پخش زنده
امروز: -
سال زراعی جدید که سال زراعی آبی نیز است از اول مهر آغاز شده و میزبان دوره مدیریتی و برنامه ریزی دو منبع مهم اقتصادی و حیاتی یعنی آب و خاک محسوب می شود.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، کشاورزی دیرین ترین یار اقتصادی انسان ها و جوامع بوده است و روزبروز بر نقش های نوین آن افزوده می شود و امروز هم نسل جدید توسعه کشاورزی پایدار و علمی و دانش بنیان را تشکیل می دهد.
حتی می توان گفت: کشاورزی با همه زیربخش های ان اعم از زراعت ، باغداری ، دامداری و شیلات و منابع طبیعی و آبخیزداری فقط یک اقتصاد و تولید ثروت نیست بلکه باید ان را فعالیتی هنری ، علمی و اقتصادی و مبانی قدرت و اقتدار ملی و امنیت غذایی و زیربنا و روبنای همه نسل های انقلاب اقتصادی دانست.
آینده اقتصادی همه جوامع و کشور در این است که به احترام بخش کشاورزی و حفظ پایدار آن تمام قد بایستند و حفاظت کنند.
بخش کشاورزی را می توان راحت ترین و هموارترین بستر برای توسعه اقتصادی و تولید ثروت دانست.
همسنجی توانایی اقتصادی و تولیدی این بخش با بخش های خدماتی مولد و صنعتی و معدنی نشان می دهد که هزینه تمام شده تولید و ایجاد اشتغال در بخش کشاورزی پایین تر است و معادلات تولید در آن ساده تر و منابع تولید آن هم تجدیدپذیر و پایان ناپذیر است مشروط بر آنکه متناسب با پیشرفت روز دنیا برنامه ریزی شود.
در اقتصاد روستایی و کشاورزی به راحتی می توان فرصت های تولید و ایجاد ثروت را خلق کرد اما در بخش های معدنی و صنعتی و خدماتی مولد در اقتصاد ایران هزینه تمام شده تولید خیلی زیاد و تراکم جمعیت هم آن را بیشتر کرده است.
در سطح ملی نیز جمهوری اسلامی ایران امروزه از بالاترین مزیت های نسبی و استعدادهای برتر برای توسعه تولیدات کشاورزی برخوردار است و می تواند بر اساس گزارش و ارزیابی های فائو به قطب کشاورزی منطقه تبدیل شود.
اما میانگین سالانه حجم بارندگی ایران حدود 400 میلیارد متر مکعب برآورد می شود که 310 میلیارد متر مکعب در مناطق کوهستانی با مساحتی حدود 870 هزار کیلومتر مربع و 90 میلیارد متر مکعب دیگر در مناطق دشتی به وسعت 778 کیلومتر مربع می بارد.
حدود 294 میلیارد متر مکعب به صورت تبخیر و تعرق از دسترس خارج می شود و از 116 میلیارد متر مکعب باقیمانده حدود 93 میلیارد متر مکعب از طریق منابع سطحی و زیرزمینی بهره برداری و بقیه صرف تغذیه سفره های آب زیرزمینی می شود.
از این مقدار 86 میلیارد مترمکعب برای مصارف کشاورزی و نزدیک به 7میلیارد مترمکعب آن به مصارف شرب و صنعت اختصاص دارد.
سهم بالای مصرف آب در بخش کشاورزی از چالش های عمده کشورمان است و برای رسیدن به خودکفایی در زیربخش های کشاورزی باید از راهگذ بهنیه سازی مصرف بهینه آب عبور کنیم.
باید هم سهم بخش کشاورزی از مصرف آب کاهش یابد و هم سرانه مصرف آب برای تولید محصول پایین بیاید.یعنی محصول موجود را با آب کمتری تولید کنیم یا با منابع آب موجود محصول بیشتری بدست آوریم.
بنا بر برخی امارها تولید محصولات کشاورزی کشور از یکصد و ده میلیون تن گذر کرده است. سال زراعی جدید که از مهر اغاز شده است در پیشانی اقتصاد مقاومتی می تواند بیشترین همیاری با سیاست های اقتصادی نظام داشته باشد و تولیدات کشاورزی را تا فراتر از 110 میلیون تن هم برسانیم.
این رقم فقط مربوط به لایه نخستین تولید و با حداقل فناورهای ها نرم یا دانش است و بی تردید در لایه های بالاتر می توان این رقم را در کوتاه مدت به 300 میلیون تن هم افزایش داد.
