رقابت هاي منطقه اي و اختلافات ارضي و مرزي چين و ژاپن ، زمينه هاي همگرايي ميان دو قدرت برتر اقتصادي در شرق آسيا را بي اثر کرده است.
به گزارش سرويس بين الملل خبرگزاري صدا وسيما ،دو کشور چين و ژاپن بخش عمده اي از قرن گذشته و سالهاي گذشته را در وضعيت تخاصم به سر برده اند. با وجود تلاش هاي پراکنده براي عادي سازي روابط ولي موضوعات و مناقشاتي کماکان در روابط اين دو کشور وجود دارد که در سطوح مختلف اين کشورها مانع از رفع کدورت ها و اختلافات شده است.
مسائلي که باعث ايجاد تنش بين کشورهاي چين و ژاپن مي باشد را مي توان در موارد زير خلاصه کرد:
1- روايت متفاوت دو کشور از تاريخ : چين و ژاپن هرکدام کشور خود را داراي تاريخي کهن وفرهنگي غني مي داند که از ديگري برتري دارد هرچند که دو کشور در بعضي موارد همچون آموزه هاي کنفسيوس و آموزه هاي بودايي اشتراکاتي دارند ولي روايات متفاوتي که اين دو کشور از تاريخ کشورهاي خود دارند باعث فعال شدن يکي از دلايل مهم در اختلافات ميان اين دو مي شود،مثلا مردم چين براساس حافظه تاريخي خود بر اين باورند که کشور ژاپن در چين ظلم هايي بسياري را در حق مردم چين کرده است و بسياري از جنگ هاي خود را که براي مقابله با ژاپن به خاطر مي آورند از دلايل تاثير گذاري مي دانند که مانع از بهبود روابط بين اين دو غول اقتصادي جهان مي شود، در يکي از مواردي که به مباحث آموزشي در کلاس هاي درسي ژاپن مربوط مي شود چيني ها اعتراضات سراسري را تشکيل دادند و معتقد بودند که سيستم آموزشي ژاپني تاريخ را تحريف مي کند و هويت چيني را به گونه اي غير از واقعيت ترسيم مي کند،که چنين برداشت هايي نشان از روايت متفاوت دو کشور از تاريخ و عدم درک مشترک از چنين شرايطي را مي دهد.
2- اختلافات ارضي(بر سر جزاير سنکاکو و ميادين نفت و گاز واقع در درياي چين شرقي) : اختلافات ارضي ومرزي از مسائل مهم اختلاف برانگيز ميان چين وژاپن مي باشد، اختلافات از انجايي شروع مي شود که هر دو کشور جزاير کوچک و غير قابل مسکوني را به مساحت هفت کيلومتر ،جزئي از سرزمين خود مي دانند، اين جزاير سنگي که در نزد ژاپني ها به جزاير سنکاکو ناميده مي شوند و در بين چيني ها به جزاير ديائويو معروف اند، از لحاظ سرزميني خالي از ارزش مي باشند اما از آنجا که حاکميت هر کدام از کشورها بر اين جزاير باعث گسترش دامنه ساحلي اين کشورها و از لحاظ اقتصادي هم داراي آبزيان مي باشد ،از عوامل مهم واگرايي در روابط بين دو کشور مي باشد. اين جزاير در اختيار ژاپن هستند.
بعد از جنگ جهاني دوم حاکميت اين جزاير در اختيار آمريکايي ها قرار گرفت.
هرچند به دنبال پيمان نامه اي اين جزاير به ژاپن واگذار گرديد که با واکنش تند چين مواجه شد و اين عهدنامه را به رسميت نشناخت. برداشت دو طرف از ميادين نفت وگاز واقع در درياي چين شرقي از ديگر عواملي است که موجب واکنش هاي تند متقابل را به همراه داشته است.
هرچند ژاپن پيشنهادهايي را مبني بر برداشت اشتراکي از ميادين نفتي وگازي در درياي چين ،ارائه داده ، ولي با واکنش منفي کشور چين مواجه بوده که ميادين را جزئي از حاکميت خود مي داند.
3- مساله تايوان : تايوان جزيره اي در شرق چين با فراز ونشيب هاي فراوان است که داراي تاريخي چندين ساله است که حاکميت آن با جنگ هايي که بين امپراطوري ژاپن وچين شکل گرفت به ژاپن رسيد، يا به عبارت دقيق تر از مستعمرات ژاپن ، شد تا هنگام جنگ جهاني دوم با شکست ژاپن در جنگ اين جزيره حاکميتش به جمهوري خلق چين واگذار شد.
