در یادداشتی بررسی شد؛
شیخ زکزاکی؛ از الگوگیری تا تاثیرگذاری
اگرچه حکومت نیجریه در راستای ماموریت آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان، به دنبال حذف شیخ زکزاکی است، اما بخش بزرگی از عوامل موفقیت جنبش اسلامی نیجریه با الگوگیری از انقلاب اسلامی ایران، مرهون ساختار و تشکیلات منظم و هدفمند آن است.
به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما، مجتبي شاهسوني کارشناس مسائل بين الملل در يادداشتي درباره شيخ زکزاکي نوشت: ابراهیم یعقوب زَکزاکی در سال ۱۳۳۲ش در شمال نیجریه زاده شد. وی تا سال ۱۳۵۴ش، علاوه بر تحصیلات خود، دروس دینی را نیز در شمال نیجریه، در شهر "کانو" آموخت. وی در سال ۱۳۵۷ش، مدرک اقتصادش را در مقطع کارشناسی، از دانشگاه احمد بلو زاریا دریافت کرد و پس از مدتی، امامت جماعت در مسجد یکی از مدارس دینی را به عهده گرفت. زکزاکی ابتدا به عضویت در اتحادیه دانشجویان مسلمان درآمد و سپس به دبیرکلی آن برگزیده شد.
الگوگيري از امام خميني (ره)
ابراهیم زکزاکی، در سفر به پاریس در سال ۱۳۵۷ش، با امام خمینی (ره) دیدار کرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، برای تحصیل علوم دینی وارد حوزه علمیه قم شد. وی از تاثیر شگفت‌انگیز امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی بر خود سخن گفته است. زکزاکی ابتدا از اهل سنت و مالکیه بود و پس از دیدار با امام خمینی (ره)، شیعه شد.
در همين راستا بدیعه زکزاکی دختر شيخ زکزاکي گفت: در اولين سالگرد پیروزی انقلاب اسلامي، شیخ و دو نفر دیگر انتخاب شدند تا برای جشن پیروزی به ایران بیایند. وقتی آمدند با امام خميني (ره) ملاقات کردند و بعد از بازگشت افزودند: «بعد از اینکه برگشتم چیز‌هایی در ایران دیدم و گفتم حالا باید در نیجریه تبلیغ را آغاز کنم.» اين مساله نشان مي دهد که شیخ ابراهیم زکزاکی کسی بود که انقلاب اسلامی ایران را الگو قرار داد و خواست به پیروی از امام خمینی (ره) شرعیات فراموش شده اسلام را در نیجریه احيا کند.
جنبش اسلامي نيجريه
جنبش اسلامی نیجریه در اواخر دهه‌ی هفتاد قرن بیستم میلادی، توسط شیخ ابراهیم زکراکی، در شهر زاریا تاسیس شد و علیرغم وجود گروه‌های سیاسی و مذهبی متعدد در نیجریه جنبش اسلامی نفوذ و قدرت بسیاری یافت. افزون بر مدیریت قوی شیخ زکراکی، بخش بزرگی از عوامل موفقیت جنبش اسلامی مرهون ساختار و تشکیلات منظم و هدفمند آن است. وجود نهاد‌هایی مانند: بنیاد شهدا، مدارس فودیه، حراس، مجمع خواهران، مجمع دانش پژوهان، انجمن پزشکان، انجمن شاغلان، واحد تولید فیلم و واحد انتشارات در ساختار و تشکیلات جنبش اسلامی نیجریه سبب شده است جنبش در همه حوزه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خدمات قابل توجهی به شیعیان نیجریه ارائه نماید و در نشر و گسترش مذهب تشیع موثر واقع شود.
فشارهاي دولت نيجريه به مسلمانان
دولت نیجریه طی سال‌های اخیر فشارها را بر مسلمانان این کشور افزایش داده است. فعالیت‌های مذهبی مسلمانان و برگزاری مراسم دینی، چون تاسوعا و عاشورا ممنوع است و با تجمعات مسلمانان برخورد می‌شود. در واقع دولت نیجریه طی سال‌های اخیر با رویکردی امنیتی به مقابله با مسلمانان این کشور پرداخته است. نفوذ عربستان و اسرائیل دراین کشور مهم و بزرگ غرب آفریقا و فشار آن‌ها بر دولت نیجریه را نیز نباید از نظر دور داشت. از نظر مقامات سعودی، جریان قدرتمند اسلامی در نیجریه مانع بزرگی برای توسعه فعالیت‌های این کشور و تلاش آن برای گسترش وهابیت است. از سوی دیگرمقامات رژیم صهیونیستی نیزاستفاده از منابع عظیم نفتی نیجریه و ثروت طبیعی این کشور را در نظر دارند؛ از این رو با نفوذ در ساختار قدرت در نیجریه فشار بر مسلمانان این کشوربه ویژه شیخ زکزاکی رهبر جنبش اسلامی را تشدید کرده اند.
