چگونگی تشخیص اخبار دقیق و غیردقیق و واقعی و غیرواقعی نیاز به مهارت و تخصص دارد
دکتر محمد مهدی فرقانی به مناسبت روز خبرنگار در مصاحبه اختصاصی با خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما با اشاره به اینکه داشتن سواد رسانه‌ای در دنیای امروز برای همگان ضروری است افزود: سواد رسانه‌ای در وهله اول به حوزه عمومی مربوط می‌شود یعنی مسئله‌ای است که درباره مخاطب، مردم و جامعه مطرح می‌شود؛ مردمی که به صورت مستمر در معرض رسانه‌ها هستند و گریزی از رسانه‌ها ندارند باید مجهز به سواد رسانه‌ای باشند تا بتوانند خوانش درستی از سواد رسانه‌ای داشته باشند تا متوجه ناگفته‌های رسانه‌ها شوند؛ یعنی بتوانند گفتمان رسانه‌ها را شناسایی و به رابطه‌های قدرت، مدیریت، مالکیت و وابستگی یا استقلال رسانه شناخت پیدا کنند تا بدانند پیامی که از یک رسانه منتشر می‌شود چه اهداف پنهانی را دنبال می‌کند.
وی افزود: مخاطبان هرچه شناخت بهتری درباره ساختار‌های رسانه و رابطه قدرت با رسانه، جامعه و مردم داشته باشند بهتر می‌توانند معنای واقعی پیام‌ها را درک کنند.
رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی گفت: امروز با توجه به گسترش فضای رسانه‌ای نیاز به سواد رسانه‌ای بیش از پیش احساس می‌شود، زیرا باید شناخت کاملی از سازوکار‌ها و اهداف و ساختار‌های مدیریت و مالکیت رسانه‌ها داشته باشیم.
فرقانی افزود: مردم نیازمند شناخت رابطه‌های رسانه‌ها با قدرت‌های سیاسی، جامعه و مردم هستند و خبرنگاران رسانه‌ها و دست اندرکاران رسانه‌ها هم نیاز به سواد رسانه‌ای دارند، چون بدون آن درک درستی از پیام سایر رسانه‌ها نخواهند داشت و اگر به شناخت مخاطب مسلط نباشند و ندانند چگونه با مخاطب و مردم رابطه برقرار و در فضای رسانه‌ای فعالیت کنند، چگونه مسئولیت اجتماعی خود را درخصوص پیام و محتوا ایفا کنند؟ از این رو نیاز به سواد رسانه‌ای دارند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: سواد رسانه‌ای به خصوص در سال‌های اخیر در کشور ما به سر زبان‌ها افتاده است و رسانه برغم اینکه ظاهری ساده دارد، اما معنایی پیچیده در دنیای امروز دارد و ما با سپهر رسانه‌ای روبرو هستیم، رسانه به منزله یک سپهر رسانه‌ای عمل می‌کند.
فرقانی افزود: در دنیای امروز که فضای مجازی رقیب سرسخت رسانه‌های سنتی است، سواد رسانه‌ای تعریف سنتی خود را ندارد. در گذشته می‌گفتیم که تعریف سواد رسانه‌ای خوانش انتقادی رسانه‌ها و رابطه قدرت سیاسی رسانه هاست، اما امروز در فضای مجازی با پدیده‌های نوظهور دیگری روبرو هستیم که سواد رسانه‌ای باید در این حوزه‌ها هم ورود کند؛ به این معنا که امروز در فضای مجازی با انبوهی از اخبار رو به رو هستیم که واقعی و غیر واقعی درست و نادرست و دقیق و غیر دقیق هستند.
وی افزود: در گذشته هم چنین خبر‌هایی وجود داشت، اما امروز ما با هجوم خبری روبرو هستیم، زیرا امروز امواج خبری به ساحل مخاطب می‌رسد.
فرقانی با بیان اینکه مخاطب امروز کاربر است و مخاطب دیگر کاربردی ندارد گفت: این کاربر هرلحظه جایش را عوض می‌کند؛ یکبار گیرنده، یکبار فرستنده و یک بار تولید کننده محتواست و در عین حال که پیامی را در فضای مجازی تولید می‌کند در همان حال پیام‌هایی را دریافت می‌کند؛ امروز تلفن همراه هوشمندی که در اختیار همه قرار دارد به مثابه چند رسانه‌ای همه را هر لحظه در معرض امواج خبری قرار داده است.
وی افزود: بر همین اساس تشخیص خبر درست و نادرست دشوار شده است که این خود مهارت و تخصص بالایی می‌خواهد امروز حتی نرم افزار‌های طراحی می‌شود که بتواند اخبار غلط را از درست تشخیص دهد.
دکتر فرقانی با اشاره به اینکه سواد رسانه‌ای باید امروز حوزه‌های مختلف خوانش اخبار را هم زیر پوشش خود قرار دهد گفت: اخبار و پیام‌هایی که در فضای مجازی منتشر می‌شود پوسته رویداد‌ها را زخمی می‌کند و مخاطب هم فرصت اینکه حتی متن آن خبر‌ها را بخواند، ندارد؛ بنابراین عناوین را می‌خواند و گذر می‌کند و وقت خودش را صرف خواندن تمام مطلب نمی‌کند و در این حال به دلیل اینکه مواجهه بسیار گسترده با اخبار دارد توهم آگاهی دارد در حالی که نا آگاه است چرا که از عمق و واقعیت قضایا و درون رویداد‌ها اطلاعی ندارد و عنوان‌ها را فقط خوانده است؛ عنوان‌هایی که غیر دقیق و نادرست بوده، ولی تو همه چیز دانی به او دست می‌دهد.
وی با اشاره به اینکه امروز همه باید بدانند حقوق رسانه‌ها و حقوق روزنامه نگاران چیست و مسئولیت اجتماعی آنان چیست گفت: روزنامه نگاری در جهان امروز به خصوص در کشور ما نیازمند راهبرد اخلاقی است مبحثی که از نیمه دوم قرن نوزدهم به تدریج شکل گرفت؛ میثاق و چارچوب اخلاق حرفه‌ای خبرنگاران می‌تواند همراه با تحولات فناوری تغییراتی نیز داشته باشد؛ روزنامه نگاران باید در چارچوب منشور اخلاقی فعالیت کنند چارچوب این منشور اخلاقی کاملاً مشخص است و هر کشوری می‌تواند به آن محور‌هایی اضافه کند.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت: ساختار رسانه‌ای باید حرفه‌ای شود و فقدان حرفه‌ای گرایی، سلیقه گرایی و جهت‌گیری‌های غیر حرفه‌ای سیاسی مردم را بی اعتماد می‌کند و اگر یک رسانه پایگاه اجتماعی نداشته باشد عملاً آب در هاون می‌کوبد چرا که این اتلاف وقت هزینه و بودجه است بدون اینکه تاثیرگذاری داشته باشد.
وی افزود: خبرنگار باید محتوا‌هایی که کار می‌کند به عنوان امانت درنظر بگیرد و در آن‌ها دخل و تصرف نکند و ما روزنامه نگاری را به جای اینکه شغل اقتصادی تلقی کنیم یک مسئولیت اجتماعی و خدمت اجتماعی بدانیم تا کارکرد رسانه‌ها نیز اخلاقی شود.