخ و یا شیرین است که بوی بسیار بدی دارد و به دو شکل اشکی (دانه ای) و توده‌ای برداشت می‌شود.
در شکل اشکی صمغ آنغوزه از ساقه‌ی گیاه تهیه می‌شود و سفید مایل به زرد و به اندازه نخود یا فندق است که ارزش بالایی دارد و در شکل توده ای، صمغ معمولاً با تیغ زدن یقه گیاه حاصل می‌شود.

 

 

آنغوزه به دو گونه‌ی تلخ و شیرین طبقه بندی می‌شود که گونه شیرین مصرف خوراکی و گونه تلخ مصرف صنعتی دارد.
تمامی محصول آنغوزه خراسان جنوبی، شیرین است.

 

ماده‌ی مؤثره آنغوزه خراسان جنوبی بیش از بقیه نقاط کشور
مدیرعامل تعاون روستایی کشور و معاون امور باغبانی وزارت جهاد کشاورزی حدود سه ماه پیش در سفر به بیرجند گفت: گیاهان دارویی خراسان جنوبی به دلیل وجود اقیلم متنوع و تنش‌های محیطی، ماده مؤثره‌ی بالایی دارند و ارزش گیاهان دارویی نیز به تناژ آن‌ها و میزان تولید نیست بلکه به مقدار ماده‌ی مؤثره است.
طهماسبی افزود: آنغوزه خراسان جنوبی ارزش افزوده‌ی بالایی دارد، اما خام فروشی می‌شود.
وی گفت: همین دارویی که در غرب کشور برای درمان کرونا توسط محققان تولید شده از ۱۰ گیاه دارویی تهیه شده که یکی از آن‌ها آنغوزه است.

جهش قیمت ۱۰۰ دلاری از خرید تا صادرات
محصول آنغوزه‌ی ایرانی که فصل برداشت آن در خراسان جنوبی از نیمه خرداد تا پایان شهریور است، به صورت خام برای فرآوری و بسته بندی به خارج کشور ارسال و پس از انجام این مراحل با برند هندوستان به کشور‌های اروپایی و آسیایی صادر می‌شود.
مدیر کل منابع طبیعی خراسان جنوبی می‌گوید: هر کیلوگرم آنغوزه، امسال از یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان از بهره برداران خریداری شد که قیمت صادراتی هر کیلوگرم از این محصول ۱۰۰ دلار بود و باز فرآوری شده‌ی آن که چندین برابر قیمت صادراتش، ولی برای هندی‌ها درآمد دارد.
این روز‌ها حتی اگر سری به سایت دیوار بزنیم آگهی‌هایی از فروش شیرابه‌ی آنغوزه نیز می‌بینیم، بازاری که هر ساله به دلیل نبود صنایع فرۀاوری در کشور و استان راه افتاده است.

برنامه‌های حفاظتی، سیاست فعلی منابع طبیعی برای آنغوزه
مدیرکل منابع طبیعی استان می‌گوید: تا کنون تحقیقات روی کشت در گلخانه و یا کشت بافت، کشت هیدروپونیک یا ایرپونیک روی آنغوزه انجام نشده است و این گیاه کامل خودرو است به همین دلیل سیاست ما در فصل برداشت آنغوزه، واگذاری مراتع دارای آنغوزه به متقاضیان بهره برداری به شرط احیای دو برابر مساحت درخواستی برای بهره برداری است.

به طوریکه هر سطحی از مراتع دارای آنغوزه که به متقاضی بهره برداری واگذار شود، بهره بردار باید پس از بهره برداری آنغوزه، دو برابر این سطح را در همان محل بهره برداری و اطرافش بذرپاشی و احیا کند.

 

حدود ۴ سال دیگر، نتایج کشت دستی آنغوزه معلوم می‌شود
خانم الیاسی محقق مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی استان می‌گوید: سال ۹۷ برای اولین بار، یک هکتار از اراضی این مرکز را زیرکشت آنغوزه برده ایم و از آنجایی که محصول دهی این گیاه که همان صمغ آن است حدود ۶ سال به طول می‌انجامد، تقریبا ۴ سال دیگر مشخص خواهد شد که آیا کشت دستی گیاه آنغوزه نتیجه‌ای برای تولید صمغ خواهد داشت یا نه.

