بیست و پنجم ذی القعده، هم زمان با دحوالارض یعنی گسترش یافتن زمین است.
دحوالارض روزی است که زمین و آسمان برای آدمی آغوش گشود و خداوند نعمت هایش را تمام و کمال نازل کرد.
شش روز گذشت و قدرت ذات الهی جلوهای کرد. خاک، آرام آرام گسترش یافت و ابراز وجود کرد و زمین نام گرفت که دریایی سبز و روان آن را به دوش میکشد و زمین در برابر فرمان خداوند، فروتن و در برابر شکوه خداوندی همواره تسلیم و سر به زیر است.
«دَحو» به معنای گسترش است و برخی نیز آن را به معنای تکان دادن چیزی از محلِ اصلی اش تفسیر کرده اند. منظور از دحوالارض (گسترده شدن زمین) این است که در آغاز، تمام سطح زمین را آبهای حاصل از بارانهای سیلابیِ نخستین فراگرفته بود. این آب ها، به تدریج در گودالهای زمین جای گرفتند و خشکیها از زیر آب سر برآوردند و روز به روز گستردهتر شدند.
زمین در آغاز به صورت پستیها و بلندیها یا شیبهای تند و غیرقابل سکونت بود، بعدها بارانهای سیلابی مداوم باریدند، ارتفاعات زمین را شستند و درهها گستردند. اندک اندک زمین هایِ مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع پدید آمد. مجموع این گسترده شدن، «دَحو الارض» نام گذاری میشود.
در قرآن کریم به دحوالارض اشاره شده است، خداوند در آیه ۳۰ سوره نازعات میفرماید: «و زمین را پس از آن (آفرینش آسمان و زمین) گسترش داد».
بر پایه نظر بیشتر مفسران، منظور از «دَحیها» در این آیه، همان دحوالارض است؛ و در چنین روزی بود که این سیاره رها شده در وسعتی آبی که با ستونهایی بلند و نامرئی از آسمانها محافظت میشود شکل گرفت.
آری خاک، سر تسلیم فرود آورد و خاشع شد تا گاهوارهای شود برای آدمی و دیگر جاندارانی که مسخر او هستند و خاک، به اذن خدا، جان گرفت و آدم پدید آمد.
رودها جاری گشت و آبشارها خروشیدن گرفت و پرندهها بر ارتفاع شاخسارها، به تسبیح و تحمید خداوند، مشغول شدند؛ و خاک پدید آمد تا جایگاهی شود برای آسایش بنی آدم، تا پیشانی غرور انسان، سجده گاهی داشته باشد برای تضرع و خشوع؛ و چه باشکوه است چنین روزی، روزی که زمین گسترده شد.
*برنامههای معنوی روز دحوالارض:
روزه داشتن که ثواب هفتاد سال عبادت دارد.. احیا و شب زنده داری شب دحوالارض که برابر با یک سال عبادت است.. ذکر و دعا.. انجام غسل به نیت روزِ دحوالارض و نماز مخصوص آن.
*دیگرمناسبتهای روز دحوالارض
گذشته از واقعه دحوالارض و گسترده شدن زمین، رویدادهای دیگری نیز در این روز رخ داده است از جمله:. میلاد ابوالانبیاء حضرت ابراهیم علی نبینا و آله و علیه السلام.. میلاد حضرت عیسی مسیح علیه السلام.. خروج رسول اکرم صلی الله علیه و آله از مدینه به همراه هزاران حاجی به سوی مکه، به قصد حجة الوداع. در این سفر وجود مقدس امیرالمؤمنین و حضرت زهرا سلام الله علیهما و نیز همه همسران و بسیاری از اصحاب پیامبر (ص) نیز ایشان را همراهی میکردند.. در روایتی نیز آمده است که قائم (عج) در همین روز قیام خواهد کرد.. زیارت حضرت امام رضا ـ علیه السلام ـ بهترین و با فضیلتترین عمل مستحبی این روز است.
*فضیلت روز دحوالارض
روز دحوالارض، مورد توجّه فراوان اهل بیت (ع) بوده است و درباره فضیلتها و اعمال این روز احادیثی وارد شده است که در این نوشتار بدان اشاره میشود.
به تعبیر عارف بزرگ سید بن طاوس: «اِنَّ لِاَوقاتِ الْقَبُولِ اَسْراراً لِلّهِ جَلَّ جَلالُهُ ما تُعْرِفُ اِلّا بِالْمَنْقُولِ؛ همانا وقتهای پذیرش را اسراری است که از آنِ خداست و جز به ایات و روایات شناخته نمیشوند».
از حضرت علی (ع) روایت است که فرمود: «نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد، در روز ۲۵ ماه ذی القعده، روز دحوالارض بوده است و هرکس این روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد، به پاداش عبادت صد ساله رسیده است؛ عبادت صد سالهای که روزهای آن را به روزه و شبهای آن را به عبادت گذرانیده است و هر جماعتی که در این روز گِرد هم آیند و به ذکر پروردگار بپردازند، پراکنده نخواهند شد مگر آنکه خواستههای آنان برآورده میشود و در این روز هزاران رحمت از سوی پروردگار نازل میشود که ۹۹ درصد آن از آنِ کسانی است که روزش را به روزه و ذکر و شبش را به احیا و عبادت مشغول باشند.
