اعمال سفارش شده در ماه مبارک رمضان

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، ماه مبارک رمضان به ماه نزول قرآن و برکات آسمانی مشهور و یکی از بهترین ماه‌ها برای ارتباط با خداوند است. بهترین اعمال در ایام مبارک رمضان تلاوت قرآن است. با وجود اینکه خواندن قرآن در همه اوقات ثواب دارد، اما ماه رمضان، بهار قرآن است و ثواب خواندن یک آیه از آن برابر با ثواب تلاوت کل قرآن در سایر ماه‌های سال است.

اعمال هر شب و روز ماه رمضان
سید بن طاوس از امام جعفر صادق و امام موسی کاظم (ع) روایت کرده است که فرمودند: پس از هر نماز در ماه رمضان دعای ذیل را بخوانید: «اَللّهُمَّ ارْزُقْنی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرامِ فِی عامی هذا وَ فی کُلِّ عامٍ ما اَبْقَیْتَنی فی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عافِیَةٍ، وَسَعَةِ رِزْقٍ، وَ لا تُخْلِنی مِنْ تِلْکَ الْمواقِفِ الْکَریمَةِ، وَ الْمَشاهِدِ الشَّریفَةِ، وَ زِیارَةِ قَبْرِ نَبِیِّکَ صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَآلِهِ، وَ فی جَمیعِ حَوائِجِ الدُّنْیا وَالاَْخِرَةِ فَکُنْ لی، اَللّهُمَّ اِنّی اَساَلُکَ فیما تَقْضی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الاََمْرِ الَْمحْتُومِ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، مِنَ الْقَضاءِ الَّذی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ، اَنْ تَکْتُبَنی مِنْ حُجّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ، الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ، الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ، و اجْعَلْ فیما تَقْضی وَ تُقَدِّرُ، اَنْ تُطیلَ عُمْری، وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ رِزْقی، وَ تُؤدِّی عَنّی اَمانَتی وَ دَیْنی آمینَ رَبَّ الْعالَمین.»

«خدایا! در این سال و هر سال، تا زمانی که عمرم باقی است و در آسایش و گشایش روزی به سر می‌برم، زیارت خانه‌ات ـ بیت الحرام ـ را نصیبم گردان؛ و مرا از درک موقف‌های گرامی و دیدن مکان‌های شریف و زیارت قبر پیغمبرت ـ که درودت بر او و آلش باد ـ محروم مکن؛ و در برآوردن جمیع احتیاجات دنیا و آخرتم یاری‌ام کن.‌ای خدا! از تو درخواست می‌کنم هر آنچه از قضا و قَدَرت را که در شب قدر حتمی قرار دادی و دیگر برگشت و تغییری نمی‌پذیرد، مرا از حجاج بیت‌الحرامت قرار دهی. حاجیانی که حجشان پسندیده، سعیشان پذیرفته، گناهانشان آمرزیده و اعمال بدشان بخشیده شده است و عمر طولانی در راه بندگی‌ات و روزی‌ام را فراوان قرار ده و امانت‌ها و قرضم را ادا فرما.

همچنین توصیه شده بعد از نماز‌ها این دعا خوانده شود: «یا عَلِیُّ یا عَظیمُ، یا غَفُورُ یا رَحیمُ، اَنْتَ الرَّبُّ الْعَظیمُ الَّذی لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ، وَ هذا شَهْرٌ عَظَّمْتَهُ وَ کَرَّمْتَهْ، وَ شَرَّفْتَهُ وَ فَضَّلْتَهُ عَلَی الشُّهُورِ، وَ هُوَ الشَّهْرُ الَّذی فَرَضْتَ صِیامَهُ عَلَیَّ، وَ هُوَ شَهْرُ رَمَضانَ، الَّذی اَنْزَلْتَ فیهِ الْقُرْآنَ، هُدیً لِلنّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانَ، وَ جَعَلْتَ فیهِ لَیْلَةَ الْقَدْرِ، وَ جَعَلْتَها خَیْراً مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ، فَیا ذَا الْمَنِّ وَ لا یُمَنُّ عَلَیْکَ، مُنَّ عَلَیَّ بِفَکاکِ رَقَبَتی مِنَ النّارِ فیمَنْ تَمُنَّ عَلَیْهِ، وَ اَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ.»‌ای خدای بلند مقام،‌ای بزرگوار،‌ای آمرزنده،‌ای مهربان. تویی خدای بزرگ که هیچ مانندی ندارد و به گفتار و کردار خلق شنوا و بینا است و این ماهی که مقامش را بلند گردانیدی و بر دیگر ماه‌ها کرامت و شرافت بخشیدی و روزه‌اش را بر من واجب گردانیدی، ماه رمضان است.

