وقتی آموزش مهارت به دانش آموزان کم توان ذهنی ضامن آیندهای مفید و پویا میشود.
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز یزد، حکیم سخن سعدی علیه الرحمه در گلستانش آورده است: "حکیمی پسران را پند همی داد که جانان پدر هنر آموزید که ملک و دولت دنیا اعتماد را نشاید و سیم و زر در سفر بر محل خطر است یا دزد به یک بار ببرد یا خواجه به تفاریق بخورد، اما هنر چشمه زاینده است و دولت پاینده وگر هنرمند از دولت بیفتد غم نباشد که هنر در نفس خود دولت است هر کجا که رود قدر بیند و در صدر نشیند و بی هنر لقمه چیند و سختی بیند".
این حکایت سعدی که کنایه از ضرورت مهارت آموزی است امروز الهام بخش متولیان دانش آموزان کم توان ذهنی استان یزد شده تا برگهایی درخشان از تواناییهای آنها را رقم بزند. شنیده ام که دانش آموزان مدارس استثنایی یزد در کنار آموزش مهارتهایی آموخته اند که ضامن تامین معاش آینده شان شده است. از همین رو راهی یکی از این آموزشگاهها در اردکان یزد میشوم. در آموزشگاه استثنایی میلاد اردکان دانش آموزانی را میبینم که شاد و پرهیجان با گامهای سرشار از اشتیاق و چشمانی پر از امید به طرف کلاسها میروند. در یکی از این کلاسها معلم با مهربانی و صبوری درس ادبیات فارسی میدهد. بعد از تمام شدن درس، آقا مرتضی یکی از دانش آموزان کلاس دهم با شوق میگوید: الان وقت باغبانی است، در هفته سه روز، معلم به ما باغبانی آموزش میدهد.
علی آقا هم در تکمیل حرف مرتضی میگوید: مدیر مدرسه کمک کرده است ما چند حرفه را در این مدرسه یاد بگیریم.
امیر حسین که در کلاس دهم درس میخواند، میگوید: از صبح که برای شخم زدن، میآیم، آبیاری میکنم و باغبانی را به خوبی یاد گرفتم.
محمد رضا کلاس یازدهم با شوق از کاری که میتواند انجام دهد، میگوید: دستگاه عرق گیری تا ظهر روشن است و هر روز ۱۰ لیتر عرق کاسنی میگیرم.
مرتضی در حالی که به جوجههای بلدرچین غذا میدهد، میگوید: از اول مهر با آموزش مدیر مدرسه یاد گرفتم که چطور جوجههای بلدرچین را بزرگ کنم.
میثم هم که در کلاس دوازدهم مشغول به تحصیل است، میگوید: سه سال است که در مدرسه بنایی میکند و میخواهد در آینده بنا شود، چرا که همه مهارتهای مربوط به این حرفه را آموخته است.
دقایقی با آقای ملکی که مربی پرورش قارچ است، همصحبت میشوم. او در حالی که به دانش آموزان آموزش میدهد، میگوید: دانش آموزان در دوره متوسطه دوم بر اساس علایق خودشان، رشته و حرفه خود را انتخاب میکنند که بتوانند در آینده جذب بازار کار شوند.
وی میافزاید: در هفته ۳۵ ساعت برنامه آموزشی شامل ۲۰ ساعت کار عملی و ۱۵ ساعت کار تئوری در مدرسه داریم.
ملکی میافزاید: همه مراحل پرورش قارچ از زمانی که کمپوست در کارگاه ریخته میشود تا برداشت قارچ را به دانش آموزان آموزش میدهیم و پس از برداشت قارچ، بازار فروش آن را پیدا میکنیم.
مدیر آموزشگاه استثنایی میلاد اردکان میگوید: دوسال است که در این آموزشگاه طرح آموزش مهارتهای حرفهای به دانش آموزان کم توان ذهنی اجرا میشود. رجایی میافزاید: به این نتیجه رسیدیم رشتههای پرورش کاسنی، پرورش بلدرچین و کشت زیتون که در توانایی دانش آموزان است را آموزش دهیم.
ترویج شیوه مهارت محوری در مدارس استثنایی
با رشد روزافزون جوامع و تغییر سبک زندگی، نیاز به همراهی آموزش و مهارت دو چندان شده است؛ امری که با تکیه صِرف به کتاب و محیط آموزشی دست یافتنی نیست. برای دانش آموزان کم توان ذهنی که همیشه سربار جامعه به نظر میرسند آموزش مهارتهایی برای اشتغال و کسب درآمد میتواند برطرف کننده این ذهنیت و تامین کننده هزینههای زندگی آنها باشد. این موضوع حالا به صورتی منظم در مدارس استثنایی استان یزد اجرا میشود.