ماموريت آمريکا، رژيم صهيونيستي و عربستان در نيجريه
«اسحاق ادم وکیل» وکیل شیخ زکزاکی گفت: آمریکا، اسرائیل و عربستان به بوهاری رئیس جمهوری کشور نیجریه ماموریت دادند تا رهبر شیعیان این کشور را به قتل برسانند و در این راستا عربستان هم میلیون‌ها دلار به مقامات ابوجا داده است. اگرچه تلاش مقامات نیجریه برای حذف شیخ زکزاکی ادامه دارد، اما مسلمانان این کشور نیز برای آزادی رهبر جنبش اسلامی از هیچ تلاشی دریغ نمی‌کنند و به رغم همه فشارها، آزادی شیخ زکزاکی را فریاد می‌زنند.
دستگيري شيخ زکزاکي
در آذر سال ۹۴ ارتش و پلیس نیجریه با یورش به «حسینیه بقیه‌الله» (عج) در شهر «زاریا» و منزل علامه زکزاکی در ایالت «کادونا» در شمال نیجریه، دبیرکل جنبش اسلامی این کشور را به همراه همسرش «زینت ابراهیم» و یکی از پسرانش دستگیر کردند؛ در این یورش علاوه بر زخمی شدن علامه زکزاکی، صد‌ها نفر از شیعیان نیجریه از جمله سه فرزند وی نیز به شهادت رسیدند.
فاجعه زاريا و تظاهرات هاي مستمر در حمايت از شيخ زکزاکي
از زمان فاجعه زاریا در سال ۲۰۱۵ میلادی، طرفداران علامه زکزاکی در مقاطع زمانی گوناگونی تجمعات آرام ومسالمت آمیز را برگزار کرده و خواستار آزادی شیخ و همسر ایشان شده‌اند. در سال ۲۰۱۵، ارتش نیجریه با یورش وحشیانه به عزاداران حسینی در حسینیه صاحب الزمان حدود ۲ هزار نفر از سوگواران حسینی را به خاک و خون کشید و پس از زخمی کردن شیخ زکزاکی و همسر وی، شیخ را به مکان نامعلومی انتقال داد. متعاقب حمله ارتش نیجریه به حسینیه بقیه الله (عج)، شیخ ابراهیم زکزاکی به شدت مجروح شد و بر اثر شدت جراحت‌های وارده یکی از چشمان خود را به طور کامل از دست داد و چشم دیگر وی نیز در آستانه نابینایی قرار گرفت.
تعويق پي در پي محاکمه شيخ زکزاکي
در حالی که مسلمانان نیجریه با برپایی تجمعات اعتراض آمیز خواستار آزادی «شیخ ابراهیم زکزاکی» دبیرکل جنبش اسلامی نیجریه هستند، دادستان کل نیجریه، بار دیگر محاکمه رهبر جنبش اسلامی این کشور را به تاخیر انداخت. بنا براعلام دادستان کل نیجریه، محاکمه علامه زکزاکی دبیرکل جنبش اسلامی نیجریه به روز‌های هشتم و دهم ماه مارس (۱۸ و ۲۰ اسفند) موکول شد. دادستانی کل نیجریه چندی پیش جلسه محاکمه علامه ابراهیم زکزاکی دبیرکل جنبش اسلامی نیجریه را به ۲۵ و ۲۶ ژانویه ۲۰۲۱ (ششم و هفتم بهمن) موکول کرده بود. این در حالی است که حال عمومی شیخ زکزاکی طی یک سال گذشته رو به وخامت گذاشته است به طوری که دفتر جنبش اسلامی نیجریه بار‌ها نسبت به وخامت حال و تشدید بیماری وی هشدار داده است.
کرونا و وخيم تر شدن شرايط شيخ زکزاکي
طی ماه‌های اخیر نیز با شیوع بیماری کووید- ۱۹، شرایط برای شیخ زکزاکی و همسرش سخت‌تر شده است به طوری که بنا بر اعلام دفتر علامه «شیخ ابراهیم زکزاکی» دیوان عالی کادونا به مقامات زندان این ایالت دستور داده تا «ملامه زینت» همسر شیخ زکزاکی را برای درمان به دلیل ابتلا به کرونا به بیمارستان منتقل کنند.
