اوایل مرداد ماه امسال حدود هفتاد راس گوسفند در منطقه ماهیدشت استان کرمانشاه بر اثر آشامیدن آب الوده به کود و سموم کشاورزی تلف شدند ،در این گزارش به بررسی چگونگی وقوع این اتفاق و بیان زوایای دیگری از تاثیرات سموم بر زمین و محصولات زراعی می پردازیم .
اوایل همین ماه یعنی مرداد ،وقتی گوسفندانش را به چراگاه می برد شاید اندکی هم تصورش را نمی کرد که باید منتظر اتفاقی ناخوشایند باشد...
آقای احمدی هم از کشاورزان همین منطقه ماهیدشت است او صبحگاه از مخزنی که برای تامین آب مزرعه اش تعبیه شده است آبیاری زمینش را آغاز می کند ، زمین او به کشت محصول سیب زمینی اختصاص دارد. این مخزن،آب را از چاه به سمت مزرعه هدایت می کند.
به لطف آبیاری مستمر و استفاده از کود و سموم به نظر می رسد که از تولید محصولاتش رضایت دارد...
کودها و سموم شیمیایی از حدود سال ۱۳۳۸ وارد چرخه تولید محصولات کشاورزی شده اند اما از سال ۱۳۵۵به بعد این مواد در زمینهای زراعی رفته رفته جای خود را باز کرد..
قبل از این سالها ، محصولاتی که تهیه می شد ارگانیک بود وقتی جمعیت رو به فزونی گذاشت دغدغه تامین مواد غذایی متناسب با جمعیت هم بیشتر شد و چون برداشت عناصر مفید از خاک زیاد شد رویه استفاده از کودهای شیمیایی هم بتدریج در چرخه تولید محصولات کشاورزی جای خود را باز کرد.
کودهای شیمیایی حاوی ترکیبات مختلفی همچون اسیدهای آمینه ، فسفر ، ازت ، پتاس و... هستند که حالا دیگر به عنوان جز تفکیک ناپذیر در تولید محصولات کشاورزی البته در سطح جهان به شمار می روند.
در صبح همان روز آقای احمدی آبیاری محصولاتش را با ترکیبات آماده شده مشتمل بر موادی همچون سم و کود آغاز می کند.
در اینگونه ترکیبات آنچه که معمول است رعایت قواعدی بوده که منطبق با مباحث کارشناسی برای کشت محصولات کشاورزی است، چرا که گاهی مدیریت غلط و سلیقه ای و بی توجهی به دانش فنی باعث زیاده روی در مصرف سموم و کودهای شیمیایی و عاملی برای ایجاد خسارتهای جبران ناپذیر میشود، خسارتهای که حتی از ماجرای گوسفندان عمو حیدر هم فراتر می رود و در ابعاد گسترده تر گاهی سلامتی افراد را به مخاطره می اندازد.
گله عمو حیدر به چراگاه رسیده و تشنه است و غافل از الوده بودن آب مشغول آشامیدن می شود.
کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی می گویند: این مخزن باید بعد از هواگیری ،آب آن وارد سیستم شود تا به این وسیله مقداری از محلول در نهری که در کنار مخزن قرار داشته تخلیه میشد.
حاتمی رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه استفاده از سم را در مخازن، توجیه پذیر نمیداند و میگوید : استفاده از سموم ، موجب پوسیدگی مخازن، تاثیرات منفی زیست محیطی و کنترل و اثر بخشی محدود میشود.
وی حتی ارائه و استفاده از توصیه های غیرکارشناسانه از طرف مروجان سازمان کشاورزی را مستلزم برخورد قانونی می داند.
کارشناس تغذیه گیاهی سازمان جهاد کشاورزی در پاسخ به این سوال که اینگونه نظارت بر کشت محصولات چگونه است و آیا این مساله نیازمند پشتوانه خاصی است می گوید :تا زمانی که کشاورزی در مالکیت خصوصی است نظارت دقیقی نمیتوان بر آن انجام داد چرا که اینگونه نظارتها مستلزم برنامه هایی مداوم ،مستمر و گام به گام است .
حیدری در توضیح بیشتر این موضوع می گوید : در حالیکه مواردی همچون کود دهی در یک برنامه زمانبندی مثلا ۲۰ روزه انجام می شود و بازدید کارشناسان برای ارزیابی ممکن است بعد از ۲۰ روز محقق شود در این بازه زمانی یعنی نبود کارشناس ،گاهی بی توجهی کشاورز و روی آوردن به شیوه هایی خارج از دستورالعمل آسیب زا و نتایجی معکوس به بار خواهد آورد...
متاسفانه فرآیند استفاده از کود و سموم به همین جا محدود نمیشود حالا در کنار این مباحث ورود کشاورزان غیر بومی به استان نیز مزید بر علت شده تا این کشاورزان با در اختیار گرفتن زمین های مرغوب و استفاده بی رویه از کود و سموم و بدون توجه به موضوعاتی که تولید محصولات سالم در کشاورزی نیازمند آن است و حرف اول را در سلامت یک جامعه می زند روی بیاورند، محصولاتی با سرعت رشد اعجاب انگیز !
شاید اگر کشاورزی که زمینش را فقط بخاطر سود دهی بیشتر در اختیار کشاورزان غیر بومی قرار می دهد به آینده زمینش هم می اندیشید و یا نظارت ها بصورت دقیق تر انجام می شد ، تولید محصولاتی سالم تر دور از انتظار نبود.
حالا کمی انطرف تر ،کار از کار گذشته و هفتاد راس گوسفند بی زبان بر اثر سهل انگاری و بی توجهی تلف شده اندو عمو حیدر بینوا که غروب بدون گله به خانه برمیگردد شاید تنها نقطه امیدش جستجوی راهی برای جبران خسارت ناشی از این حادثه باشد...
هر چند رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان بر این موضوع که مصرف کود باید در حد استاندارد باشد تاکید می کند اما نباید از انجام برنامه ریزی و اقدامات بنیادی و اساسی در این زمینه صرف نظر کرد ، ما و فرزندانمان به استفاده از محصولات سالم و باکیفیت نیازمندیم ،آگاهی و مدیریت صحیح لازمه کشاورزی امروز است تا هم آینده تضمین شود و هم مانع تکرار حوادثی مثل آب خوردن گله های عمو حیدر شود...
* گزارشگر: سحر پیرویسی