 
تا کنون درخواست سرمایه گذاری برای آنغوزه نداشتیم
به دنبال آگاهی از تلاش‌های صورت گرفته برای فراوری آنغوزه با مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی سازمان جهاد کشاورزی تماس گرفتم.
آقای حسینی گفت: تا کنون هیچ درخواستی مبنی بر سرمایه گذاری در فرآوری آنغوزه نداشته ایم و هیچ صنعتی نیز در این خصوص در استان راه اندازی نشده است.

تا کنون هیچ فعالیتی برای فراوری آنغوزه در کشور انجام نشده
از آنجایی که استان‌های یزد، کرمان و خراسان رضوی هم از دیگر رویشگاه‌های آنغوزه در کشور است، با خود گفتم شاید در خراسان جنوبی تا کنون تلاشی نشده، اما در دیگر استان‌های دارای این محصول صنعتی برای فراوری آنغوزه راه افتاده باشد، به همین علت تماس گرفتم با خانم سکوتی فر، رئیس گروه صنایع تبدیلی در وزارت جهاد کشاورزی.
خانم سکوتی فر گفت: تا کنون در وزارت جهاد کشاورزی و در بخش صنایع تبدیلی و تکمیلی درخواستی مبنی بر راه اندازی صنایع تبدیلی و تکمیلی برای آنغوزه نداشته ایم و اگر فرآورده‌ای هم از این محصول تولید شده باشد، سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، اطلاع دارد.

معرفی یک فرآورده از آنغوزه، اخیرا
در سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، با خانم دکتر روستایی، کارشناس اداره کل فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل‌های سازمان غذا و داروی کشور هم کلام شدم.
دکتر روستایی گفت: تا کنون در این سال‌ها هیچ فرآورده‌ای از آنغوزه به سازمان غذا و دارو معرفی نشده و مجوزی هم برای تولید و فروش آن صادر نشده است، اما اخیرا دکتری در خراسان رضوی کپسولی از آنغوزه به سازمان غذا و دارو ارائه کرده است که مراحل تأییده و گرفتن استاندارد‌های سازمان غذا و دارو را طی می‌کند و بر طبق اطلاعات، تمام مراحل تولید و تهیه‌ی ماده مؤثره این کپسول در داخل کشور و توسط همین شخص انجام شده است.

کپسول آنغوزه، تلاشی دانش بنیان و در مرحله آزمون بالینی
پیگیر پیدا کردن تولیدکننده کپسول آنغوزه شدم که کارشناسی از اداره فرآورده‌های طبیعی، سنتی و مکمل‌های صنایع غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی مشهد پاسخگوی من شد.
او گفت: کپسول تولیده شده توسط یکی از شرکت‌های دانش بنیان مشهد ارائه شده و تمام مراحل تولید و تهیه‌ی ماده مؤثره آن نیز توسط تیم تحقیقاتی این شرکت دانش بنیان انجام شده است، اما به دلیل اینکه این کپسول در مرحله آزمون بالینی است، تیم تحقیقاتیش مایل به سخن گفتن در مورد آن نیستند.

حال که جوانان این مرز و بوم با بکارگیری دانش خود و تلاش بی وقفه، به فراوری محصول دارویی و ارزشمند آنغوزه دست یافته اند می‌طلبد که مسئولان نیز حمایت همه جانبه‌ی خود را برای به نتیجه رسیدن این تلاش‌ها نشان دهند تا با فرآوری آنغوزه، جهشی در اقتصاد بخش کشاورزی و اشتغال جوانان کشور حاصل شود.
اگر هند توانسته است ۶۰ نوع فرآورده‌ی دارویی و ۴۰ نوع آفت کش از آنغوزه‌ی ما، تولید کند پس ما هم توانایی فرآوری محصول تولیدی خودمان را داریم که حمایت دستگاه‌ها و مسئولان مربوطه را می‌طلبد.
ایرانی در خیلی از عرصه‌ها ثابت کرده که خواستن، توانستن است و ما می‌توانیم ...

 

نویسنده: سیده سمیه سیادت جو