قصه پر رنج سنگ های خام

 ایستگاه اول ، خام فروشی

تابلوی شهرستان محلات را که رد می کنی ؛ یعنی حدود 80 کیلومتر از اراک مرکز استان مرکزی فاصله گرفته ای و قرار است میهمان مردمان سرزمین گل ها و سنگ ها باشی .
محلات هلند ایران است و از سویی بزرگترین معادن سنگ کشور و تراورتن جهان در این شهر کوچک زیبا قرار دارد .
در مسیر محلات کارخانه های سنگبری و معادن سنگ به استقبالت می آیند و اگر چشم بچرخانی کارگران را می بینی که عرق ریزان در تلاش برای جابجایی لاشه های بزرگ سنگ هستند .

رضایی کارشناس صنعت سنگ که در کسوت استاد دانشگاه نیز هست می گوید : ایران دارای ذخایر عظیم سنگ‌های ساختمانی و تزیینی به خصوص تراورتن است که شصت درصد آن در محلات است یعنی ، بیش از یک و نیم میلیون تن استخراج در سال .
او افزود : همچنین وجود بیش از هفتاد معدن سنگ فعال و دویست و هشتاد واحد فرآوری سنگ و فعالیت های معدنی در شهرستان محلات، حرف اول را در اقتصاد منطقه می زند که اکنون با خام فروشی اشتغال و درآمد سرشار آن را تحت تاثیر قرار داده است .
ایران با بیش از هزار معدن با چهارده میلیون تن استخراج سنگ در سال و شش هزار کارخانه فرآوری فعال سنگ، همچنان سهم ناچیزی از بازار جهانی سنگ را در اختیار دارد .

صادرات بیش از 70 درصدی خام فروشی

سروش مسئول انجمن سنگ محلات ، آمار دقیقی از صادرات کوپه های خام سنگ محلات ندارد اما معتقد است : بیش از هفتاد درصد سنگ های خام به واسطه دلالان به خارج از مرزها به ویژه چین و کره صادر می شود .
برخی تریلی داران که هر روز از جاده های محلات راهی جنوب کشور به خصوص بندرعباس برای انتقال سنگ ها به کشتی ها می شوند معتقدند کشورهایی مانند چین در دریا کارخانه ی فرآوری سنگ ایجاد کرده و از همان نقطه سنگ های فراوری شده را وارد بازار ایران کرده و به چند برابر خرید می فروشند .

نقطه ضعف در کجاست؟

وی ضعف در تکنولوژی استخراج و سنگبری را زمینه ساز خام فروشی می داند و می گوید : کمتر از یک درصد بازار فرآوری کشور متعلق به ایران است وده درصد سنگبری ها به تجهیزات پیشرفته مجهر شدند و سنگ را فرآوری کرده و در بازار عرضه می کنند .
تراورتن محلات می تواند زمینه ساز تولید ثروت و اشتغال باشد ، اما به گفته ی محمودی از معدن داران سنگ ، تجهیزات قدیمی ، مالیات بر ارزش افزوده و کمبود نقدینگی مشکلاتی است که چون سنگی در مسیر توسعه صنعت سنگ است.

وجود بزرگترین کارخانه فرآوری به برکت حضرت زهرا (س)

چندی پیش ، به واسطه ساخت ستون های صحن حرم حضرت زهرا س در نجف اشرف ، بزرگترین کارخانه غرب آسیا در محلات راه اندازی شد .
این کارخانه با بهره گیری از تکنولوژی روز دنیا ، پارسال توانست بیش از سه میلیون دلار سنگ فرآوری شده به کشورهای اروپایی ، آمریکایی و کشورهای حوزه خلیج فارس صادر کند که نشان از توان صادرات این بخش است و تلاش های مقطعی باید به تلاش های دراز مدت تبدیل شود تا آنچه به عنوان خام فروشی طرح است کاملا متوقف شود .