روایتی از پیامبر مکرم اسلام که میفرمایند: «ای مردمان آگاه باشید در ایام روزگار شما زمانهایی است که نسیم رحمت الهی به سوی شما میورزد، پس آگاه باشید و خود را در معرض آن قرار دهید» گفت: بنابراین این روز نیز یکی از نفحات الهی است که باید خود را در معرض آن قرار دهیم و در روایات میخوانیم که اگر کسی این روز را روزه بدارد هر چه در میان آسمان و زمین است برای او استغفار میکنند.
*سخنی از آیتالله ملکی تبریزی در پاسداشت روز دحوالارض
خداوند بزرگ در چنین روزی زمین را برای سکنای فرزندان آدم و زندگی بر روی آن آماده فرمود و روزی ما و نعمتهای پروردگار در چنین روزی گسترش یافته است؛ روزیها و نعمتهایی که از شماره بیرون است و کسی را یارای شکر آن نیست و اگر تو در بزرگی شأن دحوالارض اندیشه نمایی حیرتزده خواهی شد؛ و از این جاست که انسان عارف و مراقب روز دحوالارض، در برابر همه این نعمتهای گوناگون، شکری بر خویشتن واجب میبیند و، چون به قلب خویش مراجعه میکند، میبیند که حتی بر ادای حق ناچیزی از آن همه نعمتها توانا نیست و، چون بندهای نسبت به آن همه نعمتها شناخت حاصل کند، به عجز و کوتاهی خویش در ادای حق آن نعمتهای انبوه اقرار خواهد کرد و تلاش خود را در انجام شکر آنها ناچیز خواهد شمرد و همواره خود را در برابر آفریننده آن همه نعمتها سرافکنده خواهد دید.
پس از آنکه تمام سطح کره زمین به مدت طولانی در زیر آب فرو رفته و خداوند خواست تا آن را از زیر آب بیرون آورد که صحنه زندگی موجودات مهیا شود، نخستین نقطهای که از زیر آب سر بیرون آورد همان مکان مقدس کعبه و بیت الحرام بود. این واقعه نشان دهنده اهمیت این نقطه و مرکزیت آن برای همه عالمیان است.
در واقع دحوالارض روز شروع حیات بخشی خداوند به جهان خاکی است که توجه به آن در روایات و تعیین اعمال خاص همچون روزه، عبادت، دعا و غسل و اهتمام به آن از سوی معصومین علیهم السلام نشانگر عنایت حضرت حق به این روز با برکت است.
مولوی نیز با اشاره به این حدیث شریف چنین سروده است:
گفت: پیغمبر که نَفْحتهای حق اندر این ایام میآرد سَبق
گوش و هُش دارید این اوقات را در ربایید این چنین نفحات را
نفحه آمد مر شما را دید و رفت هر که را میخواست جان بخشید و رفت
نفحه دیگر رسید آگاه باش تا از این هم وا نمانی خواجه باشای خدایی که خانه کعبه را گسترانیدی و دانه را شکافتی و سختی را برطرف ساختی، از تو می خواهم در این روز از روزهایت که حق آن را بزرگ کردی، هر گرفتاری و مشکلی را برطرف سازی.
این آغاز دعایی است که با این عبارت شروع میشود: اللّهمّ یا داحِی الْکعبهَ وَ فالِقَ الْحَبَّه...
توصیههای اهل بیت (ع) درباره پاسداشت روز دحوالارض و رعایت آداب و انجام دادن اعمال این روز، از اهتمام آنها به روز دحوالارض خبر میدهد. آنها مراقب فرارسیدن این روز بودند و، چون فرا میرسید، یاران و اصحاب خویش را نیز از آن با خبر میساختند.
کتب زیادی راجع به «دحوالارض» مطالب متنوعی نگاشته اند که از جمله آنها: «اقبال الاعمال» سید بن طاوس، آخر باب ۶ از اعمال ذیحجّه، «معارف و معاریف» سید مصطفی حسین دشتی، ج ۳، ص ۲۵۷، «بحارالانوار» محمدباقر مجلسی، ج ۹۷، ص ۱۲۲، «مراقبات» میرزا جواد ملکی تبریزی، ج ۲، ص ۱۸۶، ۱۹۳ و ۱۹۴، «تفسیر نمونه» گروهی از نویسندگان، ج ۲۶، صص ۱۰۰ و ۱۰۱، «جامع الصغیر» سیوطی ج ۱، ص ۹۵ و «مفاتیح الجنان» شیخ عباس قمی، ص ۴۵۱ بخش اعمال مربوط به دحوالارض است.
آیا واجب است که حتما مناسبت سازی کنید؟و مردم را به هر شکل ممکن با این مناسبت ها مشغول کنید؟
در حالی که زمین تازه از زیر آب بیرون آمده و کسی هم در روی زمین زندگی نمی کرده و اگر هم زندگی می کرده با تقویم و تاریخ آشنایی نداشته است.