هاله موی سپید

به گزارش خبرگزاری صدا وسیما؛ مرکز فارس، در یک عصر پاییزی که هوا جان می‌دهد برای دور همی‌های دوستانه در بوستان‌های پر گل و بلبل شیراز، برای تهیه گزارش به مناسبت هفته سالمند به بوستان خُلد برین شیراز رفتم. بوستانی که شاید بیشتر از دیگر جا‌ها محل رفت و آمد و دور همی‌های صمیمانه سالمندان شیرازی است. جایی که آن‌ها در دسته‌های سه یا چند نفری ساعتی دور هم می‌نشینند از دوران پیری می‌گویند یا خاطرات جوانی اشان را مرور می‌کنند.
از مردان سالمندی که به عصایشان تکیه زده اند و مو‌های سپیدشان گذشت عمر را به تصویر کشیده اجازه می‌گیرم به آن‌ها ملحق شوم با روی باز می‌پذیرند از آن‌ها می‌خواهم به خاطر من حرفشان را قطع نکنند و به گفتگویشان ادامه دهند یکی از آن‌ها که خود را معلم بازنشسته معرفی می‌کند می‌گوید از جوانی می‌گفتیم و اینکه چه زود مثل برق و باد گذشت.

دیگری که بازنشسته اداره فرهنگ و ارشاد شیراز است در تایید دوست سالمندش شعر مهدی سهیلی را با صدایی لرزان بازگو می‌کند: "... جوانی، چون کبوتر بود و من بودم یکی طفلی کبوتر باز_که او را هر زمان با شوق، آب و دانه می‌دادم... ولی افسوس_هزار افسوس... یکی روز آن کبوتر از کفم پر زد... به سوی آسمان‌ها رفت... منم آن طفل دیروزین... که اینک در غم هم نغمه‌ای با چشم‌تر مانده... درون آشیان ز آن هم نوای گرم خو یک مشت پَر مانده. " بعد به مو‌های سپیدش اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: "پر او چیست دانی؟ هاله موی سپید من. "
افزایش سن امید به زندگی در فارس
ورود به دوران سالمندی موضوعی اجتناب ناپذیر و غیرقابل برگشت است. هر فرد به طور طبیعی، دست کم یک چهارم از دوران زندگی اش در دوره پیری می‌گذرد بنابراین توجه به جمعیت سالمند، مقابله با چالش‌های فرارو این پدیده و اتخاذ سیاست‌های مناسب برای ارتقا وضعیت جسمی، روحی و اجتماعی سالمندان از اهمیت بالایی برخوردار است.

آمار‌ها نشان می‌دهد از ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار نفری که در فارس زندگی می‌کنند ۱۰ درصد آن‌ها را سالمندان بالای ۶۰ سال تشکیل می‌دهد. براساس این آمار، جمعیت سالخوردگان فارس ۴۶۰ هزار نفر رسیده که از افزایش نرخ امید به زندگی در استان خبر می‌دهد.
اگر چه فارس از نظر جمعیت سالمندی دوازدهمین استان کشور به شمار می‌رود رشد ۱۰ درصدی جمعیت ساخوردگان استان توجه بیش از پیش به این گروه جمعیتی را دراولویت قرار می‌دهد چرا که همگام با افزایش جمعیت سالمندی، بر مسایل و مشکلات این گروه سنی نیز افزوده می‌شود و پرداختن به مسایل مختلف این گروه از جامعه که گنجینه ارزشمند خردمندی و کاردانی هستند اولویتی اجتناب ناپذیر است.
معیشت، منزلت و سلامت سالمندان
از جمعیت سالمندان فارس، کانون بازنشستگان آموزش و پرورش استان با ۶۴ هزار عضو بزرگترین تشکل سالمند فارس را تشکیل می‌دهند.
به سراغ رستمی رییس این کانون می‌روم و از اولویت‌های سالمندان بازنشسته استان سوال می‌کنم. رستمی با بیان این جمله که ما سالمندانِ زیادی هستیم، اما "زیادی" نیستیم می‌گوید: معیشت، منزلت و سلامت سه موضوع عمده و پردغدغه برای سالمندان است. سپس ادامه می‌دهد در حالی که بازنشستگان و سالمندان پیش از این خود چرخ روزگار را می‌چرخاندند امروز به دلیل فشار زندگی در بخش‌های مختلف به سختی با روزگار می‌سازند و با توجه به اهمیت جایگاه آن‌ها درخانواده، سیاستگذاران حوزه سالمندی می‌بایست تمام همت خود را برای تکریم این جایگاه به کارگیرند.

