گزارش مکتوب ... عطر یلدا

قدمی در بازار می زنم ،با صدای دوره گردها ، چرخچی ها ، و عطر بی نظیر ادویه های محلی، انگار آخرین ساعات اسفندماه  است . 

قصد خرید هم نداشته باشی شور شب یلدای زنجانی ها تورا به سمت مغازه ها می کشاند

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما ، یک سمت خانومی جوان باهمسرش  قصد انتخاب  پارچه ای   را دارند

 کنارشان می ایستم ازفروشنده تخفیف می خواهند با آنها همراه میشوم

می گوید اسمم نرگس است  اهل یکی ازروستاهای اطراف زنجانم وبرای خرید هدیه نوعروس که جاریم است به بازارامده ایم

 ازرسم شب یلدای منطقه زندیگشان می گوید که همه اهالی خانه دست به کارمی شوند تا بهترینها را برای زوجی که نخستین یلدای مشترکشان است رقم بزنند

نرگس می گوید: امروز باید خریدها را تمام کند تا به روستا برگردند ومجمع ها ودیسهای پر ازشیرینی ، نان محلی ، اجیل و هدایای عروس را اماده کنند .

درحین صحبتیم که مادری ازدور با اشتیقاق خود را به ما می رساند انگارگوشی میخواهد برای  خاطرات شیرین دوران جوانیش

با لبخندی که معلوم است به خاطرات تداعی شده اش به روی لب آمده می گوید: دقیقا  نمیدانم  اما حدودا60  یا 65 سال سن دارم وقتی جوان بودم برایم  جشن چله ای گرفتن که هر کسی ارزویش را داشت

جوراب ودستکش دست باف ، پارچه حریر ، کلی آرد ونان برایم اورده بودند اما امروز شوق این جور کارها کمتر شده است .

او می گوید: دلخوشی ما ادم ها به همین جشنهای ساده ودورهمی هاست والبته باهمان خنده  زیبای روی لب ادامه می دهد امروزیها ترجیع می دهند پیتزا و دلستر بخورند.

 این مادرزنجانی می گوید:   رشته پلو  اصلی ترین غذایی زنجانی ها است که دراین شب که به چله گجسی  معروف  است برای اهل خانواده پخت وتهیه می شود .

 به انتهای بازار می رسم چرخ دستی ها  ودستفروشان بازاررا گرم وگرمتر کرده اند

روی چرخها فقط  هندوانه ،  کدو تنبل ، انارو چغندر است که خودنمایی می کند

ازیکی ازدستفروشان علت  رامی پرسم اومی گوید: مردم زنجان کدوتنبل ها وچغندرهای سرخ را برای این شب تهیه ومهیا می کنند  ماهم برای اینکه درآمدی کسب کنیم این هفته فقط اینها را ازتره بار بارزده ایم تاهمرنگ جماعت شویم

2 کیلو چغندرمی خرم و راهی می شوم ، بازارشیرینی فروشها و طلافروشها هم که داغ که  کاملا سکه شده است

شیرینی های محلی نان برنجی ، کشمشی بازهم طرفدارخاص خود را دارد .

یادم می افتد من هم قلمی بچرخانم تا دراین دنیای مجازی وخبر،  یلدای شهر ومنطقه زندگیمان تبدیل به نوستالژی نشود

با جعفری ، استاد دانشگاه  صحبت می کنم او  می گوید: این شب درزنجان بعد ازنوروز واعیاد مذهبی یکی ازشبهای گرم وپرشورمحسوب می شود وجزرسم هایی است که گذرزمان  وشهرنشینی نتوانسته آن را تغییریا به فراموشی رهسپارکند.

 وی می افزاید: این روزها که شبهای طولانی وسرد درزنجان حاکم است خانواده ها بیشترباهم همفکری ودرددل می کنند.

