ـ سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 برای نخستین بار به دو شیوه مدرن و الکترونیکی اجرا ‌شد.

ـ سرشماری بزرگ‌ترین و مهم‌ترین فعالیت آماری است که اطلاعات ارزشمندی را برای برنامه‌ریزی و مدیریت کشور فراهم می‌کند.

ـ همکاری صمیمانه و صادقانه شهروندان در این طرح ملی برای پیشرفت و توسعه کشور موثر است.

ـ طبق قانون مرکز آمار ایران، اطلاعات مربوط به افراد، محرمانه است

ـ استفاده از اطلاعات شهروندان صرفا به منظور تهیه آمارهای کلی برای برنامه ریزی‌های مختلف است.

ـ‌رئیس مرکز آمار ایران: نرخ رشد جمعیت نسبت به سال ۹۰ صفر شده است

ـ بر اساس نتایج سرشماری ، ۲۴ میلیون خانوار در کشور وجود دارد.

-نتایج سرشماری 95 حاکی از آن است که خانوارهای ایرانی در حال کوچک‌تر شدن هستند.

ـ رئیس مرکز آمار ایران: نرخ رشد جمعیت شهری ۰.۲- درصد و نرخ رشد جمعیت روستایی ۰.۰۶- درصد است.

ـ نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله برای سال ۹۵ معادل ۲۹.۴ درصد و برای جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله نیز ۲۵.۹ درصد بوده است.

پژوهش خبری صدا وسیما: سرشماری به عنوان طرح ملی بسیار مهم که بنا به تاکید مقام معظم رهبری (مدّ ظلّه العالی) ضرورتی قطعی و اصلی برای برنامه ریزی در خصوص منابع و نیاز های متنوع و گسترده کشور است. سرشماری سال 95 در دو مرحله انجام شد: مرحله اول از تاریخ ۳ تا ۲۴ مهر ماه 95 که بصورت اینترنتی و از طریق مراجعه به سامانه سرشماری نفوس و مسکن انجام گرفت و مرحله دوم از ۲۵ مهر ماه لغایت ۲۵ آبان ماه 95 و با استفاده از دستگاه تبلت طی مراجعه حضوری مامور سرشماری انجام شد. در ادامه این نوشتار مروری اجمالی بر نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 95 داریم.

اهداف سرشماری عمومی نفوس و مسکن چیست؟

هدف کلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن، جمع‌آوری داده‌‌ها و اطلاعات پایه‌ای درباره تعداد، ساختار و ویژگی‌های عمده افراد جامعه و واحدهای مسکونی کل کشور برای برنامه‌ریزان، سیاستگذاران، دولتمردان، پژوهشگران و سایرکاربران است. تهیه چارچوب آماری مناسب در زمینه خانوار و مسکن برای اجرای طرح‌های آماری یکی دیگر از اهداف اصلی سرشماری می‌باشد.

تاریخچه‌ی سرشماری در جهان و ایران

سرشماری یکی از قدیمی‌ترین روش‌های جمع‌آوری اطلاعات برای تصمیم‌گیری است که سابقه اجرای آن در جهان به حدود 6000 سال قبل بر‌می‌گردد. اولین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در ایران در سال 1335 توسط اداره آمار عمومی وابسته به وزارت کشور اجرا شد. پس از تأسیس مرکز آمار ایران در سال 1344، قانون این نهاد را موظف کرد که هر 10 سال یکبار سرشماری عمومی نفوس و مسکن را اجرا کند. به دنبال تصویب این قانون، مرکز آمار ایران از سال 1345 تا سال 1385 هر 10 سال یکبار سرشماری عمومی نفوس و مسکن را اجرا نموده است.

پس از سرشماری 1385، بنا به پاره‌ای ضروریات و بر اساس مصوبه‌ هیئت وزیران فاصله‌ زمانی سرشماری به پنج سال کاهش یافت. به‌دنبال این مصوبه، مرکز آمار ایران سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390 را اجرا کرد. تاکنون7 سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال‌های 1335، 1345، 1355، 1385،1375،1365، و 1390 اجرا شده‌است. در سال 1395، مرکز آمار ایران هشتمین سرشماری عمومی نفوس و مسکن را اجرا کرد. 