ماهی که در آن قرآن را برای راهنمایی مردم و نشان دادن راه هدایت و جدا کردن حق از باطل فرو فرستادی و شب قدر را در این ماه مقرر داشتی و نیز آن شب را بر هزار ماه برتری دادی. پس‌ای خدای صاحب منت که هیچ کس بر تو منت ندارد. در میان آن همه بندگانت که منت گزارده‌ای بر من منت گزار و از آتش دوزخ نجات بخش و به بهشت همیشگی داخل گردان. به حق رحمت بی‌پایانت‌ای مهربان‌ترین مهربانان.

شیخ کفعمی در مصباح و بلدالامین و شیخ شهید در مجموع از حضرت رسول (ص) نقل کرده‌اند که آن حضرت فرمود: هر که این دعا را در ماه رمضان بعد از هر نماز واجبی بخواند، حق تعالی گناهان او را تا روز قیامت بیامرزد و دعا این است:

«اَللّهُمَّ اَدْخِلْ عَلی اَهْلِ الْقُبُورِ السُّرُورَ اَللّهُمَّ اَغْنِ کُلَّ فَقیرٍ، اَللّهُمَّ اَشْبِعْ کُلَّ جائِعٍ، اَللّهُمَّ اکْسُ کُلَّ عُرْیانٍ، اَللّهُمَّ اقْضِ دَیْنَ کُلِّ مَدینٍ، اَللّهُمَّ فَرِّجْ عَنْ کُلِّ مَکْرُوبٍ، اَللّهُمَّ رُدَّ کُلَّ غَریبٍ، اَللّهُمَّ فُکَّ کُلَّ اَسیرٍ، اَللّهُمَّ اَصْلِحْ کُلَّ فاسِدٍ مِنْ اُمُورِ الْمُسْلِمینَ، اَللّهُمَّ اشْفِ کُلَّ مَریضٍ، اللّهُمَّ سُدَّ فَقْرَنا بِغِناکَ، اَللّهُمَّ غَیِّر سُوءَ حالِنا بِحُسْنِ حالِکَ، اَللّهُمَّ اقْضِ عَنَّا الدَّیْنَ وَاَغْنِنا مِنَ الْفَقْرِ، اِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیءٍ قَدیرٌ.»

«ای خدا تو بر اهل قبر‌ها نشاط و شادمانی عطا کن. فقیران را بی نیاز گردان. خدایا گرسنگان را سیر گردان. برهنگان را لباس بپوشان. خدایا بدهی بدهکاران را ادا فرما. سوگواران را دل شاد ساز. خدایا هر غریبی را به وطن باز رسان. هر اسیری را آزادی بخش. خدایا فسادگران در کار مسلمانان را اصلاح فرما. بیماران را شفا عنایت کن.‌ای خدا به غنای خود جلو فقر ما را ببند. بدی‌های ما را به خوبی صفات خودت تغییر ده. خدایا دین ما را ادا فرما و ناداری ما را به دارایی و بی‌نیازی بدل گردان که تو بر هر چیز توانایی.

ماه رمضان ماه دعا و استغفار است. از امام زین العابدین (ع) روایت شده است که در ماه رمضان جز به دعا و تسبیح و استغفار و تکبیر لب نمی‌گشود چرا که پیامبر (ص) فرمودند: «دعای روزه دار رد نمی‌شود.»

خواندن ادعیه مخصوص ماه مبارک رمضان
از ابن عباس روایت کرده‌اند که حضرت رسول (ص) فضیلت بسیار از برای روزه هر روز ماه مبارک رمضان بیان فرمود و از برای هر روز دعای مخصوصی با فضیلت و ثواب بسیار از برای آن دعا ذکر کرده‌اند.

همچنین خواندن هر روز دعای «اللَّهُمَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ وَ هَذَا شَهْرُ الصِّیَامِ...»، وارد است.

روایت است هر که این دعا را در هر روز ماه رمضان بخواند، حق تعالی گناهان چهل ساله او را بیامرزد: «اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرآنَ وَ افْتَرَضْتَ عَلَی عِبَادِکَ فِیهِ الصِّیَامَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی هَذَا الْعَامِ وَ فِی کُلِّ عَامٍ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ فَإِنَّهُ لَا یَغْفِرُهَا غَیْرُکَ یَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِکْرَام.»

از جمله اعمال شب‌های ماه رمضان این است که در وقت افطار دعا‌های وارده را بخواند از جمله آن که بگوید: «اللَّهُمَّ لَکَ صُمْتُ وَ عَلَی رِزْقِکَ أَفْطَرْتُ وَ عَلَیْکَ تَوَکَّلْت؛ خدایا برای تو روزه گرفتم و با روزی تو افطار می‌کنم و بر تو توکل دارم.» تا خدا ثواب هر کسی را که در این روز روزه داشته است، به او عطا کند و اگر دعای «اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِیمِ»، بخواند، فضیلت بسیار یابد.

هنگام لقمه اول بگوید: «بسم الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ یَا وَاسِعَ الْمَغْفِرَةِ اغْفِرْ لِی، به نام خداوند بخشاینده مهربان،‌ای که آمرزش به او گسترده است، بیامرز مرا، تا خدا او را بیامرزد.»