نان و نوای دلالی

البته خام فروشی برای دلالان بازار بدی نداشته و آنان را به نان و نوایی رسانده است .
به گفته یکی از رانندگان کامیون دلالان لاشه های سنگ در یک مکان در محلات تجمیع و روزانه به سمت جنوب و آن سوی مرزها می رودو به دلیل سود بالا همچنان به کار خود ادامه می دهند .

پرداخت تسهیلات ؛ راهکار اول

ابوطالبی از فعالان صنعت سنگ محلات ، مشکل دیگر این صنعت را پرداخت نشدن تسهیلات بلند مدت و ارزان قیمت دانست .
او گفت : مالیات و ارزش افزوده بالاست و با توجه به رکود بازار و مشکل فروش سنگ، قیمت تمام شده را افزایش می دهد و برای تولیدکننده مشکل ایجاد کرده است .
وی بدهی‌های بانکی و مالیاتی را سبب دو چندان شدن تاثیرات منفی می داند .
این فعال حوزه سنگ اضافه کرد: شناسایی بازارها و متقاضیان جهانی می‌تواند ظرفیت صادرات را افزایش دهد .

مشاور سازمان نظام مهندسی معادن ایران به نکته مهمی اشاره می کند و می گوید: می توان با حمایت از تولید، شرایط را برای ایجاد ارزش افزوده فراهم کرد ولی برای جلوگیری از هدر رفت ذخایر سنگ، ناچاریم خام فروشی را ادامه دهیم.
میرزائیان اضافه کرد : در سال‌های اخیر نتوانسته‌ایم در زمینه ی فرآوری مواد معدنی موفق عمل کنیم و علت آن کم توجهی در زمینه سرمایه‌گذاری در این حوزه است، از یک سو بخش خصوصی در فرآوری ورود پیدا نکرده و از سوی دیگر بخش‌ دولتی نتوانسته‌ سرمایه‌های لازم را برای این بخش اختصاص دهد.
شفیعی رئیس انجمن سنگ ایران هم با تاکید بر حذف قوانین دست و پا گیر گفت : وجود قوانین دست و پاگیر باعث شده که صادرات نه صد و شصت هزار تنی سنگ در کشور به پانصد و پنجاه هزار تن کاهش پیدا کند که باید برای این مساله چاره اندیشی صورت پذیرد.

وی اضافه کرد : در کشورهای همسایه کشورمان مثل امارات و قطر که بازار مصرف سنگ گسترده‌ای دارند، سهم واردات سنگ از کشورهای ایتالیا، اسپانیا و چین نود و هفت درصد و سهم کشور ما فقط حدود سه درصد است.
شفیعی متوسل شدن به صادرات را سبب تقویت کارخانه های سنگ و فرآوری دانست و اضافه کرد : کارخانه هایی که تنها به بازار داخلی دلخوش کردند به شدت آسیب دیدند.

علی پور دیگر دارنده واحد فرآوری سنگ در محلات هم می گوید : مدرن سازی حرف اول را در فرآوری و توسعه اشتغال و بهره گیری از معادن می زند که برنامه ی مدونی در این زمینه وجود ندارد .
او پرت سنگ در فرآوری سنتی را چندین برابر فرآوری با تجهیزات جدید دانست و گفت : باید در این زمینه چاره جویی شود .
محمدی مدیر کارخانه تولید سنگ های آنتیک محلات هم می گوید : با استفاده از ماشین های جدید تراش سنگ و فرآوری قطعات کوچگ سنگ معادن و کارخانه های تراش ، می توان با شکل دهی به قطعات کوچک و چیدن آنها در ابعاد مختلف ارزش افزوده آن را تا هشتاد درصد افزایش داد .

جلوگیری از خام فروشی یکی از اهداف و سیاست‌های کلان دولت و تاکیدات رهبر معظم انقلاب است که دست یابی به آن نیازمند حمایت دولت و بانک از تولیدکنندگان محلاتی و توسعه سرمایه گذاری در منطقه است .
پیش‌بینی می شود با تکمیل زنجیره تولید ، توازن تولید در سنگ‌ و استفاده از پرت سنگ برای تولیدات تزئینی و ثانویه ، پرونده ی خام‌فروشی قابل بسته شد است .