کیش، جزیره زیبای مرجانی

به گزارش خبرنگار حوزه گردشگری علمی فرهنگی هنری خبرگزاری صدا و سیما ، فاصله کیش از راه دریا تا جزیره هندورابی ۲۸ کیلومتر، تا جزیره فارور ۵۵ کیلومتر، تا جزیره سیری ۸۷ کیلومتر، تا جزیره ابوموسی ۱۷۷ کیلومتر، تا قشم ۲۲۵ کیلومتر، تا بندر عباس ۳۰۰ کیلومتر، تا چابهار ۶۷۵، تا بوشهر۷۴۰ کیلومتر و تا دبی ۲۰۰ کیلومتر است. فاصله کیش تا تهران از راه هوایی ۱۰۵۲ کیلومتر و از راه زمینی ۱۶۰۰ کیلومتر است.

 

 

کیش از طبیعتی زیبا و منحصر به‌فرد بر خوردار است. سواحل آرام با ماسه‌های مرجانی، آب زلال دریا که شفافیت کم‌نظیر آن امکان مشاهده انواع آبزیان را در عمق چند متری مقدور می‌سازد. پوشش گیاهی مناسب و سرسبزی و طراوت آن به‌ویژه در هفت‌ماه از سال چشم‌اندازی زیبا و تماشایی به آن بخشیده است که سالانه حدود یک میلیون نفر از دوستداران طبیعت و دریا را به سوی خود جلب می‌کند.

 

از نظر پستی و بلندی جزیره کیش تقریبا مسطح است. ارتفاع نسبی جزیره از سطح دریا حدود ۳۲ متر است و مرتفع‌ترین نقطه آن که در شرق جزیره واقع است حدود ۴۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. از این رو جهت کرانه‌ها با شیب به نسبت ملایمی به دریا منتهی می‌شود.

جزیره کیش دارای ساختار مرجانی است. جزایر مرجانی به طور معمول بر اثر گسترش انواع مرجان‌ها و مواد آلی دیگر بر روی طاقدیس‌ها، گنبد‌های نمکی و مواد آتشفشانی تشکیل می‌شوند.

 

در جزیره کیش بیشتر ماه‌های سال، دارای آب و هوای معتدل است. دی و بهمن خنک‌ترین و تیر و مرداد گرمترین ماه‌های سال هستند. آمار ثبت‌شده در طی یک دوره ۱۷ ساله نشان می‌دهد که پایین‌ترین دما ۸ درجه و بالاترین دمای کیش ۴۵ درجه سانتیگراد است.

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت جزیره کیش برابر با ۳۹ هزار ۸۵۳ نفر بوده است که عمدتاً در شهر کیش ساکن هستند. به شهروندان جزیره کیش، کیشوند می‌گویند.

 

هم‌زمان با توسعه توریستی و تجاری جزیره، تعدادی از مردم محلی به کار‌های خدماتی رو آورده‌اند و بقیه از طرق سنتی به امرار معاش می‌پردازند. ماهیگیری و دامپروری در میان مردم محلی معمول است. تجار محلی و بومی در بازار سفین به کار مشغول هستند، فضا و معماری سنتی این بازار یادآور بازار‌های سنتی و قدیمی سرزمین اصلی ایران است.

در جزیره کیش، مسلمانان اعم از شیعه و سنی در کمال صلح و آرامش با هم زندگی می‌کنند. این منطقه دارای مساجد باشکوهی است که برخی از آن‌ها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

 

از تاریخ کیش در زمان پیش از اسلام، اطلاعات دقیقی در دست نیست. تنها منبع قابل اعتنا در این زمینه نوشته‌های «نیارخوس» دریاسالار یونانی است که در سال ۳۲۵ قبل از میلاد به فرمان اسکندر مأمور شد سفری اکتشافی را در سواحل دریای عمان و خلیج فارس انجام دهد.

نوشته‌های نیارخوس دلالت برآن است که او، جزیره کیش یا «اراراکتا» را در قرن چهارم پیش ازمیلاد مورد بازدید قرار داده است.

مشخصاتی که او ارائه می‌دهد با مشخصات جزیره کیش انطباق دارد. به طوری که نیارخوس می‌نویسد: «در این جزیره بوستان‌ها و نخلستان‌های فراوانی وجود داشته است.»