دعای امیرالمومنین (ع) در لحظه افطار
روایت شده است که حضرت امیرالمومنین علی (ع) هر گاه می‌خواست افطار کند، می‌فرمود: «بِسْمِ اللّهِ اَللّهُمَّ لَکَ صُمْنا وَعَلی رِزْقِکَ اَفْطَرْنا فَتَقَبَّلْ مِنّا اِنَّکَ اَنْتَ السَّمیعُ الْعَلیمُ؛ به نام خدا، خدایا برای تو روزه گرفتیم و به روزی تو افطار کردیم، پس از ما قبول کن، زیرا که تو شنوای دانایی.»

در روایت آمده است که در آخر هر روز از روز‌های ماه رمضان، خدا هزاران هزار نفر را از آتش جهنم آزاد می‌کند، پس از حق تعالی بخواه که تو را یکی از آن‌ها قرار دهد.

توصیه به افطاری دادن
از حضرت رسول (ص) روایت شده کسی که روزه داری را افطار دهد، مثل اجر آن روزه دار برای وی خواهد بود، بدون آن که چیزی از آن کم شود و نیز از آن او خواهد بود ثواب کار نیکویی که به جا آورد. همچنین فرمود: مؤمنی که لقمه‌ای را در ماه رمضان به مؤمنی بدهد، حق تعالی برای او اجر کسی را می‌نویسد که سی بنده مومن آزاد کرده باشد و نیز از آن او است نزد حق تعالی یک دعای پذیرفته شده.

در روایت آمده که هر کس در هر شب از ماه رمضان سوره «انا فتحنا» را در نماز مستحبی بخواند آن سال حفاظت می‌گردد و از اعمالی که مستحب است در شب‌های ماه رمضان به جا آورده شود، خواندن هزار رکعت نماز در سرتاسر این ماه است و این مطلب را عالمان بزرگ و فقیهان وارسته در کتاب‌های خود اشاره کرده و نوشته‌اند.

اعمال مربوط به سحر‌های ماه مبارک رمضان
خوردن سحری: سحری را ترک نکند، اگر چه با یک دانه خرما یا یک لیوان آب باشد و بهترین سحری‌ها، سویق یعنی قاووت و خرما است. در روایات آمده است که حق تعالی و ملائکه صلوات می‌فرستند بر کسانی که در سحر‌ها استغفار می‌کنند و سحری می‌خورند.

قرائت سوره «انا انزلناه»: در وقت سحر‌ها بخواند، که هرکس این سوره را در وقت افطار کردن و سحر بخواند گویی ثواب کسی را دارد که در راه خدا در خون خود بغلتد.

خواندن نماز: خواندن نماز شب و نافله، دعا، استغفار و… از دیگر اعمال سحر است.

خواندن دعای شریفی که از حضرت امام رضا (ع) نقل شده که فرموده‌اند: «این دعایی است که حضرت امام محمد باقر (ع) در سحر‌های ماه رمضان (دعای سحر) می‌خواندند.» «اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِنْ بَهَائِکَ بِأَبْهَاهُ وَ کُلُّ بَهَائِکَ بَهِیٌّ... یَا اللَّهُ» پس هر حاجت که داری از خدا بطلب که البته برآورده است.

خواندن دعای ابوحمزه ثمالی: روایت شده از ابوحمزه ثمالی که حضرت امام زین العابدین (ع) در ماه رمضان بیشتر شب را نماز می‌خواندند و، چون سحر می‌شد، این دعا را می‌خواند: «إِلَهِی لَا تُؤَدِّبْنِی بِعُقُوبَتِکَ وَ لَا تَمْکُرْ بِی فِی حِیلَتِکَ...»

امام صادق (ع) فرمودند: «هر گاه روزه داری، می‌باید که گوش و چشم و مو و پوست و جمیع اعضای تو روزه دارد، یعنی از محرمات بلکه از مکروهات. روزه تنها همین نخوردن و نیاشامیدن نیست، بلکه باید در روزِ روزه، زبان خود را از دروغ نگاه دارید و دیده‌های خود را از حرام بپوشانید و با یکدیگر نزاع نکنید، حسد نبرید، غیبت نکنید، مجادله نکنید و سوگند دروغ یا حتی راست نخورید، دشنام ندهید، ستم نکنید و بی‌خردی نکنید. همچنین از یاد خدا و نماز غافل نشوید.»

حضرت امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «چه بسیار روزه‌داری که او را از روزه بهره‌ای نیست به غیر از تشنگی و گرسنگی و چه بسیار عبادت‌کننده‌ای که او را بهره‌ای نیست از عبادت به غیر تعب.‌ای خوشا خواب زیرکان که بهتر از بیداری و عبادت احمقان است و خوشا افطار کردن زیرکان که بهتر از روزه داشتن بی‌خردان است.»