چرا تنگه هرمز هنوز نقطه توجه جهانی نفت است

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما، بلومبرگ طی گزارشی نوشت تنگه هرمز، آبراه باریک دهانه خلیج فارس، کمتر پیش می آید که از مرکز تنش های جهانی به دور باشد. یک راه اصلی کشتیرانی که حدود یک سوم نفت انتقالی از روی آب، از آن گذر می کند، به دقت برای نشانه هایی از بروز اختلال رصد می شود.

در ژانویه ۲۰۲۱، ایران یک نفتکش کره جنوبی را در این منطقه توقیف کرد. درحالی که ایران قبلا تهدید کرده بود، این تنگه را می بندد اما این تنگه همچنان باز است.

* تنگه هرمز کجاست؟

تنگه هرمز شبیه یک V وارونه است و خلیج فارس را به اقیانوس هند متصل می کند. ایران در شمال و امارات و عمان در جنوب آن واقع شده اند. این تنگه ۱۰۰ مایل (۱۶۱ کیلومتر) طول و در باریک ترین قسمت ۲۱ مایل عرض دارد بطوریکه در هر لاین کشتیرانی تنها ۲ مایل عرض دارد.

کم عمقی آن باعث آسیب پذیری کشتی ها در برابر مین ها و نزدیکی به زمین می شود.

* نقش این تنگه چیست؟

این تنگه برای تجارت نفت در جهان بسیار لازم و ضروری است. براساس آمار بلومبرگ، نفتکش ها در سال ۲۰۲۰ از طریق این تنگه، نزدیک به ۱۲ میلیون بشکه در روز نفت و میعانات گازی از عربستان، عراق، کویت و امارات ارسال کرده اند. این تنگه همچنین برای گاز طبیعی مایع و ال ان جی حیاتی است به طوریکه یک چهارم عرضه این محصول، بیشتر از قطر، در سال ۲۰۲۰ از این تنگه عبور کرده است.

* چه اتفاقی افتاده است؟

نیروی های ایران یک نفتکش کره ای حامل محصولات پتروشیمی در حال عبور از این تنگه به مقصد امارات را در ۴ ژانویه متوقف کردند.

این گزارش و رسانه های دیگر مدعی هستند این توقیف به اختلاف تهران و کره بر سر ۷ میلیارد دلار از دارایی های مسدود شده ایران در کره جنوبی به علت تحریم های آمریکا ارتباط دارد.

نفتکش های دیگری هم در این تنگه توقیف شده اند از جمله نفتکش انگلیسی «استنا امپرو» در نیمه سال ۲۰۱۹ و نیروهای ایران همچنین یک نفتکش کوچک دیگر را در آگوست ۲۰۲۰ در خلیج عمان توقیف کردند و پهپاد جاسوسی آمریکا را بر فراز این تنگه در سال ۲۰۱۹ مورد اصابت قرار دادند.

برخی از شرکت ها به طور موقف حرکت از تنگه را به علت نگرانی های امنیتی متوقف کردند.

* چرا ایران در حمل و نقل کشتیرانی اختلال ایجاد خواهد کرد؟

آمریکا از سال ۲۰۱۸، با هدف متوقف کردن فروش نفت ایران به اقتصاد این کشور صدمه زده است. ایران با ایجاد اختلال در این تنگه، نشان می دهد که قدرت ضربه زدن متقابل به آمریکا و کنترل نفت خام را دارد.

در عین حال، هرگونه افزایش قیمت نفت می تواند به جبران درآمد ایران که از طریق تحریم ها از دست داده، کمک کند. جو بایدن، تلویحا می گوید می خواهد در دوران ریاست جمهوری خود برای بهبود روابط آمریکا با ایران استفاده کند اما تنش ها میان دو کشور به علت تحریم ها و ترور ژنرال ارشد ایران در اوایل سال ۲۰۲۰ و همینطور کشته شدن یک دانشمند برجسته هسته ای در اواخر سال که ایران اسرائیل را مسئول آن می داند، بدتر شده است.

