بالا گرفتن کم سابقه تنش میان مسکو و واشنگتن

تنش در مناسبات مسکو و واشنگتن به دنبال اختلاف نظر شدید در مورد بحران سوریه در حال به اوج رسیدن است و هر دو طرف چنین وانمود می‌کنند که حاضر به عقب نشینی از مواضع خود نیستند.
جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا دیروز گفت که باید درباره اقدامات دولت سوریه و روسیه در زمینه جنایات جنگی تحقیقات انجام شود.
این ادعا در حالی است که تجربه نشان داده است با افزایش پیشروی ارتش سوریه در برابر ترویست‌ها صدای حمایت از غیر نظامیان کشور‌های غربی بالا می‌گیرد، این در حالی است که کشته، زخمی و آواره شدن صدها هزار انسان بی دفاع در سوریه پیش از این پیشروی‌ها همواره با سکوت این کشور‌ها روبرو شده است.
همزمان مدیران اطلاعات ملی ایالات متحده و وزارت امنیت ملی آمریکا عصر روز جمعه روسیه را رسما به تلاش برای اخلال در روند انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از طریق حملات گسترده سایبری و نفوذ به سامانه کامپیوتری کمیته ملی حزب دموکرات و دیگر مقام‌های سیاسی آمریکایی متهم کردند.
مقام‌های آمریکایی قبلا هم روسیه را به حملات سایبری و نفوذ به کامپیوترهای نهادهای دولتی و شرکت‌های خصوصی ایالات متحده با هدف سرقت اطلاعات و خرابکاری متهم کرده بودند. اما این نخستین بار است که بطور رسمی این اتهام را مطرح می‌کنند.

متقابلا دیروز پیش از نشست فوق العاده شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بررسی بحران سوریه در روز جمعه، پارلمان روسیه پیمانی را که مسکو پیشتر با دمشق بسته بود تا نیروهای نظامی روسیه بتوانند به مدت نامحدودی در سوریه حضور داشته باشند، تایید کرد. همچنین ارتش روسیه بررسی احتمال احیای پایگاه‌های نظامی را که در دوران اتحاد جماهیر شوروی در دو کشور کوبا و ویتنام داشت، آغاز کرده است.
پیش از این نیز با توقف همکاری‌های دیپلماتیک آمریکا و روسیه درباره بحران سوریه که بیش از پنج سال پیش آغاز شد، کرملین پیمان خود با کاخ سفید در مورد کاهش ذخایر پلوتونیم با کاربرد تسلیحاتی را بطور یکجانبه تعلیق می‌کند. مسکو سپس اعلام کرد که تصمیم گرفته است پیمان مربوط به تحقیقات هسته‌ای با واشنگتن را نیز به حالت تعلیق در آورد.
دور جدید تنش در مناسبات دو کشور پس از آن بالا گرفت که اهداف آتش بس اواخر شهریور محقق نشد و  آمریکا مذاکرات خود با روسیه را متوقف کرد. پس از آن گمانه زنی درباره احتمال مداخله نظامی در سوریه افزایش یافت.

اما روز پنج شنبه گذشته مسکو هشدار داد هرگونه حمله هوایی به مناطق تحت تسلط ارتش سوریه به منزله تهدید علیه نظامیان روسی است. 

وزارت دفاع روسیه نیز اعلام کرد: چنین حمله ای می تواند نیروهای روسی را به خطر بیندازد. این وزارتخانه افزود: درز خبرهایی درباره حمله احتمالی آمریکا به مواضع ارتش سوریه، می تواند مقدمه چینی برای چنین حمله ای باشد. وزارت دفاع روسیه همچنین تاکید کرد پس از استقرار سامانه اس سیصد در سوریه واشنگتن باید درک کند پدافند هوایی روسیه فرصتی برای شناسایی عامل شلیک موشک ها ندارد. این وزارتخانه افزود: مساحت پوشش دو سامانه اس سیصد و اس چهارصد شامل دو پایگاه روسیه در حمیمیم و طرطوس در سوریه است.

در مقابل وزارت خارجه آمریکا روز پنج‌شنبه اعلام کرد به رغم هشدار روسیه، گفتگوهای داخلی آمریکا درباره گزینه‌های غیردیپلماتیک در خصوص سوریه ادامه خواهد یافت. با این حال جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در نشست خبری دیروز جمعه گفت اقدام نظامی آمریکا در سوریه نمی تواند هدف ها در این کشور را برآورده کند و پیامدهای ناخواسته عمده ای برای منافع آمریکا در پی خواهد داشت.
به عقیده ناظران تنش در مناسبات دو کشور به بالاترین سطح پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد در اوایل دهه 90 رسیده است.
البته ظاهرا با تغییر نقش آمریکا در زمینه بحران سوریه از «مذاکره کننده‌ای منطقی و تزویرگر» به «دیوانه‌ای عصبانی و احتمالا مهار نشدنی»، فرانسه نقش «مذاکره کننده با روسیه» و «میانجی بین دو مسکو و واشنگتن» را بر عهده گرفته است تا کانال‌های ارتباطی بین دو طرف کاملا قطع نشود، به طوری که وزیر خارجه این کشور پس از سفر به روسیه هم اکنون در واشنگتن برای حضور در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد و ارائه طرح جدید آتش بس بسر می‌برد.  
با این حال، گنادی گاتیلوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه گفت که بسیاری از شرایطی که در طرح فرانسه ذکر شده است «مورد قبول نیست» و از موضوع کمک‌های انساندوستانه استفاده سیاسی شده است.
پس ازخاتمه آتش بس یک هفته‌ای که با میانجیگری آمریکا و روسیه به دست آمده بود، ارتش سوریه با حمایت روسیه عملیات تهاجمی تازه‌ای را علیه شرق حلب شروع کرد.

-----------------------------------
بررسی و تحلیل/ عبدالرضا خلیلی