به گفته رییس کانون بازنشستگان آموزش و پرورش فارس، اصلاح و دایمی شدن قانون مدیریت خدمات کشوری، همسان سازی حقوق و بیمه تکمیلی کارآمد و فراگیر، پرداخت مطالبات معوقه و توجه بیش از پیش به منزلت و جایگاه آن‌ها در جامعه از جمله دغدغه‌های سالمندان بازنشسته است.
رستمی از دولت و نمایندگان مجلس به ویژه نمایندگان فارس  می‌خواهد دغدغه‌های سالمندان بازنشسته را جدی بگیرند و در رفع آن‌ها اهتمام بیشتری داشته باشند.
جامعه سالم با سالمند سالم
پیش بینی‌ها از شیب تند جمعیت سالمندی در فارس حکایت می‌کند. به گفته موسوی مدیر کل بهزیستی فارس جمعیت سالمند بالای ۶۰ سال استان تا ۷ سال آینده از ۱۰ درصد در سال ۹۷ به ۲۵ درصد تا سال ۱۴۰۴ می‌رسد که این مهم ضرورت توجه به حفظ و ارتقا سلامت و منزلت سالمندان را در سیاستگذاری‌های کلان مطرح ساخته است.

در خصوص سلامت سالمندان معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز که رسیدگی به سلامت این گروه سنی بخشی از وظایف آن به شمار می‌رود برنامه‌های جامعی در این خصوص اجرا کرده یا در حال اجرا دارد.
با مدیر سلامتِ جمعیت، خانواده و مدارس معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در این خصوص به گفتگو می‌نشینم. دکتر معصومه صفاری با اشاره به اهمیت سلامت سالمندان و تاثیر به سزای آن بر سلامت خانواده و اجتماع می‌گوید: ترویج آموزش شیوه زندگی سالم در دوره سالمندی از سال ۱۳۸۲ تا کنون در همه مراکز بهداشتی درمانی، پایگاه‌های بهداشتی و خانه‌های بهداشت فارس در حال اجراست که بر اساس جمع آوری اطلاعات آماری تا کنون بیش از ۱۹۰ هزار سالمند با نحوه تغذیه در دوره سالمندی آشنا شده اند.

به گفته وی با هدف کاهش بارِ بیماری‌های اولویت دار در گروه سنی سالمندان نیز تاکنون برای بیش از ۳۷۰ هزار سالمند در استان فارس پرونده الکترونیک سلامت تشکیل شده است.
همچنین راه اندازی نخستین مرکز تخصصی مراقبت‌های طب سالمندی کشور در شیراز از جمله گام‌های اساسی معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز در توجه ویژه به ارتقا سلامت سالمندان فارس بوده است.

مدیر سلامتِ جمعیت، خانواده و مدارس معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز می‌گوید در این مرکز با همکاری ۲ کارشناس بهداشتی، سالمندانِ نیازمند به دریافت خدمات تخصصی درمانی از مراکز بهداشتی درمانی به این مرکز تخصصی ارجاع داده می‌شوند و زیر پوشش مراقبت‌های تخصصی با حضور متخصصان و فوق متخصصان رشته‌های روانپزشکی، غدد، گوارش، قلب و عروق، روماتولوژی وارتوپدی قرار می‌گیرند.
راه اندازی نخستین مرکز تحقیقات سالمندی در جنوب کشور، ایجاد رشته کارشناسی ارشد پرستاری سالمندی، راه اندازی رشته سالمند شناسی، تشکیل شورای استانی ساماندهی سلامت سالمندان و کمیته بهداشت و درمان و توانبخشی سالمندی از سال ۱۳۸۶ در استانداری فارس و راه اندازی بیمارستان و توسعه داروخانه‌های دوستدار سالمند از دیگر طرح‌های معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شیراز با هدف افزایش سلامت جامعه سالمند فارس بوده است.