جمهوری اسلامی ایران در ژانویه ۲۰۲۱ اعلام کرد آمریکا باید ۷۰ میلیارد دلار به عنوان غرامت تحریم های نفتی ایران بپردازد و اگرنه این کشور فعالیت های هسته ای خود را طریق افزایش غنی سازی اورانیوم بیشتر خواهد کرد.

* آیا ایران تاکنون تنگه هرمز را بسته است؟

ایران تاکنون این کار را نکرده است. در جریان جنگ ۸۸-۱۹۸۰  میان عراق و ایران، نیروهای عراقی به منظور تحریک نیروهای ایرانی به جبران و تلافی، به پایانه صادرات نفت در جزیره خارک در شمال غرب تنگه هرمز حمله کردند.

اگرچه، ایران تلاش نکرد تنگه هرمز را ببندد، اما پس از آن میان دو کشور جنگ نفتکش ها دنبال آن رخ داد که طرفین به ۴۵۱ فروند کشتی بین خود حمله کردند.

این امر سبب شد تا هزینه بیمه نفتکش ها به میزان چشمگیری بالا رود و به افزایش قیمت نفت کمک کرد.

زمانی که در سال ۲۰۱۱، تحریم ها علیه ایران اعمال شد، ایران تهدید کرد تنگه هرمز را می بندد اما در نهایت این کار را نکرد.

تاجران نفتی تردید دارند که این کشور این تنگه را کاملا ببندد زیرا مانع صادرات نفت خود ایران نیز می شود.

* آیا این تنگه قابل حفاظت هست؟

در جریان جنگ نفتکش ها، نیروی دریایی آمریکا به اسکورت کشتی ها در خلیج فارس متوسل شد. در سال ۲۰۱۹ یک ناو هواپیمابر و بمب افکن B-۵۲ به منطقه اعزام کرد. در همان سال، آمریکا یک عملیات نگهبانی با مشارکت، انگلیس، استرالیا، بحرین و امارات  موسوم به ایجاد امنیت دریایی بیت المللی آغاز کرد.

* چه کسی بیشترین وابستگی را به تنگه هرمز دارد؟

عربستان بیشترین صادرات نفت از طریق تنگه هرمز را انجام می دهد هرچند که می تواند این صادرات را با استفاده از خط لوله ۷۴۶ مایلی در سراسر این کشور به پایانه ای در دریای سرخ انجام دهد. امارات هم تاحدی می تواند این تنگه را با ارسال ۱.۵ میلیون بشکه در روز از طریق خط لوله از میادین نفتی خود به بندر فجیره در خلیج عمان دور بزند.

کشورهای مهم تولیدکننده نفت اوپک که به صادرات از تنگه هرمز وابسته اند:

مقداری از نفت عراق هم می تواند از بندر سیهان ترکیه از طریق دریا صادر شود اما ۸۵ درصد انتقال نفت این کشور از طریق تنگه هرمز است که این کشور را به شدت به این آبراه رایگان وابسته می کند.

کویت، قطر و بحرین هیچ گزینه ای ندارند.

صادرات نفت عربستان از این طریق بسیار هزینه بر و طولانی مدت خواهد بود. امارات هم از زمان نخستین تهدید ایران در سال ۲۰۱۱ در اتمام و ارسال نفت از طریق خط لوله ذکر شده موفق نبوده است.

منابع و ماخذ:

•     Bloomberg coverage of Iran’s seizure of a South Korean ship in January ۲۰۲۱ and boarding of a small tanker in August ۲۰۲۰.
•     Tankers were attacked in and around the Strait of Hormuz in ۲۰۱۹ in May, June and July.
•     Bloomberg stories on tanker attacks rattling shipping and insurance industries and driving up war risk premiums.
•     QuickTakes on the U.S.-Iran conflict and the Iran nuclear deal’s uncertain path under Biden.
•     A U.S. Energy Information Administration report on World Oil Transit Chokepoints.
•     Bloomberg Opinion columns by James Stavridis on how Iran’s provocations are a warning shot to Biden and Bobby Ghosh on how a dismal ۲۰۲۰ everywhere was even worse for Iran.