در پی قطع روابط چهار کشور عربی:
قطر به دنبال افزایش همکاری با ایران
قطر حفظ توازن در منطقه میان ایران و عربستان را در دستور کار خود قرار داده است.
چهار کشور عربی عربستان، بحرین، امارات و مصر اعلام کرده‌اند به خاطر آنچه آنان حمایت قطر از تروریسم و دخالت در امنیت ملی شان نامیده‌اند، روابط دیپلماتیک خود را با این کشور قطع می‌کنند. مقامات قطر تاکنون به این اتفاقات که به زلزله‌ای بزرگ در منطقه
تعبیر شده، واکنشی نشان نداده‌اند.
گفتنی است تنش بین قطر و کشورهای حاشیه خلیج فارس در پی بیان اظهاراتی منتسب به مقامات قطر در حمایت از ایران افزایش یافت و از آن زمان به بعد رو به وخامت گذاشت. از این‌رو انتظار می‌رفت تنش میان قطر و عربستان به اوج خود برسد.
قطع روابط کشورهای عربی با قطر در حالی صورت گرفته که طی روزهای گذشته، امیر قطر در گفت‌وگویی تلفنی با رئیس جمهوری ایران، بر «تقویت همکاری با تهران» تاکید کرده بود. حسن روحانی در تماس با شیخ تمیم حمد آل ثانی، با تاکید بر حل مشکلات منطقه‌ای، «فرقه‌گرایی را از آفت‌های بزرگ» و «برهم زننده امنیت منطقه» توصیف کرده بود.
سه روز پیش از این تماس تلفنی، نشانه‌هایی از بروز تنش میان کشورهای عربی و قطر دیده شده بود؛ تنش‌هایی که پس از انتشار سخنانی منسوب به امیر آن کشور بروز کرده بود. در آن خبر منسوب به شیخ تمیم حمد آل ثانی، گفته شده بود ایران «یک قدرت اسلامی» است و «عقلانیتی» در دشمنی با آن «وجود ندارد». به نقل از امیر قطر گفته شده بود روابط آن کشور با اسرائیل در «سطح خوبی» است و نیز آمده بود که قطر سفیران خود را از بحرین، مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، به‌خاطر «تنش‌ها» با دولت دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، فراخوانده‌است. ساعاتی پس از آن دولت قطر گفته بود این خبر «جعلی» است و خبرگزاری رسمی آن کشور «هدف حمله هکرها قرار گرفته».
در این آشفته بازار روابط کشورهای عربی منطقه، شاید بتوان گفت تحکیم روابط با ایران به یکی از مؤلفه‌های اصلی سیاست خارجی قطر تبدیل شده است.
با توجه به موقعیت جغرافیایی قطر، با بسته شدن مرزهای عربستان، امارات، بحرین و مصر به روی این کشور، دوحه به نوعی در محاصره زمینی، هوایی و دریایی قرار می‌گیرد و در این میان تنها راه ارتباطی باقیمانده آن از طریق ایران است. از این‌رو به نظر می‌رسد در این شرایط متشنج، قطر افزایش همکاری با ایران را در دستور کار خود قرار دهد، هرچند که این افزایش همکاری به دامنه‌ی تنش‌ها میان این کشور با عربستان و متحدانش خواهد افزود.
دلیل آن هم روشن است. دوحه از منطقی خاص برای گسترش روابط با تهران پیروی می‌کند. جدای از سابقه تاریخی عدم اعتماد در روابط قطر و عربستان، تعمیق مناسبات با تهران می‌تواند وسیله‌ای باشدکه قطر از طریق آن به استقلال از عربستان دست یابد. گسترش روابط با ایران در واقع مانوری است که قطر برای حفظ توازن میان ایران و عربستان بدان دست زده است. به سخنی دقیق‌تر، قطر پیگیری استراتژی بهره برداری از تعارضات و رقابت‌های درون منطقه‌ای میان ایران و عربستان را به عنوان دو قدرت بزرگ خلیج فارس در دستور کار خود قرار داده است. لذا در مقطع حساس کنونی، دوحه مصمم است که با برقراری توازن، ضمن کاهش تنش‌ها با عربستان، از حداکثر منافع افزایش ارتباط با ایران بهره مند شود.
تلاش قطر برای برقراری این توازن را به خوبی می توان در واکنش قطر به حمله به سفارت عربستان در تهران مشاهده کرد. قطر با ژستی دیپلماتیک، سفیر خود را از تهران فراخواند ولی برخلاف بحرین و سودان روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع نکرد.
در این میان روابط اقتصادی قوی و پررنگ با ایران هم جایگاه ویژه ای در محاسبات استراتژیک دوحه دارد. با اجرای پروژه مشترک کریدر گازی شمال - جنوب، قطر از انگیزه لازم برای حل مشکلات میان ایران و اعراب برخوردار است. بدون تردید، تعارض نظامی در خلیج فارس می‌تواند توسعه پروژه کریدور گاز شمال-جنوب را تحت تاثیر قرار دهد. از این‌رو هرگونه برخورد نظامی و بحران آفرینی علیه ایران به ضرر قطر تمام خواهد شد. لذا چندان عجیب و غیر منتظره نیست که قطری‌ها هفت سال پیش قراردادی را با ایران در زمینه مبارزه با تروریسم و افزایش همکاری های امنیتی به امضاء رساندند و چهار سال قبل نیز تنها عضو شورای امنیت بودند که به قطعنامه 1969 علیه ایران رأی منفی ندادند.
در این میان عربستان و متحدانش هم با قطع روابط دیپلماتیک خود با قطر و بستن تمامی مرزهایشان بر روی این کشور سعی دارند دوحه را در یک مخاطره‌ی سیاسی - اقتصادی و در واقع انزوای منطقه‌ای قرار دهند تا وادار به عقب نشینی شود. در این باره به اعتقاد برخی از تحلیل‌گران، شرایط به وجود آمده ،آسیبی جدی بر پیکره اقتصاد قطر وارد خواهد کرد. از جمله تامین منابع غذایی در این کشور را با مشکلی اساسی مواجه می‌کند زیرا قطر برای تامین منابع غذایی خود به شدت به کشورهای عربی وابسته است.
همچین گفته شده که با قطع روابط این کشورها و بسته شدن مرزهای آنها بر روی قطر، شرکت‌هایی هواپیمایی این کشور که یکی از بزرگترین شرکت‌های هوایی منطقه است، با بحرانی جدی و بزرگ مواجه خواهند شد.
.............................................
مصطفی عبدلی