ویژگی‌‌های متمایز سرشماری 1395 چیست؟

در سرشماری 1395 برای نخستین بار در تاریخ سرشماری‌‌های ایران بجای پرسشنامه‌‌ها و فرم‌‌های کاغذی امکان مشارکت هموطنان در سرشماری از طریق اینترنت و جمع‌آوری اطلاعات با ابزار الکترونیکی تبلت فراهم شده است. پاسخگویان ‌‌‌توانستند از طریق اینترنت پرسشنامه‌‌های سرشماری را تکمیل و ارسال کنند. در این صورت دیگر نیازی به مصاحبه‌ی‌ مأمور آمارگیر با خانوار نخواهد بود.

از مزایای ثبت نام اینترنتی سرشماری نفوس و مسکن، صرفه جویی ملی در وقت و هزینه ها بود ضمن اینکه استقبال خانوارها از سرشماری اینترنتی به گونه ای بود که اهالی روستای " قراجه فیض الله" شهرستان مرند به صورت صددرصد در سرشماری اینترنتی شرکت کردند.

سرشماری بزرگ‌ترین و مهم‌ترین فعالیت آماری است که اطلاعات ارزشمندی را برای برنامه‌ریزی و مدیریت کشور فراهم می‌کند. لذا همکاری صمیمانه و صادقانه شهروندان در این طرح ملی برای پیشرفت و توسعه کشور موثر است.

طبق قانون مرکز آمار ایران، اطلاعات مربوط به افراد، محرمانه است و فقط به منظور تهیه آمارهای کلی برای برنامه ریزی‌های مختلف مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

سرشماری اینترنتی یک صرفه جویی ملی است که لازم است مورد توجه ویژه همگان قرار گیرد ضمن اینکه ثبت نام اینترنتی سرشماری نفوس و مسکن به صورت رایگان انجام می شود و همه مردم می توانند به راحتی و با مراجعه به سامانه سرشماری اینترنتی نفوس و مسکن؛ در این سرشماری شرکت کردند. سرشماری سال ٩٥ برای اولین بار در کشور به صورت الکترونیکی برگزار شد.

گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395

سخن آخر

نتایج کلی سرشماری سال 1395 در 8 سرفصل کلیدی آخرین جزئیات ترکیب جمعیتی و نیز وضعیت مسکن خانوارهای کشور را تشریح کرد. نمایش وضعیت کشور در قالب این 8 تابلو حاکی از این است که میزان شتاب کاهشی نرخ رشد خانوار بیش از شتاب کاهشی نرخ رشد جمعیت است.

در فاصله سال‌های 90 تا 95، جمعیت و خانوار به ترتیب با رشد سالانه 24/ 1 درصد و 3/ 3 درصد همراه شد، اما نرخ رشد سالانه جمعیت به شیب منفی خود که از سال 85 شروع شده بود، ادامه داد؛ درحالی‌که شیب رشد سالانه تعداد خانوار بعد از صعود در فاصله 85 تا 90 طی 5 سال بعد از آن کاهشی شد.

به این ترتیب میل منفی به فرزندآوری در خانوارها نسبت به ازدواج بیشتر شده است. نرخ رشد سالانه جمعیت کشور در فاصله سال 90 تا 95 معادل 05/ 0 واحد درصد کاهش یافته و از 29/ 1 درصد در سال 90 به 24/ 1 درصد رسیده است. به این ترتیب کاهش شیب رشد جمعیت یک هشدار جدی برای کشور محسوب می‌شود که باید در سیاست‌گذاری‌های کلان مورد توجه قرار گیرد.

از سوی دیگر تعداد خانوارهای کشور نسبت به سال 90، 14 درصد رشد داشته و از 21 میلیون و 185 هزار خانوار در سال 90 بالغ بر 24 میلیون و 195 هزار خانوار در حال حاضر افزایش یافته است. در واقع نتایج سرشماری 95 حاکی از آن است که خانوارهای ایرانی در حال کوچک‌تر شدن هستند.

