احیای هنر منحصربفرد چنته‌بافی در ابرکوه +فیلم

به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، «حامد اکرمی» محقق و پژوهشگر جوان ابرکوهی در زمینه‌ی تاریخ و تمدن شهرستان ابرکوه است که درصدد احیای آداب و رسوم، بازی‌ها، غذاها، صنایع دستی و سنت‌های فراموش‌شده این شهرستان برآمده و تاکنون نیز در این موارد به موفقیت‌های بسیاری دست یافته است.

یکی از صنایع‌دستی قدیمی ابرکوه که اکرمی‌توانسته غبار ۵۰ ساله زمان را از آن بزُداید و به همان شیوه قدیمی، اما با کاربرد‌های جدیدی آن را احیا کند، «چنته بافی» است.

این پژوهشگر جوان ابرکوهی ، در این باره می‌گوید: در کهن‌دیار ابرکوه، مردم اشیاء قیمتی خود را در کیسه‌ای به نام «چنته» قرار می‌دادند یا وقتی می‌خواستند هدیه کوچکی به دیگران بدهند، آن را در «چنته» می‌گذاشتند.

وی در ادامه با بیان این که بافت این کیسه سنتی به چندین قرن قبل باز می‌گردد و مختص همین شهرستان هم بوده است، اضافه می‌کند: در سراسر کشور ایران، چنته‌های عشایری، کیف یا قالی به صورت پارچه بافته می‌شود، اما چنته‌های این شهرستان در سراسر کشور منحصربه فرد است، زیرا با استفاده از نخ ابریشم، چند سوزن، یک میله چوبی استوانه‌ای و با نقوش هندسی منظم ازجمله لوزی، بُتّه بادامی، گل لاله، نقش مروارید و ... بافته می‌شود.

نقش چنته در رسم قدیمی دستمال کیسه

به گفته‌ی این پژوهشگر ابرکوهی، چنته‌بافی در ابرکوه از اواسط دوره صفویه تااوایل قاجاریه، رونق فراوانی داشته است و بیشتر در رسومات و آیین‌های خاصی مانند «دستمال کیسه» از آن استفاده می‌کردند.

وی در این باره می‌گوید: سنت دستمال کیسه، بعد‌ها کمی تغییر کرد و به‌رسم «پیش گذارون» معروف شد که این نیز بیش از نیم قرن است که به دست فراموشی سپرده شده است.

وی در مورد این سنت قدیمی تصریح می‌کند: در قدیم‌الایام و پس از این که دختر و پسر به عقد یکدیگر در می‌آمدند، چون ازدواج‌ها سنتی بود و بعضاً ممکن بود یکدیگر را ندیده باشند، داماد را تحت عنوان مراسم «رو بازکُنون» برای دیدن عروس می‌آوردند. عروس هم می‌بایست رسم دستمال کیسه را به‌جا بیاورد یعنی هدایایی از قبیل پوشاک، پارچه، مُهر نماز، چُپُق و چیز‌های دیگری را به داماد بدهد. داماد هم وقتی هدایا را می‌گرفت متقابلاً مبلغی پول یا هدیه در کیسه بگذارد و به عروس بدهد.

اکرمی به نقش چنته در رسم دستمال کیسه نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: خانواده عروس مهر یا چُپُق را در جای مخصوصی قرار می‌دادند که از جنس چنته‌بافی باشد لذا چنته علاوه بر این، کاربرد‌های دیگر هم ازجمله جا چاقویی یا جا عطری هم داشت که البته امروز با حضور فناوری‌های جدید توانستیم نمونه‌هایی از جا موبایلی و کیف‌های کوچک را به صورت چنته‌بافی تولید کنیم.

این محقق جوان خاطرنشان می‌کند: چنته بافی کار بسیار سختی است و گره‌هایی که در آن زده می‌شود، بسیار زیاد و پیچیده است، زیرا هر گره باید به دو گره تبدیل شود، نقوش در کنار یکدیگر منظم باشند و ترکیب رنگ‌ها نیز طوری باشد که بیننده را مجذوب کند لذا اگر در زدن یک گره هم اشتباهی صورت گیرد، کل کار به هم می‌ریزد و دوباره باید از اول شروع کرد.

