گزارش مکتوب
کوچ رسم دیرین عشایر بختیاری
این روزها آخرین گروه ها و بازماندگان عشایر کوچ رو در حال ترک خوزستان هستند تا موسم گرم سال را در مناطق سردسیر و خوش آب و هوای اطراف سپری کنند.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز خوزستان، عشایری که به رسم دیرین همچنان پایبند سفر و کوچ ماندند و به طرز تماشایی و باورنكردنی طی قرن ها و سالیان دراز آداب و رسوم گذشتگان خود را حفظ کرده اند.کوچ نشین ها با طبیعت رابطه ای تنگاتنگ دارند به همین دلیل بین آنها و طبیعت دوستی و پیمانی ناگسستنی برقرار است.
آنها در گذر ایام فوت و فن رودرویی با طبعیت را به خوبی فرا گرفتند و با آگاهی از تحولات جوی و تغییرات آب و هوایی زمان کوچ را تعیین می کنند. این سبک زندگی در میان قوم بزرگ و سلحشور لر در نواحی زاگرس مرکزی ایران از دیرباز وجود داشت.گذران عمر عشایر شمال خوزستان که در زمره ایل بختیاری و زیر شاخه قوم لر قرار دارند هم بر مبنای کوچ و تغییر مکان زندگی بنا شده است.
بختیاری ها از عشایر شناخته شده کشور و از جمله ایل هایی هستند که در فصول گرم با بار و بنه راهی مناطق ییلاقی و مرتفع همانند استان های چهارمحال و بختیاری و اصفهان می شوند.در ماه‌های سرد هم باز می گردند و سیاه چادرهای با صفایشان را در شهرستان های اندیکا، لالی، مسجدسلیمان، شوشتر، ایذه، باغملک و دزفول برپا می کنند.این شیوه زیست بختیاری ها به لحاظ جمعیت آماری و پیوستگی در کوچ، ویژه و خاص این مردمان و از این نظر در جهان بی نظیر است.
علیرحم کریمی مدیرکل امور عشایر خوزستان می گوید: خانواده 16 هزار نفره عشایر بختیاری با بیش از 1 میلیون و 50 هزار راس دام هر سال یک دوره پنج ماهه از خرداد تا اواخر مهرماه را در سردسیر می گذرانند.دوران اقامت در گرمسیر هم یک بازه زمانی حدود هفت ماهه را در بر می گیرد.این نقل مکان با هدف دسترسی به علوفه مرتعی تازه و دوری از گرما و سرمای شدید شکل می گیرد.
دامداری محور اصلی فعالیت های اقتصادی جامعه عشایری است.لبنیات و گوشت، پوست و فرآورده های جانبی مهمترین تولیدات این قشر به حساب می آید.صنایع دستی یکی دیگر از تولیدات این مردمان با هنر و خوش ذوق به شمار می رود.
بی بی پرگل یک بانوی عشایری که در کنار خانواده در منطقه دیدنی شیمبار در راه شهرکرد به سر می برد معتقد است زنان هنرمند ایل یک تنه نیمی از بار سنگین زندگی را به دوش می کشند و دست توانایی در تولید محصولاتی چون قالی، گلیم، جاجیم، خورجین، ریسمان، سیاه چادر، و انواع لباس و بافتنی دارند.
خانم بینه السادات صدر کارشناس صنایع دستی که به صورت تصادفی در منطقه زیبای بازفت به او برخوردم از گردشگران و علاقمندان دعوت می کند با خرید صنایع دستی به عنوان سوغاتی زیبا و ماندگار به استمرار زنجیره تولید این کالاهای ارزشمند و فرهنگی یاری رسانند.
اما زندگي در دل طبيعت همان قدر كه آرامش بخش و روح نواز است با مشكلات و تنگناهای بسياری نیز همراست.بزرگ یکی از اعضای ایل دغدغه های هميشگی و گاه و بی گاه طبيعی مانند طوفان، سيل، خشكسالي، مشكلات اقتصادی،آموزشي،بهداشتي و پیمایش در مسیرهای سخت گذر و خطرناک را چند نمونه از دشواری ها و مخاطراتی می داند كه همواره در کمین زندگی کوچ نشینی است.مواردی که هر سال باعث کاهش جمعیت عشایر می شود و محمدحسین به همین خاطر از مسئولان می خواهد برای رفع آنها بیشتر کار کنند.
با این حال عشایر خود بیکار ننشستند و به طور طبیعی برای مقابله با این سختی ها زندگی خود را بر پایه تلاش و همیاری جمعی استوار کردند.بر همین اساس سن و سال و جنسیت در فرهنگ عشایری مفهومی متفاوت با معنی آن در شهرها و روستاها پیدا کرده است.در اینجا وظیفه همه اعضاء خانواده مشخص است. تقسیم کار و عهده‌دار شدن وظایف، از کودکی به افراد ایل آموزش داده می‌شود. مادران فرزاندانشان را از همان سنین نخست با کار و کوشش آشنا می سازند و مسئولیت‌های متناسب با توانایی هر کدام را گوشزد می کنند.
بانوان مسئول اصلی نگه‌داری و پرورش کودکان و پخت و پز اند.زنان ایل بختیاری با فنون تیراندازی و سوارکاری و روش کار با اسلحه هم آشنا هستند.به درستی که قدرت و شجاعت، این بانوان تلاشگر را می برازد.
برپایی سیاه چادر و حفظ و حراست از دام‌ها و اعضای خانواده و ایل، رتق و فتق امور و مدیریت روابط اقتصادی نیز از وظایف خطیر و مهم دلاورمردان بختیاری است.
با همه این سختی ها اما به سادگی نمی توان به راحتی از دلخوشی و زیبایی های نهفته در تار و پود زندگی عشایری گذشت.براستی که سپری کردن ساعاتی از عمر در دل طبیعت بکر و روح افزای مناطق بختیاری به سال ها زندگی در شهرها و کلانشهرهای کشور برتری دارد.
عشایر سختکوش هر روز سحرگاهان از خواب بر می خیزند و مقدمات کار و فعالیت روزانه را در این حال و هوای مساعد و دلپذیر آغاز می کنند.لطف تنفس در هوای پاک و دلچسب، استفاده از خوراکی های سالم و گردش در محیط طبیعی نعمتی است که این روزها نصیب هر کسی نمی شود.نعمت هایی که عشایر در لحظه به لحظه حیات از آن برخوردارند.
براستی که لذت نوشیدن جرعه ای چای در تش و چاله به عنوان میعادگاه شبانه عشایر و محل شب نشینی های دوران شبانی همراه با آوای ساربانی در این فضا غنیمت است.غنیمتی که تنها در جمع عشایر و ایلیاتی های خونگرم و مهمان نواز به دست می آید.
رضا عالی پور