رئیس آموزش و پرورش استثنایی استان یزد میگوید برای دانش آموزان کم توان ذهنی در دوره متوسطه، مهارت آموزی را به صورت جدی در دستور کار داریم. پایدار میافزاید آموزش و پرورش استثنایی خدمات آموزشی و پرورشی و توانبخشی را به هفت گروه از دانش آموزان شامل گروههای بینایی، شنوایی، جسمی و حرکتی، اختلالات یادگیری و رفتاری، اوتیسم و کم توان ذهنی و چند معلولیتی بر عهده دارد. به گفته وی با ورود دانش آموز کم توان ذهنی به پایه هفتم (متوسطه اول) علاوه بر مفاهیم درسی، مهارتهای مختلف ارائه و در متوسطه دوم هم مهارت آموزی جدیتر و به عنوان رکن اساسی انجام میشود.
وی ادامه میدهد: مهارت آموزی در راستای استقلال فردی و شغلی دانش آموزان و ورود به بازار کار آنها در منطقه و محل سکونتشان است. رئیس آموزش و پرورش استثنایی استان یزد میگوید: دو هزار و ۵۰۰ دانش آموز استثنایی در ۳۲ آموزشگاه و در همه گروههای سنی و تحصیلی از پیش دبستانی تا مقطع متوسطه دوم را زیر پوشش داریم.
معاون آموزش و پرورش استثنایی هم با اشاره به نقش مربیان در کشف استعدادهای دانش آموزان استثنایی، میگوید: مربیانی میتوانند موفق باشند که مهارتها را به درستی انتقال و آموزش دهند.
شمس میافزاید: رشتههای باغبانی، پرورش بلدرچین و قارچ، کشت گیاهان دارویی و عرق گیری، گلیم بافی، حصیر بافی و سرامیک از جمله مهارتهایی است که به تشخیص مدیران مدارس به دانش آموزان آموزش داده میشود.
اثربخشی مهارت آموزی حرفهای بر کارآمدی دانش آموزان کم توان ذهنی
مدیر مدرسه استثنایی میلاد اردکان که مجری طرح مهارت آموزی است، میگوید: با اجرای طرح آموزش مهارتهای حرفهای به دانش آموزان در مدت دو سال توانسته ایم به دانش آموزان متوسطه این مدرسه چهار مهارت باغبانی، پرورش قارچ، پرورش بلدرچین و عرق گیری را آموزش دهیم. رجایی میافزاید: دانش آموزان مهارتها را در کنار یادگیری مفاهیم درسی، آموزش میبینند و مهارت آموزی در راستای استقلال فردی و شغلی دانش آموزان ارائه میشود.
کارشناس کم توان ذهنی مدارس استثنایی هم میگوید: روش تدریس واحد برای دانشآموزان استثنایی کارساز نیست و باید مدارس استثنایی، آموزش مهارت محور را ترویج دهند. کریمی نیا میافزاید: نحوه آموزش مهارتها باید به گونهای پیش رود که دانش آموزان با فراگرفتن حرفه و مهارت از مدرسه فارغ التحصیل شوند نه صرفا با گرفتن مدرک. وی میگوید: برنامههای حرفه آموزی و مهارت آموزی از دیدگاه کارشناسان در خودکفایی فردی، اجتماعی، اقتصادی و ایجاد انگیزش مثبت دانش آموزان کم توان ذهنی تاثیر زیادی دارد.
مهارت ورزی مناسب، سرلوحه توسعه پایدار
آموزش مهارتهای حرفهای به دانش آموزان ضامن آیندهای مفید و پویا و سرلوحه توسعه پایدار خواهد بود و تجربه نشان داده است که در نظام آموزشی که مهارت نیز در کنار علم و دانش تعلیم داده میشود، توانمندی دانش آموزان به عنوان آینده سازان کشور ارتقا مییابد.
در این میان، آنچه بیش از همه حائز اهمیت است، نحوه آموزش مهارت ها، شناسایی نیازمندیهای لازم، توجه به فضا و محیط پیرامون دانش آموزان و نوع بیان مهارت آموز است که بر افزایش یا کاهش علاقه مندی دانش آموزان به مهارت ورزی و گیرایی آن تاثیر میگذارد.
دستاندرکاران در مدارس استثنایی مانند مدیران، معلمان، مشاوران و مددکاران میبایستی با خلاقیت و دیدی وسیعتر برگرفته از تجارب و تخصص خود به امور دانشآموزان استثنایی بپردازند. در این راستا، شناخت کامل منطقه و فرصتهای شغلی متناسب با وضعیت اجتماعی و فرهنگی منطقه از جمله ضرورتهایی است که دست اندرکاران آموزش و پرورش استنثنایی باید بدان همت بیشتری بگمارند.
نویسنده : مهدیه رضایی مهر