۴ روز زمان برای بافت یک جامهری کوچک

اکرمی در مورد سختی کار این نوع بافت، اظهار می‌کند: برای بافت یک جامُهری ساده به شکل مستطیل با طول ۶ و عرض ۴ سانتی‌متر، ۹ هزار گره زده می‌شود و بافت آن ۴ روز کامل زمان می‌برد لذا من برای یادگرفتن چنته بافی روز‌های زیادی زمان صرف کرده و سختی‌های زیادی را در این راه متحمل شدم، اما خوشحالم که این عشق مرا به سمت احیا کردن این سنت فراموش‌شده هدایت کرد.

وی یادآور می‌شود: چنته‌بافی در گذشته مخصوص زن‌ها بوده است بنابراین برای فراگیری آن بیش از ۳۰ پیرزن ابرکوهی را که طبق گفته دیگران در گذشته این کار را انجام می‌دادند، پیدا کردم و برای این که بتوانم گفته‌های آنان در مورد چنته را کنار یکدیگر قرار دهم و بافت آن را یاد بگیرم، مجبور بودم از آنان تصویربرداری کنم که متأسفانه بسیاری از آنان با دوربین مشکل داشتند.

این پژوهشگر تاریخ ابرکوه ادامه می‌دهد: مشکل بعدی این بود که بسیاری از این پیرزن‌ها دچار فراموشی شده، قدرت در دست گرفتن میله چنته را نداشتند یا چشمانشان آن‌قدر کم سو شده بود که نمی‌توانستند چنته بافی را به من به صورت عملی آموزش دهند و مجبور بودم به گفته‌های تئوری آنان اکتفا کنم.

اکرمی بیان می‌کند: آن‌قدر شور و علاقه به فراگیری چنته داشتم که تکه‌های فیلم‌هایی که از توضیحات آنان تهیه کرده بودم را در کنار یکدیگر قراردادم و بار‌ها آن‌ها را بازبینی کردم.

وی ادامه می‌دهد: بیش از یک ماه طول کشید تا توانستم نحوه زدن گره‌ها و نقش‌هایی که پیرزن‌ها گفته بودند را یاد بگیرم و در این راه عده‌ای که مرا مشغول بافت چنته می‌دیدند به تمسخر می‌گفتند که کار زنانه انجام می‌دهی؟ اما عشق من به احیای سنت‌های فراموش شده آن قدر بود که شنیدن چنین حرف‌هایی و تحمل سختی‌های فراوان، من را از این راه بازنمی‌داشت.

حکایت سختی کار چنته‌بافی در ضرب‌المثل‌های قدیمی

این محقق ابرکوهی در رابطه چگونگی آغاز کار احیای چنته‌بافی نیز می‌گوید: گردشگران داخلی و خارجی که از خانه‌های بوم‌گردی ابرکوه بازدید می‌کردند، اکثراً به دنبال سوغات شاخصی از شهر بودند که متأسفانه در این زمینه موردی برای معرفی به آنان نداشتیم تا اینکه من در پژوهش‌های خود به هنر چنته برخورد کرده و پس از تحقیقات متعدد متوجه شدم این نوع چنته‌بافی مختص شهرستان است و می‌توان آن را به‌عنوان سوغات ابرکوه دوباره احیا کرد.

وی اذعان می‌کند: در رابطه با چنته، ضرب‌المثل‌هایی هم از قدیم‌الایام در بین مردم رایج بوده است مثل «چه در چنته داری؟» یا این که وقتی زنان و دختران قدیم از صبح تا شب گلیم، قالی و کار می‌بافتند و در پایان ابراز خستگی می‌کردند، اطرافیان به آنان می‌گفتند: «مگر چنته بافته‌ای؟»

اکرمی ضرب‌المثل دوم را نشان‌دهنده سختی و طاقت‌فرسایی چنته‌بافی می‌داند و می‌گوید: در بافت این کار بسیاری از اعضای بدن همچون دست، انگشتان، چشم‌ها، کتف و گردن درگیر می‌شود و آسیب می‌بیند.

احیاکننده چنته که امروز تنها تولیدکننده آن در ابرکوه نیز هست در پایان نیز اظهار می‌کند: چنته‌بافی امروز مورد استقبال بسیاری از گردشگران قرار گرفته و همیشه بعد از بازدید از خانه‌های بوم‌گردی شهرستان، آن را به عنوان سوغات این شهر کویری با خود می‌برند.

 منبع : ایسنا