حال رهبر جنبش اسلامی نیجریه نیز مساعد نیست، مقامات نیجریه نه فقط شرایط قرنطینه را برای وی مراعات نکرده اند، بلکه چندی پیش برخی منابع اعلام کردند که مقامات زندان تلاش داشتند تا فرد مبتلا به بیماری کووید- ۱۹ را در محل بازداشت شیخ زکزاکی نگه دارند، موضوعی که با مخالفت شدید زندانیان رو به رو شد.
ابتلاي همسر شيخ زکزاکي به کرونا
سوم بهمن ماه شبکه العالم از ابتلاي همسر شیخ ابراهیم زکزاکی خبر داد؛ فرزند شیخ ابراهیم زکزاکی دبیرکل جنبش اسلامی نیجریه از ابتلای مادرش به ویروس کرونا خبر داد. محمد ابراهیم زکزاکی اعلام کرد مادرش که در بازداشت به سر می‌برد، به کرونا مبتلا شده و حال وی وخیم است. محمد ابراهیم زکزاکی افزود آزمایش‌های اخیر ابتلای همسر شیخ ابراهیم زکزاکی به کرونا را تایید کرده است. به گفته وی مادرش هنوز در زندان مرکزی در شهر کادونا است و به بیمارستان منتقل نشده و خدمات درمانی دریافت نکرده است.
همسر شیخ ابراهیم زکزاکی به سبب جنایت زاریا که در نتیجه حمله نیرو‌های امنیتی نیجریه به منزل شیخ زکزاکی ده‌ها شهید و زخمی به جای گذاشت به بیماری‌های مختلفی مبتلا شده است.
تظاهرات ادامه دار حاميان شيخ زکزاکي
به رغم همه فشارها، مسلمان نیجریه بار‌ها با برگزاری تظاهرات در شهر‌های مختلف این کشور خواستار آزادی شیخ زکزاکی شده اند. طی روز‌های اخیر نیز برگزاری دادگاه شیخ زکزاکی با برگزاری تجمعات اعتراض آمیز مسلمانان و یورش نیرو‌های نظامی نیجریه به تجمعات آنان همراه شده است و اکنون نیز دادستان کل نیجریه دادگاه را به تعویق انداخته است. به نظر می‌رسد دولت نیجریه با تعویق دادگاه درصدد وقت کشی و حذف تدریجی شیخ زکزاکی است.
چشم انداز جنبش اسلامی نیجریه
دیدگاه قاطع جنبش اسلامی نسبت به اصلاح ساختار سیاسی نیجریه و برقراری حکومت اسلامی، از یک سو آنان را در تقابل با حکومت سکولار این کشور قرار داده و سبب جدایی برخی از گروه‌های شیعه همسو با حکومت شده است. از سوی دیگر، حکومت نیجریه را برای اقدامات خشونت آمیز علیه شیعیان و سرکوب و ناتوان ساختن جنبش اسلامی گستاخ‌تر کرده است. در این میان، نقش عناصر بیگانه‌ی مخالف قدرت یابی تشیع و همچنین جریان‌های تکفیری را نباید نادیده گرفت. به هر حال، از نظر مقامات نیجریه، شیخ زکزاکی عامل وحدت و همدلی میان مسلمانان است این درحالی است که برخی مقامات این کشور تحت فشار‌های رژیم‌های خارجی از جمله رژیم صهیونیستی و آمریکا خواهان تفرقه میان مسلمانان و عدم مشارکت آن‌ها در ساختار سیاسی و اقتصادی نیجریه هستند؛ اگرچه فشار‌های مقامات نیجریه برای حذف شیخ زکزاکی ادامه دارد، اما نه تنها مسلمانان نیجریه بلکه افکار عمومی مسلمانان جهان چنین سیاست‌هایی را بر نمی‌تابند و همه مسلمانان جهان خواستار آزادی شيخ زکزاکی هستند بنابراین با توجه به پایگاه مردمی جنبش اسلامی نیجریه آینده این جنبش حتی با وجود وخامت وضعیت جسمانی شیخ زکزاکی نیز روشن به نظر می‌رسد.
نويسنده: مجتبي شاهسوني
کارشناس مسائل بين الملل
خبرهای مرتبط