تايوان با اتفاقات و جنگ هاي داخلي در چين به منطقه اي نيمه مستقل و سپس خود را کشوري مستقل جدا از حاکميت چين اعلام کرد. در اين ميان ژاپن با حمايت هاي خود مانع از پيوستن تايوان به چين شده که دليلي براي عدم بهبود روابط ميان کشورهاي توکيو و پکن تلقي مي شود. چين اين مساله را دخالت در امور داخلي خود مي پندارد؛ همچون دوران امپراطوري ژاپن که هميشه در امور کشورهاي ديگر مداخله مي کرد.
4- هم پيماني ژاپن با آمريکا : بعد از جنگ جهاني دوم و شکست امپراطوري ژاپن از کشورهاي جبهه متفقين، باعث تسليم بي قيد وشرط ژاپن شد .
اين وضعيت زمينه ساز انعقاد پيمان هاي بعد از جنگ در تمام سطوح خود و ايجاد تغييرات براي همسو کردن خود با جبهه و ايدئولوژي ليبرال غرب شد که با به کارگيري اصول خود در تمام زمينه ها در ژاپن موجبات شکل گيري کشوري همسو با غرب بالاخص آمريکا شد. شرايطي که در تضاد با ايدئولوژي کمونيستي حاکم بر چين که با انقلاب کمونيستي به رهبري مائو سر برآورد قرار گرفت ؛ روندي که البته نبايد انتظار همگرايي و بهبود در شرايط بين دو کشور چين و ژاپن را داشت .
زيرا شکل گيري پيمان هاي امنيتي واقتصادي بين ژاپن و آمريکا ؛ خود زمينه ساز دوري از کشور چين ونزديکي با رقيب بين الملي چين در عرصه خارجي گرديد.
5- تفاوت ماهوي نظام هاي سياسي دو کشور : دوکشور چين وژاپن با دو نظام سياسي متفاوت که هرکدام به دنبال شرايط تاريخي خاص و در بسترهاي متفاوت اجتماعي شکل گرفتند، زمينه ساز عدم بهبود شرايط ميان دو کشور شد. ژاپن بعد از جنگ جهاني دوم با تسليم بي قيد وشرط خود پذيراي شرايط تحميلي فراواني شد که يکي از آن شرايط نظام سياسي دموکراسي پارلماني با ايدئولوژي ليبرال مي باشد و چين با نظام سياسي کمونيستي هرچند خود را مقيد به اصول دموکراسي ميداند ولي با ايدئولوژي ليبرال دموکراسي غربي ميانه خوبي ندارد و با سلطه ليبرال غربي مقابله مي کند و نظام سياسي خود را با ماهيت کمونيستي حفظ کرده است.
البته چين برخي از اصول ليبراليسم همچون ليبراليسم اقتصادي وآزادي بازار را پذيرفته است و موفق شده است با چنين شيوه اي خود را به دومين اقتصاد برتر دنيا تبديل کند. اما ليبراليسم سياسي به شيوه غربي را همچنان در عرصه بين المللي در بسياري از موارد به مبارزه مي طلبد.
6 - مشارکت ژاپن در طرح هاي امنيتي و نظامي آمريکا در شرق آسيا: ژاپن با ايفاي نقش به عنوان يکي از متحدين امريکا در شرق آسيا و در منطقه، با مشارکت در طرح هاي امنيتي ونظامي با امريکا موجبات نا خرسندي پکن را فراهم کرده است. اوج اين کشمکش ها را مي توان در هنگام برگزاري رزمايش هاي مشترک ميان امريکا وژاپن ديد که با اعتراضات چين همراه است وآن را تهديدي براي امنيت خود مي داند .
7- تحرکات نظامي چين در درياهاي چين شرقي و جنوبي- فعاليت هاي گشت زني کشتي هاي چيني وناو رزم ها وقايق هاي ماهيگيري چيني در درياي چين شرقي وجنوبي در نزديک مرزهاي ژاپن وجزاير تحت کنترل ژاپن موجبات اعتراضات ژاپني ها موجب شکل گيري تنش ها در بين دو کشور مي شود.