علاوه بر موضوع سلامت توجه به منزلت و جایگاه سالمندان به عنوان گنجینه‌های ارزشمند دانایی و خردمندی از جمله دغدغه‌های این گروه از جمعیت فارس است که شورای سالمندی استان اخیرا به آن توجه ویژه نشان داده است. در این شورا که در نخستین هفته از مهرماه و در آستانه بزرگداشت هفته سالمند برگزار شد پژوهش رئیس شورای سالمندی استانداری فارس، شهرداری شیراز را موظف کرد تا نهم مهرماه همزمان با روز جهانی سالمندان از کارت منزلت سالمندان که براساس آن در حوزه حمل و نقل شهری و بخش‌های فرهنگی، سیاحتی، مذهبی و زیارتی خدمات ویژه به سالمندان ارایه می‌دهد رونمایی کند. همچنین کاهش بروکراسی اداری برای پرداخت تسهیلات بانکی به سالمندان استان از جمله مصوبات دومین شورای سالمندی فارس بود.
سلامت روان سالمندان
با وجود اهمیت معیشت و منزلت سالمندان توجه به سلامت روح و روان و شرایط عاطفی آن‌ها بیش از هر چیزی مهم به نظر می‌رسد. سالمندی که تا دیروز مشغول به کار بوده و چرخ اقتصاد خانواده را حرکت می‌داده پس از سال‌ها کار و تلاش خانه نشین می‌شود و ممکن است احساس ناکارآمدی به او دست دهد و در چنین مواقعی است که سلامت روح و روان او به خطر می‌افتد. بدیهی است از ضروری‌ترین نیاز‌های سالمندان، محبت و توجه به آن‌ها است. هرقدر آن‌ها از نظر مادی بی نیاز باشند، نمی‌توان نیاز آن‌ها به محبت را نادیده گرفت.سالمندی که تنها در بوستان خلد برین شیراز روی نیمکتی نشسته و به عصایش تکیه زده نظرم را جلب می کند خودم را معرفی می کنم و از اینکه خلوتش را به هم می زنم عذرخواهی می کنم. از او درباره  دوره سالمندی می‌پرسم آهی می‌کشد و می‌گوید امان از پیری. می‌گویم پیری برای همه است هیچ کس جوان نمی‌ماند. لبخند تلخی تحویلم می‌دهد و می‌گوید حس می‌کنم دیگر آن فرد سابق نیستم توجه کمتری به من می‌شود گاهی احساس می‌کنم سربار خانواده هستم.

با خانم دکتر قاسمی روان شناس قرار می‌گذارم درباره اهمیت بهداشت و سلامت روان سالمندان برایم بگوید. به گفته او برخی سالمندان به دلیل بیماری‌های مربوط به کهولت سن دچار نوعی بازگشت به دوران کودکی می‌شوند، اما این موضوع به معنای آن نیست که خانواده و اجتماع با سالخوردگان مانند کودکان رفتار کنند و باید‌ها و نباید‌های رفتاری را به آن‌ها گوشزد کنند.
این روان شناس معتقد است توجه به نیاز‌های عاطفی و حفظ حرمت سالخوردگان در خانواده از توجه به نیاز‌های مادی آن‌ها مهم‌تر است چرا که وقتی سالمند احساس کند از طرف خانواده، بستگان و جامعه حمایت می‌شود عزت نفس آن‌ها بالاتر می‌رود و این احساس پر ارزش بودن به آن‌ها شادابی و طراوت می‌بخشد و در بهداشت و سلامت روان آن ها تاثیر به سزا دارد. دکتر قاسمی البته تاکید می‌کند در این زمینه نباید به افراط و تفریط دچار شویم، زیرا محبت و توجه زیاد گاهی قالب ترحم به خود می‌گیرد و ممکن است آن‌ها احساس ناکارآمدی کنند.
او براین باور است که دستگاه‌های مسئول به ویژه رسانه‌ها و نهاد‌های فرهنگی و آموزشی وظیفه دارند با تغییر نگاه به دوره سالمندی چهره یک انسان سالمند را در قالب تصاویر شاد، پویا و کارآمد نشان دهند و از انعکاس یک فرد ناشاد، غیر فعال، ضعیف و ناکارآمد در قالب یک فرد پیر و سالخورده پرهیز کنند.
همیشه بهار با پیران روزگار
بی شک گذشت عمر را نمی‌توان متوقف کرد و هر فردی ناگزیر دوره سالمندی را تجربه می‌کند. روند پر شتاب جمعیت سالمند در کشور از جمله فارس واقعیتی است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت؛ بنابراین باید از همین امروز دست به کار شد و برای این پدیده اجتناب ناپذیر برنامه ریزی کرد. برنامه‌هایی که تنها روی کاغذ‌ها باقی نمانند و قدرت عملی شدن داشته باشند.

کارشناسان معتقدند جامعه‌ای فعال و پویا خواهد بود که با فراهم کردن شرایط مناسب زمینه مشارکت سالمندان؛ این گنجینه‌های ارزشمند را در خانواده و جامعه فراهم سازد در واقع پرداختن به این موضوع مانند هر پدیده اجتماعی زمانی موفق خواهد شد که به یک برنامه اجتماعی تبدیل شود و همه دستگاه‌های مسئول پای کار بیایند و برای سامان بخشیدن به اوضاع سالمندان انسجام، همگرایی و هماهنگی داشته باشند.

* سیده نصرت شجاعی