در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹رژیم جنگ طلب و توسعه طلب عراق با حمایت آمریکا و غرب، مرز‌های ایران را مورد حمله نظامی قرار داد و همزمان نیروی هوایی این کشور مناطق استراتژیک از جمله فرودگاه تهران را بمباران کرد و جنگ تحمیلی رسماً آغاز شد.
حوادث و رویداد‌ها پیرامون دفاع مقدس بسیار عظیم و گسترده است و مطالعه و تحقیق پیرامون آن بسیار خواندنی، لذتبخش و بعضا غم انگیز و در نهایت افتخار آفرین می‌باشد و بر هر ایرانی واجب است که اطلاعات کلی و جزئی پیرامون این رخداد عظیم در کشورمان کسب کند، از مطالعه در مقالات نوشته شده پیرامون دفاع مقدس و زندگینامه و کسب اطلاعات و آمار در مورد دفاع مقدس گرفته تا مشاهده فیلم هاو مستند‌ها و کاوش در این دریای بیکران و اعجاز انگیز دفاع مقدس که با بصیرت و آگاهی ملت ایران و هدایت بنیانگزار انقلاب و رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران حضرت آیت الله امام خمینی (ره) و در ادامه آن هدایت و رهبری مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه‌ای تاکنون علیرغم دشمنی‌ها و توطئه‌های بیشمار خارجی و داخلی به خوبی پیش رفته و پیش خواهد رفت تا انشاءالله پرچم انقلاب در دستان مقدس حضرت، ولی عصر ارواحنا فدا قرار گیرد …
دفاع مقدس؛ بزرگترین و عظیم‌ترین رخداد کشورمان در طی سال‌های پس از انقلاب بوده و هست، دفاعی که کشورمان بر علیه نه تنها عراق و آمریکا و اسرائیل می‌جنگید بلکه بر علیه کل دنیا ایستادگی کرد و در مقابل زورگویی‌ها و زیاده خواهی‌های استکبار مقاومت شایسته‌ای کرد و به همگان نشان داد که ملت ایران اسلامی زیر بار زور و استکبار و تجاوز نخواهد رفت! امروزه همه ما می‌دانیم که خودکفایی، آزادی، استقلال، امنیت و آرامش و تمامیت ارضی کشورمان را مدیون خون صد‌ها هزار شهید هستیم و همیشه باید دفاع مقدس را ارج نهاده و به آن افتخار کنیم و چراغ راه آینده خود و آیندگان قرار دهیم.
این نوشتار، روزشمار اجمالی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران از بعد نظامی ـ عملیاتی با رعایت ترتیب تاریخی عملیات هاست تا علاقمندان به موضوعات مرتبط با دفاع مقدس، هر چه بیشتر با فراز و نشیب‌های دوران جنگ تحمیلی و نحوه عمل ارتش عراق و رزمندگان اسلام آشنا شوند. بررسی ابعاد مختلف جنگ ایران و عراق نیازمند زمان و امکانات بسیاری است و در کنار عملیات‌های نظامی، آنچه دارای اهمیت است، پیامد‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و رابطه مستقیم ان‌ها با تحولات جنگ می‌باشد که البته در این مقاله به آن نپرداخته ایم. نکته قابل ذکر دیگر اینکه نام عملیات‌ها بر اساس سال‌های جنگ تقسیم بندی شده و برای هر سال، توضیحاتی پیرامون وضعیت کلی جنگ بیان شده است.
