امید تازه برای درمان سل مقاوم با کشف دارویی جدید

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مطالعه‌ای که به‌تازگی در مجله Nature (۳۰ ژوئیه ۲۰۲۵) منتشر شده، از شناسایی ترکیب دارویی جدیدی به نام CMX410 خبر می‌دهد که می‌تواند نقطه عطفی در مبارزه جهانی با بیماری سل باشد؛ بیماری‌ای که همچنان مرگبارترین بیماری عفونی تاریخ به شمار می‌رود.

این دارو با هدف قرار دادن آنزیم کلیدی polyketide synthase 13 (Pks13) در باکتری Mycobacterium tuberculosis — عامل ایجاد سل — عمل می‌کند. این آنزیم برای ساخت دیواره محافظ باکتری ضروری است و بدون آن، باکتری توانایی بقا و ایجاد عفونت را از دست می‌دهد.

اهمیت این کشف در آن است که CMX410 حتی در برابر گونه‌های مقاوم به دارو نیز مؤثر بوده و می‌تواند چالش بزرگ درمان این بیماری در جهان را کاهش دهد.

این پروژه با هدایت جیمز ساچتینی، استاد بیوشیمی و بیوفیزیک در دانشگاه تگزاس A&M، و با همکاری کیس مک‌نامارا، مدیر ارشد بیماری‌های عفونی در مؤسسه Calibr-Skaggs وابسته به Scripps Research انجام شد. این همکاری در چارچوب برنامه «شتاب‌دهنده داروی سل» با حمایت مالی بنیاد گیتس شکل گرفت.

CMX410 به دلیل مکانیزم منحصربه‌فرد خود، با دقت بسیار بالا به هدف متصل می‌شود و همین ویژگی باعث کاهش اثرات جانبی ناخواسته و احتمال بروز مقاومت دارویی می‌گردد. تیم تحقیقاتی با بهره‌گیری از شیمی کلیک — روشی که مولکول‌ها را مانند قطعات پازل به هم متصل می‌کند و توسط برنده دو جایزه نوبل، بری شارپلس، توسعه یافته — گروه شیمیایی خاصی را به این ترکیب افزودند تا اتصال آن به آنزیم Pks13 غیرقابل بازگشت شود.

در مراحل اولیه، بیش از ۳۰۰ نسخه مختلف از این ترکیب بررسی شد تا بهترین گزینه از نظر قدرت اثر، دقت و ایمنی انتخاب شود. در نهایت، CMX410 روی ۶۶ سویه باکتری سل — شامل گونه‌های آزمایشگاهی و گونه‌های مقاوم به دارو از بیماران واقعی — آزمایش شد و در همه موارد کارایی بالایی داشت.

همچنین این دارو قابلیت ترکیب با آنتی‌بیوتیک‌های موجود ضد سل را دارد که برای درمان این بیماری حیاتی است؛ زیرا رژیم‌های درمانی سل معمولاً نیازمند مصرف هم‌زمان چند دارو به مدت طولانی هستند.

آزمایش‌های حیوانی حاکی از آن است که حتی در بالاترین دوز آزمایش‌شده، عارضه جانبی مشاهده نشده است. از آنجا که CMX410 به‌طور خاص تنها پروتئین هدف را مهار می‌کند، احتمال اختلال در باکتری‌های مفید بدن یا ایجاد عدم تعادل میکروبی نیز بسیار کم است.

پژوهشگران تأکید می‌کنند که این دسته از مهارکننده‌های اختصاصی هنوز عرصه‌ای کمتر شناخته‌شده در علم داروسازی است و نیازمند بررسی‌های بالینی بیشتر برای تأیید ایمنی در انسان‌ها خواهد بود. با این حال، ترکیب ویژگی‌هایی مانند دقت بالا، مکانیزم منحصربه‌فرد و پروفایل ایمنی مناسب، CMX410 را به گزینه‌ای امیدوارکننده برای درمان سل — به‌ویژه سل مقاوم به دارو — تبدیل کرده است.

اینا کریگر، نویسنده همکار این مطالعه، می‌گوید: «آنتی‌بیوتیک‌هایی که دیواره سلولی باکتری را هدف می‌گیرند، سال‌ها پایه اصلی درمان سل بوده‌اند. اما با گسترش مقاومت دارویی، اثربخشی آن‌ها کاهش یافته است. هدف ما کشف داروهایی است که فرآیندهای حیاتی باکتری را مختل کنند و بتوان آن‌ها را با داروهای موجود ترکیب کرد تا درمان‌ها کوتاه‌تر، ایمن‌تر و مؤثرتر شوند. امیدواریم با این تلاش‌ها، جهان را یک گام به آینده‌ای بدون سل نزدیک‌تر کنیم.»