  این استاد دانشگاه می افزاید: درشهرها خرید آجیل مرسوم است اما درروستاهاکشمش وتوت و آلووزردآلوهای خشک شده تابستان وگردوهای خشک شده درانبارها بهترین آجیل این شبهاست که بانوان هنرمند باتهیه ونگه داری آنها درفصل مناسب دراین شب به نحو ویژه آنها رابرروی مجمع های مسین وقدیمی تزئین کرده وروی کرسی ها ومیزهای پذیرایی می گذارند

شب چره که شامل گردو ، کشمش ، توت وگندم بوداده ولوبیای خشک است اصلی ترین آجیل شب یلدا درزنجان به حساب می آید.

احمدی دیگر استاد دانشگاه است او می گوید: درسالهای گذشته مادربزرگها جورابها ودستکش ها  وکلاههای رنگین که باپشم گوسفند تهیه می شد را درشب چله به نوه ها ،عروس ها ، دامادهای ومیهمانان هدیه می کردند واین روزها هم دادن پول ودست بافت هایی که برای نوه ها آماده شده همچنان ادامه دارد

دراین شب بعدازجمع شدن کوچکترها درخانه بزرگترها وصرف شام همه افرادحاضر درجمع دوریک مجمع وسفره جمع می شوند وبرای نیم تایک ساعت بازی اوزوک اوزوک راانجام می دهند دراین بازی افرادشرکت کننده به دوگروه مساوی تقسیم شده ودرمقابل هم قرارمی گیرندسپس انگشتریکی افراد به عنوان مهره اصلی بازی  وباقرعه به نام گروه اول درآمده وبازی آغازمی شود هرفردی درگروه مقابل باید حدس بزند انگشتر درکدام انگشت سرگروه گروه دوم است این بازی تا برنده شدن یگ گروه ادامه می یابد

دراین دورهمی ها که رسم صله ارحام کاملا خوب  احیا می شود بانوان خانه دار فسنجان ورشته پلو که غذای اصلی زنجانی ها را برای پذیرایی را پیشکش اهالی خانه ومهمانان  می کنند .

کدوتنبل ها ولبوهای پخته شده درداخل شیره انگوررا به همراه قارپوز( هندوانه ) وانار وآجیل هم که

بعد ازغذا هم که دورهمی ماندگاررا رقم می زند .

با موسوی ،  کارشناس تغذیه درخصوص این غذاها وشب چره ها هم گفتگویی انجام دادم اومی گوید: توجه به غذاهای گرم  وخوش آب ورنگ والبته مغذی  درفرهنگ این شب کاملا دیده می شود

او می افزاید: درنظرگرفتن طبع گرم وسرد ازمواردی است که آن هم درپذیرایی هایی شب چله مورد توجه است

 از رسم دیگراین شب درروستاهای زنجان  شال اندازی جوانان به خانه ها برای گرفتن عیدی است ودرشهرها هم جوراب وپول هدیه ای است که جوانان ازبزرگان مجلس طلب می کنند

خانه های نوعروسان هم این شبها پربارترازروزهای دیگراست

 تزئین هندوانه به شکلهای مختلف وگذاشتن درمجمع باپارچه قرمز ودرکنارآن  سیب قرمز، انارقرمز، تخم مرغ های رنگ شده باپوست پیازقرمزوروغن ونان محلی وبرنج وگوشت ویک هدیه که دربیشترمواقع طلا وپارپچه است همه هدیه هایی است که خانواده داماد برای  نامزد جوان خودتهیه وبادعوت چنداقوا م نزدیک باعنوان "خونچه چله سی"  به منزل نوعروس می برند

شعربه زبان محلی خواندن ، قصه گفتن وخاطره گویی ازشبهای دورودرازهم از رسم شب چله درزنجان است که فراموش نمی شود .

بیوک چله( چله بزرگ )، گچیک چله(چله کوچیک )  وقری ننه (ننه سرما) نام هایی است که زنجانی ها روزهای اول دی تا پایان زمستان رابه این عناوین می شناسندوبارش برف وسرمای زمستان راهم با این تقسیم بندی می سنجند.

باشد که فضای کوتاه مجازی شبهای یلدای بلند ما را به غارت نبرد ....

 * معصومه امینی