آغاز جنگ تحمیلی
در سی و یکم شهریور ۱۳۵۹؛ در شرایطی که اقدامات متعدد امپراطوری آمریکا جهت براندازی نظام نوپای انقلاب اسلامی یکی پس از دیگری با شکست مواجه می‌شد، رژیم جنگ طلب و توسعه طلب عراق با حمایت آمریکا و غرب مرز‌های جمهوری اسلامی ایران را مورد حمله نظامی قرارداد و بطور همزمان نیروی هوایی این کشور در یک تهاجم گسترده مناطق استراتژیک از جمله فرودگاه تهران را بمباران کرد و به دنبال آن جنگ تحمیلی رسماً آغاز گردید. با شروع جنگ جمهوری اسلامی ایران کاملاً غافلگیر شد. زیرا از یک طرف ارتش بخاطر اعدام، تصفیه و فرار سران فاسد خود فاقد کمترین کارایی بود. از طرف دیگر سپاه نیز هنوز در بدو شکل گیری بوده و توان محدودش نیز در درگیری‌های داخلی در کردستان، گنبد، جریان خلق عرب و …شدیداً تحلیل رفته بود؛ بنابراین ایران فاقد یک سازمان نظامی توانمند برای مقابله با ماشین جنگی عراق بود. از این میان دو عامل اساسی مانع فروپاشی نظام سیاسی کشور گردید. اول کنترل اوضاع توسط حضرت امام (ره) و عامل دوم سیل روز افزون مردم در صحنه سیاسی کشور و گسیل آن‌ها به جبهه‌ها سازمان یافتن نسبی مردم و بسیج آن‌ها سبب شد آغاز حملات ایذایی و چریکی گردید و توانست مانع پیشروی ماشین جنگی عراق گردد و پس از آن بتدریج انسجامعملیات‌های محدود مورد نظر واقع شد. عراق نیز در این مقطع پس از ناکامی در تصرف خوزستان با اتخاذ استراتژی دفاعی در جنگ زمینی و افزایش فشار بر روی شهروندان از طریق جنگ شهر‌ها سعی نمود در کوتاهترین زمان ممکن دولت ر اتسلیم نموده و وادار به مذاکره نماید، لیکن موضع سازش ناپذیر امام خمینی (ره) و وفاداری و پشتیبانی مردم از معظم له پاسخ کوبنده‌ای به تحرکات ایذائی بود حدودآً ۱۸ عملیات بصورت کلاسیک و در دوره بنی صدر انجام شد که هیچگونه موفقیتی دربر نداشت. در مطالبی که متعاقباً می‌آید اقدامات انجام شده طرفین بررسی خواهد شد.
۱۳۵۹/۶/۳۱_ آغاز تهاجم همه جانبه عراق به جمهوری اسلامی ایران که از سه جبهه جنوب، میانی و شمال انجام شد.
ارتش عراق در جبهه تهاجم خود را از پنج محور آغاز کرد:
۱- محور شلمچه برای تصرف خرمشهر و آبادان.
۲ – محور کوشک به طرف اهواز.
۳ – محور طلائیه به سمت هویزه.
۴ – محور چزابه به طرف بستان، سوسنگرد و اهواز.
۵ – محور فلکه به سمت شوش، دزفول و دهلران.
در جبهه میانی نیرو‌های دشمن از چهار محور وارد عمل شدند.
۱- محور مهران.
۲ – محور مندلی به سمت ارتفاعات سومار و نفت شهر.
۳ – محور خسروی- قصر شیرین.
۴ – محور سلیمانیه – پنجوین جهت تصرف ارتفاعات مریوان و بانه.
در جبهه شمالی از محور ازگله به بالا ابتکار عمل در دست نیرو‌های محلی و ضد انقلاب داخلی قرار داشت و عراق در نقش پشتیبانی عمل می‌کرد.
در فاصله آغاز جنگ (۱۳۵۹/۶/۳۱) تا (۱۳۵۹/۱۲/۲۶) عملیات‌های محدودی از سوی نیرو‌های خودی انجام شد که به ترتیب ذکر می‌شود.
۵۹/۷/۱۳_ عملیات مشترک سپاه و ارتش در منطقه موسیان.
۵۹/۷/۲۳_ حرکت محدود ارتش در منطقه دزفول.
۵۹/۸/۱۵ _ شبیخون غیور اصلی توسط سپاه در منطقه حمیدیه.
۵۹/۱۰/۴ _ حرکت محدود سپاه در تنگ حاجیان
۵۹/۱۰/۱۵_ عملیات ارتش هویزه.
۵۹/۱۰/۱۹ _ عملیات محدود سپاه و ارتش در میمک.
۵۹/۱۰/۱۹_ عملیات مشترک سپاه و ارتش در محور آبادان.
۵۹/۱۰/۲۰ _ عملیات محدود نصر در محور ماهشهر توسط سپاه و ارتش.
۵۹/۱۱/۱۲ _ عملیات ارتش در ارتفاعات زیل.
۵۹/۱۱/۱۸_ عملیات سپاه در منطقه سوسنگرد.
۵۹/۱۱/۲۱_ عملیات محدود در منطقه دهلاویه توسط سپاه.
۵۹/۱۱/۲۶_ حرکت محدود سپاه در ارتفاعات زیل.
۵۹/۱۱/۲۶_ عملیات در محور میمک.
۵۹/۱۲/۲۴_ عملیات محدود سپاه در سرپل ذهاب.
۵۹/۱۲/۲۴_ عملیات سپاه در گیلان غرب.
۵۹/۱۲/۲۶_ عملیات حضرت مهدی در محور سوسنگرد توسط سپاه.