سالروز واقعه غدیر در پیش است ، واقعه ای که در حجه الوداع آخرین حج رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به وقوع پیوست و نقطه عطفی را در تاریخ بشریت رقم زد .
رسول اکرم(ص) پس از هجرت به مدینه، سه بار برای عمره به مکه رفت، اما به گفته مورخان و محدّثان، فقط یک بار در مراسم حج حضور یافت و آن چند ماه پیش از وفاتش بود. از آنجا که این حج در آخرین سال عمر آن حضرت(ص) واقع شد و پیامبر در آن با مسلمانان وداع کرد، به حجة الوداع (حج خداحافظی) مشهور است. بنابر باور شیعه، پیامبر(ص) در بازگشت از این سفر، در غدیر خم، به دستور خداوند امامت و ولایت امیرالمؤمنین امام علی(ع) را به صورت عمومی اعلام کرد و از مردم بر این امر، بیعت گرفت؛ بدین رو این حج، برای شیعیان اهمیتی ویژه دارد.
نام دیگر این حج حِجَّةُ البَلاغ است؛ زیرا آیه تبلیغ در بازگشت از این سفر بر پیامبر نازل شد. از دیگر نامهای این حج، حِجَّةُ الاسلام است؛ زیرا تنها حجی است که پیامبر در دوره حاکمیت اسلام به جا آورد و مراسم آن طبق آیین اسلام بود.
بنا به روایت مفصّلی که معاویة بن عمار از امام جعفر صادق (ع) نقل کرده است، پیامبر (ص) ده سال در مدینه زندگی کرد و به حج نرفت؛ هنگامی که آیه «وَ أَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَجِّ» ( و در میان مردم ندای حج سر ده) نازل شد، رسول خدا (ص) اعلام کرد که امسال به حج میرود. ساکنان مدینه و روستاها و بادیه نشینان، در مدینه گرد آمدند تا با پیامبر (ص) راهی حج شوند. به قول برخی چهار شب و به قول برخی دیگر پنج شب از ذیعقده سال دهم مانده بود که پیامبر (ص) از مدینه به سوی مکه حرکت کرد.
در میقات، پیامبر (ص) آداب احرام را به مردم آموخت. ابتدا غسل کرد و برای حج قِران مُحرم شد. جامه احرامش دو تکه پارچه پنبهای ندوخته بافت یمن بود که به هنگام مرگ، کفن وی شد، سپس نماز ظهر را در مسجد شجره به جا آورد و بر کوهان شترانی که برای قربانی به همراه داشت، علامت زد.
بعدها مسلمانان در مسیر پیامبر (ص)، در جاهایی که آن حضرت نماز خوانده یا استراحت کرده بود، چند مسجد ساختند.
پیامبر(ص) در ذی طُوی، نزدیک مکه، یک شب را گذراند و در آخر روز چهارم ذیحجه به مکه رسید.
پیامبر(ص) از زمان ورود به مکه تا هشتم ذی الحجه در خانهای منزل نکرد، بلکه در خیمهای در بیرون مکه، در اَبْطَح (بَطحاء)، به سر برد.
در این سفر، پیامبر(ص) با پارچه هایی که بافت یمن بود، کعبه را پوشاند. حضرت به اهل مکه و مجاوران آنجا توصیه کرد که مَطاف، حجرالاسود، مقام ابراهیم(ع)، و نیز صف اول نماز جماعت را از دهم ذی القعده تا برگشت حجاج، به آنان اختصاص دهند. آن حضرت، مانند پیشینیان، حجاج را اطعام کرد. خطابه کوتاهی از آن حضرت روایت شده که در مسجد خیف در منا ایراد کرد. امام علی (ع)، که با گروهی از یمن آمده بود، در مکه به پیامبر(ص) پیوستند.
اعلام ولایت امیرالمؤمنین در غدیر خم هنگام بازگشت از این سفر و گرفتن بیعت از اصحاب، نیز در این سفر صورت گرفت.
حاجیان روز ۱۸ ذیالحجه، در نزدیکی جُحْفه به جایی به نام غدیر خم رسیدند. در آنجا پیامبر (ص) به فرمان الهی در آیه تبلیغ حضرت علی علیهالسلام را به جانشینی خود منصوب کرد. پیامبر (ص) پس از ادای نماز ظهر، خطبهای خواند که به خطبه غدیرمشهور شد. بنابر نظر مشهور شیعه آیه اکمال در همین روز نازل شده است که میفرماید: «امروز دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و دین اسلام را برای شما پسندیدم.»
پس از آن، کاروان به سوی مدینه به راه افتاد و در ۲۴ ذیالحجه به مدینه رسید. روزهای آخر ذی الحجه پیامبر اکرم(ص) در مدینه بود. سفر حج پیامبر (ص) بین ۲۸ تا ۳۰ روز طول کشید.