باید تلاش کنیم عقلانیت برنامه ریزی و خرد فعالیت در بخش کشاورزی شامل مدیریت اب و خاک ، فعالیت در زیربخش های زراعت ، باغداری ، دامداری ، پرورش طیور ، منابع طبیعی و مراتع و جنگل ها ، منابع شیلاتی ، مدیریت تولید محصول و عرضه و مصرف ان و استفاده بهینه از منابع انسانی افزایش یابد و نهادینه شود . در ان صورت بخش کشاورزی حتما نخستین بخشی خواهد بود که اهداف سند چشم انداز بیست ساله را محقق خواهد کرد و شاید هم این موفقیت زودتر بدست اید.
مانع اصلی هم خود آب است
اصلی ترین مانع برای رشد اقتصاد کشاورزی ایران ادامه رویکردهای سنتی و کاهش جدی منابع آب است.
توسعه تولید محصولات کشاورزی با ادامه روند کنونی نظام آبیاری اتفاق نمی افتدو باید "آب" ما را "یاری" کند با روش های علمی و نوین آبیاری.
به هر حال محدودیت منابع آب در اقتصاد ایران جدی است و برای تولید بیشتر محصولات کشاورزی باید بهره وری منابع آب به شدت افزایش یابد.
امروزه قیمت محصولات کشاورزی را متناسب با آبی که استفاده می شود ارزیابی می کنند و برخی هم معتقدند در آینده ای نزدیک قیمت آب بیشتر از ارزش نفت خواهد شد و هر کشوری که دسترسی به منابع آب دارد از اقتدار خوبی هم بهره خواهد برد.
ایران برای اینکه بتواند میزان تولید محصولات کشاورزی را در سطح 112 میلیون تن حفظ کند تا سال 2025 باید بهره وری منابع آب را از 40 درصد فعلی به دو برابر افزایش دهد.
اگر مصرف بهینه اب و ساماندهی نظام تامین و توزیع در اولویت قرار نگیرد ، تا چند سال اینده باید در انتظار جیره بندی آب باشیم و امروز مهم ترین اولویت ایجاد تعادل میان طرف های عرضه و تقاضای اب در ایران است.
ایران با یک درصد جمعیت جهان حدود یک سوم میانگین بارش های جوی را دارد، گفت: ایران سرزمینی خشک دارد و تهیه طرح جامع مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی ضروری است.
به طور میانگین در درازمدت سالانه 250 میلی متر بارندگی داریم که در سال های اخیر نیز این مقدار کاهش یافته است.
155 میلیون هکتار وسعت منابع طبیعی کشور است که 38 میلیون هکتار از اراضی حاصلخیز تشکیل شده است اما فقط 18.5 میلیون هکتار قابلیت کشت دارد که به طور کامل هم زیر کشت نمی رود.
مهمترین و اصلی ترین اولویت وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی باید برنامه ریزی کشاورزی بر اساس منابع آب باشد. باید با کشاورزی حفاظتی و خاک ورزی مناسب استعداد تولید را تقویت کنیم.
به هر حال ایران در منطقه خشک و نیمه خشک قرار دارد و افزایش دوره های خشکسالی باعث کاهش شدید منابع آبی شده است و باید نظام آبیاری بر اساس استانداردهای بین المللی توسعه یابد.
اقتصاد کشاورزی در ایران باید متناسب با نرخ بین المللی آب ساماندهی شود و هماهنگ با شرایط مناطق ، الگوهای کشاورزی را متناسب با ظرفیت ها ، محدودیت و امکانات آبی کشور اجرایی کنیم.
در کشورهای پیشرفته به ازای هر متر مکعب آب تا دو کیلوگرم و بیشتر محصول کشاورزی تولید می کنند در صورتی که در ایران به 700 گرم می رسد.
متأسفانه روند برداشت آب از منابع روزمینی و زیرزمینی بی رویه است و ادامه آن در آینده اقتصاد کشاورزی و همچنین ظرفیت تأمین آب شرب و نیاز صنعت را با چالش مواجه خواهد کرد.
باید به سمت توسعه نظام های آبیاری نوین از جمله آبیاری قطره ای حرکت کنیم و نظارت دولت بر چاه های آب و همچنین برداشت از آبهای زیرزمینی بیشتر شود.
روش های نوین آبیاری ، کشاورزی حفاظتی ، کشت بذرهای اصلاح شده ، تغییر فصل کشت برخی محصولات به منظور استفاده بهینه ازمنابع اب فصلی ، کاهش سطح زیرکشت محصولاتی که دربرخی مناطق توجیه اقتصادی ندارد ، بازسازی و نوسازی مزارع کشاورزی و توسعه کشت دیم می تواند ما را در توسعه کشاورزی کمک کند.
اما توسعه تولید کشاورزی به شرطی پایدار خواهد ماند که شعار همه فعالان و برنامه ریزان همان "تولید بیشتر با آب کمتر " باشد و منابع "آب" موقعی ما را "یاری" خواهد کرد که به سمت "آبیاری" نوین برویم.