پنجم اردیبهشتماه سیوهفتمین سالگرد شکست حمله آمریکا در صحرای طبس است. دو هفته پس از آنکه دولت آمریکا در اقدامی یک جانبه، روابط با جمهوری اسلامی ایران را قطع کرد، آمریکا به طبس حمله کرد.
2. عملیات تجاوزگرانه «پنجه عقاب» 4 اردیبهشت 59 (24 آوریل 1980) با هدف آزادی گروگانهای آمریکایی در ایران و با کمک برخی کشورهای عربی و همسایه آغاز شد. نیروهای حاضر در عملیات (نیروی دلتا) یکماه بعد از اشغال لانه جاسوسی، حدود پنج ماه تحت آموزش و تمرین بودند. این عملیات نخستین تجربه عملیاتی نیروی دلتا بود.
3. طرح عملیات: زمان اجرای عملیات دو شب بود. شب اول شش فروند هواپیمای130 - C (سه فروند حامل نیروهای زبده و سه فروند حامل سوخت)، جزیره «مصیره» عمان را ترک میکنند و به سوی کویر ایران به پرواز درمیآیند. هشت هلیکوپتر هم با برخاستن از عرشه ناو هواپیمابر «نیمیتز» در خلیجفارس، در چهار دسته دوتایی با پرواز در مسیری متفاوت،30 دقیقه پس از ورود آخرین هواپیما وارد کویر میشوند. بالگردها پس از سوختگیری، به نقطهای در نزدیکی تهران عزیمت میکنند و تا فرارسیدن شب دوم در آنجا میمانند؛ هواپیماها هم به «مصیره» بازمیگردند. شب دوم، کماندوهای اعزامی به سفارت حمله میکنند و گروهی هم برای نجات «بروس لینگن» کاردار سفارت و دو همکارش به ساختمان وزارت خارجه ایران مى روند. در ادامه گروگانها به استادیومی در نزدیکی سفارت منتقل مى شوند تا با بالگردهای مستقر در آنجا به فرودگاه مجاور بروند. قرار بر این بود که یک گروه کماندویی، فرودگاه را تا زمان پرواز گروگان ها و کماندوها اشغال کند.
4. اجرای عملیات: یکی از بالگردها در120 کیلومتری راور کرمان به دلیل نقص فنی فرود آمد و سرنشینان آن به بالگرد دیگری منتقل شدند. پس از طی مسافتی و با توجه به وقوع طوفان شن، دستگاه هیدرولیک این بالگرد نیز از کار افتاد. در نهایت هواپیماهای130 - C و شش فروند بالگرد در طبس فرود آمدند. بالگردها در حال سوختگیری بودند که یکی دیگر از آنها دچار نقص فنی شد؛ با از کار افتادن سومین بالگرد، محاسبات به هم ریخت. در این شرایط کارتر دستور توقف عملیات و عقبنشینی را صادر کرد. حین اجرای دستور کارتر، یک هواپیما و یک بالگرد آمریکایی به دلیل وضع نامناسب هوا و دید نامناسب به هم برخورد کردند و آتش گرفتند که طی آن هشت آمریکایی کشته شدند.
5. تلاش طراحان عملیات برای سوءاستفاده از احساسات پاک ایرانیها: در سال1993 برخی اسناد مربوط به این عملیات با طبقهبندی « فوق محرمانه » منتشر شد. بر اساس این اسناد کتابچهای با عنوان « راهنمای بقا » در اختیار نیروهای عملیات دلتا قرار گرفته بود تا در شرایط اضطراری از آن استفاده کنند. در این راهنما، عباراتی به انگلیسی با ترجمه فارسی وجود داشت تا کماندوهای آمریکایی بتوانند با بیان آن جملهها مردم را فریب دهند و هویت و هدف اصلی خود را پنهان کنند. به عنوان مثال:
- برادر – خواهر عزیز، من مثل شما مسلمان هستم. من در مکه خانه خدا کار میکردم و مهندس ساختمان مکه بودم. به ایران آمدم و در کرمان کار میکردم که انقلاب شد.
- مردی از من پول گرفت که مرا به خارج از کشور ببرد، ولی مرا گول زد و به تهران آورد و الان در تهران سرگردان و بیغذا و جا هستم.
- من زن و پنج بچه کوچک و پدر و مادر پیر دارم که منتظر من هستند. شما هم بچه و لااقل پدر و مادر دارید و حال مرا میفهمید.
- شما ایرانیها و مسلمانان به مهماننوازی و کمک کردن شهرت دارید؛ به خاطر خدا به من کمک کنید. من به کمک شما نیاز دارم.
6. کارتر در پاسخ به سوال خبرنگران درباره بزرگترین پشیمانی خود در دوران ریاست جمهوری گفته است: ای کاش، یک بالگرد بیشتر میفرستادم تا گروگانها آزاد شوند و من دوباره انتخاب شوم.
7. نظامیان آمریکایی با تائید شکست عملیات پنجه عقاب، مدعی هستند تجربه ناشی از این شکست باعث موفقیت بعدی آنها در عملیات گرانادا و پاناما و حتی دستگیری بنلادن شد. آنها همچنین قانون گلدواتر-نیکولز 1986 را ناشی از آموختههای شکست در صحرای طبس عنوان میکنند.
8. استیو بنن، استراتژیست ارشد کاخ سفید که از وی به عنوان مربی ایدئولوژیک ترامپ نیز یاد میشود، در این عملیات حضور داشت. کشتی موسوم به «یو اس. اس. پل اف. فوستر» به فرماندهی بنن به دنبال ناو هواپیمابر نیمیتز حرکت میکرد. نیمیتز حامل بالگردهایی بود که قرار بود از آنها برای انتقال گروگانها استفاده شود. اما پیش از شروع عملیات، به کشتی بنن دستور داده شد به سمت «پرل هاربر» حرکت کند. بنن در مسیر حرکت به این بندر بود که فهمید عملیات نجات، شکست خورده است.گفته میشود شکست این عملیات، نقطه عطفی در زندگی بنن بود که تاثیر عمدهای در تغییر دیدگاه های سیاسی وی داشت.
نام اغلب روسای جمهور آمریکا در 50 سال اخیر با ناکامی و رسواییهای بزرگی همراه شده است:
جانسون: جنگ ویتنام؛ نیکسون: رسوایی واترگیت؛ کلینتون: ماجرای لوینسکی؛ بوش: حمله به عراق و کارتر: بحران گروگانگیری و شکست حمله طبس.
پژوهش خبری صدا وسیما//پژوهشگر: دارابی