زاغ بور؛ یگانه پرنده ایرانی در کویرهای خراسان جنوبی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز خراسان جنوبی، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت : زاغ بور پتانسیل بالقوه گردشگری ایران زمین است.

حاتمی افزود : زاغ بور (زاغی کویری، زاغ زمینی، دونده کویر، زاغ ایرانی یا بور مرغ) تنها پرنده بومی و آندمیک در ایران است که در مناطق استپی، بیابانی، بیابان‌های ماسه‌ای با گیاهان پراکنده و دشت‌های پوشیده از گیاه قیچ به سر برده و لابه لای بوته‌ها آشیانه می‌سازد.

وی گفت : این گونه منحصر به فرد عضوی از خانواده کلاغ‌هاست که رنگ نخودی- نارنجی‌اش سبب شده با سایر اعضای این خانواده تفاوتی چشمگیر داشته باشد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود : بال‌های این پرنده با نواری سفید آذین شده و انتهای آن‌ها سیاهی اعجاب‌انگیزی دارد که در تلالو خورشید جلای سبز-آبی از خود بازتاب می‌دهد.

این پرنده ۲۴ سانتیمتر طول دارد و شبیه هدهد، اما بدون تاج سر است و جزو پرندگانی است که مشاهده آن چندان دشوار نیست، فقط باید رنج سفر را به خود هموار کرد و به سوی مناطق بیابانی رهسپار شد تا این پرنده کنجکاو و جست‌وجوگر را بر روی شاخه‌های قیچ مشاهده کرد.

پرنده‌ای کنجکاو و جست‌وجوگر با رفتاری اعجاب انگیز

 رفتار زاغ بور غریب بوده و بیشتر وقت در حال دویدن است.

بعضی از آن‌ها با دیدن انسان یا خودرو فرار می‌کنند و در صورت احساس خطر بیشتر، ممکن است پروازی کوتاه و سریع را نیز دست مایه قرار دهند و برخی دیگر ترس چندانی از انسان ندارند. 

زاغ بور مرتب روی زمین راه می‌رود و با نوک قوی خود دانه‌هایی را از روی زمین جمع می‌کند، بعضی را می‌خورد و بعضی دیگر را با خود حمل می‌کند، چند گام را به سرعت برمی‌دارد، در سایه آرام می‌گیرد و اطراف را وارسی می‌کند. سپس با کمال احتیاط از نوک خود بهره می‌گیرد و در زمین چاله‌ای کوچک حفر می‌کند.

این پرنده دانه را در چاله قرار می‌دهد و روی آن را می‌پوشاند و جالب اینکه همه دانه‌ها را یک جا دفن نمی‌کند، بلکه هر دانه را با فواصل نامعین در یک چاله قرار می‌دهد.



شباهت با سایر اعضای خانواده کلاغ‌ها

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت : زاغ بور بذر گیاهان را جمع‌آوری و پنهان می‌کند تا زمستان یا هنگام کمبود غذا ذخیره‌ای داشته باشد، اما همانند هم نوعانش جای بسیاری از دانه‌ها را فراموش می‌کند و به این ترتیب باعث انتشار بذر‌ها و رویش گیاهان می‌شود.

حاتمی افزود : برخلاف سایر کلاغ ها که اشیای براق را مخفی می‌کنند، این گونه همانند مورچه‌ها به ذخیره سازی غذا می‌پردازد.

وی با بیان اینکه زاغ بور صدایی دلنشین و آهنگین دارد که این ویژگی بر جذابیتش افزوده است گفت : تماشای پرندگان نوعی گردشگری طبیعی است که می‌توان آن را راه حلی برای آرامش فکری و تقویت روحیه دانست.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به اینکه هر چند زاغ بور می‌تواند به عنوان یکی از مهم‌ترین مظاهر طبیعت ایران زمین بیش از پیش به جهانیان معرفی شود و مشتاقان بسیاری را به سوی کویر مرکزی ایران سوق دهد  اما تا به امروزکارشناسان معدودی این پرنده و ویژگی‌های آن را مورد بررسی قرار داده‌اند.

 زاغ بور لانه‌اش را روی گیاه قیچ می‌سازد و کف آن را با پشم گوسفند، الیاف گیاهی و گِل می‌پوشاند.

لانه حدود ۸۰ سانتیمتر از زمین فاصله دارد و طوری ساخته می‌شود که دشمنان طبیعی نظیر مار به‌راحتی نتوانند جوجه‌ها را شکار کنند.

این پرنده اردیبهشت ماه ۴ تا ۶ تخم می‌گذارد و نر و ماده در پرورش و بزرگ کردن جوجه‌ها همکاری می‌کنند.

حشره خوار و دانه خواراست و قلمرو طلب است.



 مدیر کل محیط زیست خراسان جنوبی با اشاره به اینکه زاغ بور در کنترل حشرات آفت و سایر جانوران کوچکی که افزایش جمعیت آن‌ها باعث تخریب گیاهان می‌شود، نقش بسیار موثری دارد گفت :  همچنین با جا به جایی دانه‌ها و بذر‌های مختلف نقش مهمی در پراکنش گیاهان و رویش آن‌ها دارد.

حاتمی افزود :  این پرنده یکی از عوامل مؤثر در بیان زدایی محسوب می‌شود، اما در حال حاضر به دلیل جمعیت اندک آن‌ها، این نقش نمی‌تواند بسیار پر رنگ باشد.

وی گفت : اگر جمعیت زاغ بور به خصوص در مناطقی که کویر در حال پیشروی است، بیشتر شود نیاز به عملیات بیابان زدایی از قبیل مالچ پاشی، کاشت گیاهان یا تاغ کاری کمتر می شود. 

مدیر کل محیط زیست خراسان جنوبی افزود: هر چند این گوهر ارزشمند کویر از نظر چوپانان، خوش‌یمن محسوب می‌شود و به خروس گله شهرت دارد، اما تخریب زیستگاه به ویژه زیستگاه‌های جوجه آوری به دلیل گسترش کشاورزی و توسعه مزارع، قطع بوته‌ها و درختچه ها، حضور دام و چرای بی رویه از جمله عوامل مهم تهدید محیط زندگی زاغ بور محسوب می‌شوند.

حاتمی افزود :  لازم است برای طبیعت ایران زمین ارزش قائل باشیم تا این میراث طبیعی ملی و گنجینه سترگ گردشگری و ژنتیکی تا ابد در طبیعت زیبای ایران ماندگار باشد و آیندگان نیز از شنیدن آواز دلنشین و آهنگین زاغ بور در دل کویر لذت ببرند.