از جمله تحرکات نظامي ديگر چين مي توان به ساخت ناو هواپيما بر اشاره کرد که مورد اعتراض کشورهايي شد که با چين اختلافاتي دارند .
8- طرح هاي نظامي شينزو آبه و اصلاح قانون اساسي : با نخست وزيري شينزو آبه در ژاپن به تغييرات در زمينه هاي نظامي دست زده است که موجبات نگراني چين شده است. در زمان نخست وزيري شينزو آبه بودجه نظامي افزايشي محسوسي داشته است که چين آن را ياد اور جنگ طلبي هاي ژاپن در زمان گذشته مي داند و شينزو را متهم به بازسازي هويت تاريخي جنگ طلب ژاپن مي داند که در بسياري از مواقع با غارت و تجاوز به کشورهاي همسايه همراه بوده است.
چنين تاريخي را مردم چين فراموش نکرده اند و در شرايط کنوني هم با چنين سياستي که به بهانه هاي مختلف مي باشد سازمان امنيت داخلي خود را به وزارت دفاع تغيير داده است. چنين تغييراتي که با پشتوانه ملي گراهاي ژاپني و تغييرات قانون اساسي همراه است واگرايي بيشتر را فراهم خواهد ساخت.
9 -تعريف محدوده انحصاري هوايي در درياهاي شرقي جنوبي چين : تعيين مناطق پرواز ممنوع در درياي شرقي وجنوبي چين نتيجه اي جز ايجاد تنش هاي بيشتر در بين کشورهاي منطقه بالاخص ژاپن وچين نخواهد داشت.
ايجاد مناطق پرواز ممنوع توسط چين که بيشتر مناطق هوايي- دريايي چين را پوشش مي دهد بيشتر سبب
واگرايي شده است .
10- بحران شبه جزيره : بدون شک ژاپن هم از داشتن ارتشي قوي و تجهيزات نظامي پيشرفته براي رسيدن به مقاصد خود در عرصه بين المللي همچون ساير کشورها به هيچ وجه ناراحت نخواهد شد و در اين ميان هر ازمسئله اي که بتواند زمينه ساز چنين روندي شود خوشحال خواهد شد،يکي از مسائل تاثير گذار در چنين شرايطي را مي توان در بحران شبه جزيره کره ديد ،که با هسته اي شدن کره شمالي وتجهيز خود به موشک هاي ميان برد ودوربردي که هرلحظه امکان نابودي کشورهاي غير همسو باخود رادر سر مي پروارند ترسي مضاعف در اذهان ژاپني ها وبهانه اي براي قوي کردن ژاپن از لحاظ نظامي خواهد بود .
11 - مساله مالکيت معنوي و سرقت برندهاي ژاپني از سوي توليدکنندگان چيني : هنگامي که به مسئله اقتصاد و بازار در روابط بين چين وژاپن ورود پيدا مي کنيم ، ذهن به سمت شرکت ها وکارخانجات زيادي که ژاپني ها در چين تاسيس کرده اند و باعث ايجاد اشتغال ده ميليوني براي چينيان شده اند مي رود .
اگر چه هردو کشور اميدوارند که با توسل به شيوه هاي همکاري اقتصادي بهبود در روابط دو کشور را زمينه ساز شوند تا چنين شيوه اي بتواند موجب تساهل در مسائل ديگري شود، اما با وجود اينکه روابط اقتصادي بين ژاپن و چين براي دو کشور سود آور است ولي هنگامي که مالکيت معنوي برندهاي ژاپني توسط چيني ها و به طور غير قانوني مورد استفاده قرار مي گيرد، روزنه هاي اميد را براي بهبود شرايط مي بندد.
12 - معبد جنجالي ياسوکني
معبد ياسوکني مسئله اي است که کشور چين وکره جنوبي بشدت به آن حساس اند و با هر کنشي در اين زمينه عکس العملي قاطع از خود نشان مي دهند، معبد ياسوکني معبدي مي باشد که امپراطور ژاپن در سال 1981 براي ياد بود نظامي هاي ژاپني ساخته است،که به اعتقاد چيني ها اين نظاميان جنايت کاران جنگي بودند که باعث کشتار بسياري از چيني ها شدند. با چنين شرايطي هنگامي که نمايندگان پارلمان ژاپن براي اداي احترام به اين معبد مي روند با اعتراض سراسري چيني ها مواجه مي شوند .
===================================
نويسنده : حديث اقبال - کارشناس سياست در آسيا .
.