همچنین نتایج سرشماری سال 95 نشان از افزایش آمار مستاجران در بازار مسکن کشور است که از سونامی ساخت‌وساز لوکس در اوایل دهه 90 تاثیر گرفته است. در واقع از آنجا که ساخت‌وسازهای لوکس تاثیری در خانه‌دار شدن متقاضیان مصرفی نداشته، آمار مستاجران در سال 95 نسبت به سال 90 با افزایش روبه‌رو شده است.

نتایج سرشماری سال 95 حکایت از کاهش سهم مجردهای ازدواج نکرده دارد و سهم این گروه را نسبت به کل خانوارهای کشور در حال تنزل نشان می‌دهد. به‌طور کلی آمار مردان هرگز ازدواج نکرده از 38 به 34 درصد و آمار زنان هرگز ازدواج نکرده از 30 به 26 درصد نسبت به کل جمعیت رسیده است. همچنین نسبت جمعیتی کشور در حال حاضر 103 است؛ به این معنا که به ازای هر 100 زن، 103 مرد در کشور وجود دارد که این میزان یک درصد نسبت به سال 90 افزایش یافته است.

همچنین نتایج سرشماری از افزایش جمعیت مجردهای حاصل از طلاق نسبت به افزایش طلاق در کشور هشدار جدی می‌دهد. بر این اساس؛ سهم مردان مجرد بدون همسر ناشی از طلاق از 7/ 0 درصد در سال 90 به 2/ 1 درصد در سال 95 افزایش یافته و در زنان نیز آمار 4 / 1 درصدی سال 90 به 2/ 2 درصد در سال جاری رسیده است.

هشدار دیگر در زمینه نسبت جمعیتی کشور است که باید مورد توجه سیاست‌گذاران جمعیتی و از سوی دیگر سازندگان ملک قرار گیرد. آمارها حاکی از افزایش سهم جمعیت سالمند با سن بیش از 65 سال از 7/ 5 درصد در سال 90 به 1/ 6 در سال 95 است. این افزایش جمعیت در گروه میانسالان (30 تا 64 سال) نیز مشهود است به نحوی که سهم آنها از کل جمعیت کشور به 8/ 44 درصد رسیده و در مجموع نشان می‌دهد بیش از نیمی از جمعیت کنونی کشور (51 درصد)را افراد میانسال و سالمند تشکیل می‌دهد. به این ترتیب نیاز آتی بازار مسکن، تولید بیشتر خانه‌هایی مناسب سکونت جمعیتی است که رو به سالمندی می‌رود.

نتیجه دیگر سرشماری سال 95؛ حکایت از ورود سالانه 670‌هزار تقاضای جدید ناشی از ازدواج است. رشد آمار خانوارها حاکی از این است که به‌طور متوسط سالانه 670 هزار خانوار جدید ناشی از ازدواج تشکیل می‌شود که می‌توان به‌عنوان تقاضای بالقوه مسکن نیز از آن یاد کرد. در واقع حداقل تقاضای سالانه مسکن از محل ازدواج‌های جدید 670 هزار واحد است که باید در بازار مسکن به آن پاسخ داده شود. هر چند با احتساب خانه‌های کلنگی در حال تخریب و نوسازی، خانه‌هایی که بازسازی می‌شوند و نیز مولفه فوت جمعیت و سهم آن در خانه‌دار شدن خانواده‌ها، تقاضای واقعی مسکن سالانه 900 هزار واحد است.

نتیجه دیگر حاصل از سرشماری سال 95 ناظر بر افزایش جمعیت شهرنشین کشور است. برابر اعلام رئیس مرکز آمار ایران، آمار خانوارهای شهری از 4/ 71 درصد به 74 درصد در سال جاری افزایش یافته است. که با احتساب جمعیت مهاجران افغانی، عراقی و پاکستانی؛ 8/ 97 درصد از جمعیت کشور ایرانی هستند و سهم تبعه افغان از جمعیت در حال حاضر 98/ 1 درصد است. البته آمار این گروه از مهاجران از یک میلیون و 452 هزار نفر در سال 90 به یک میلیون و 583 هزار نفر افزایش یافته است. این در حالی است که شمار مهاجران عراقی از 51 هزار و 500 نفر در سال 90 به 34 هزار و 500 نفر کاهش یافته است. 

پژوهش خبری صدا وسیما// پژوهشگر: نرگس شامحمدی

منبع: مرکز آمار ایران