در دوره هخامنشیان، کیش مرکز عمده صید مروارید بین‌النهرین و هندوستان بود و بازرگانان بزرگ دنیا به این جزیره رفت و آمد داشتند.

 

دوران عظمت و شکوفایی تاریخ کیش از قرن چهارم هجری، پس از وقوع زلزله در سیراف آغاز شد. پس از آن که بندر سیراف از رونق افتاد توران‌شاه به کمک حکام محلی بنی قیصر در این جزیره، بندرگاهی ایجاد کرد و به عمران و آبادانی آن همت گماشت و کیش را به مرکز عمده بازرگانی خلیج فارس تبدیل کرد.

در دوره اتابکان فارس، اهمیت کیش به حدی بود که والی خلیج فارس در این جزیره سکونت داشت و برتمام جزایر خلیج فارس و دریای عمان حکومت می‌کرد.

 

 

 

 

طبق نوشته‌های سیاحان و تاریخ‌نویسان، در این دوره درآمد کیش بابت عشریه کشتی‌های تجاری مبالغ بسیار قابل توجهی بوده است. از شواهد و قراین چنین پیداست که در عصر غزنویان، سلجوقیان، خوارزم‌شاهیان و مغول، جزیره کیش در اوج شکوفایی و رونق و مرکز بازرگانی خلیج فارس بوده است. مورخینی نظیر قزوینی، فضل‌الله‌بن عبدالله شیرازی، ابن بطوطه و حمدالله مستوفی که در این دوره از کیش دیدن کرده اند همگی از عظمت، آبادانی و زیبایی کیش سخن گفته‌اند.

 

بنابر نوشته‌های مورخان، نام کیش در دوره ایخانیان مغول پیوسته با اسامی ولایات معتبری، چون بغداد، شیراز، بحرین و هندوستان آورده می‌شده و پیوسته پیشوند «دولت خانه» قبل از عنوان کیش ذکر می‌شده است. علاوه بر این، ویرانه‌های به‌جا مانده از شهر حریره در قسمت شمال جزیره نیز از عظمت جزیره کیش در آن دوران حکایت می‌کند.

اهمیت راهبردی کشور ما به‌عنوان شاه‌راه ارتباطی شرق و غرب و نیز موقعیت ویژه کیش در خلیج فارس همواره مورد توجه کشور‌های دیگر بوده است. تحولات اقتصادی اروپا در سده‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی، اروپایی‌ها و از جمله پرتغالی‌ها را متوجه بازار‌های مشرق‌زمین کرد. در اوایل قرن شانزدهم میلادی پرتغالی‌ها به‌منظور تسلط بر بازار‌های تجاری هندوستان، عربستان و ایران و با هدف گسترش قلمرو مستعمراتی خویش، کشتی‌های جنگی و بازرگانی خود را به اقیانوس هند گسیل داشتند.

 

در سال ۱۹۱۲ هجری برابر با ۱۵۰۶ میلادی آلفونس آلبوکرک دریاسالار مستعمره‌جوی پرتغالی با ناوگانی شامل چهارده ناو جنگی دریای عمان و خلیج فارس را درنوردید و پس از آن که مسقط و چند بندر دیگر را به آتش کشید، در برابر شهر هرمز لنگر انداخت و از امیر هرمز و کیش خواست که خود را تسلیم و از شاه پرتغال اطاعت کند. این درخواست پذیرفته نشد و پرتغالی‌ها، هرمز و گمبرون را تصرف کردند، سرنوشت کیش دگرگون و عصر انزوا و سکون آغاز شد.

علت این امر این بود که اهمیت استراتژیک جزیره هرمز به واسطه قرار داشتن بر دهانه خلیج فارس از نظر پرتغالی‌ها به‌مراتب بیشتر از جزایر داخل خلیج فارس و از جمله جزیره کیش بود و هرمز می‌توانست وظیفه دفاع در مقابل یورش و مهاجمان دیگر را به شایستگی انجام دهد.

 

پرتغالی‌ها تا دوره صفویه در کیش حضور داشتند و متأسفانه جز غارت و ویرانی اثر دیگری از خود بر جای نگذاشتند، تا این که بالاخره شاه عباس صفوی پس از فارغ‌شدن از جنگ عثمانی‌ها به آزادساختن بحرین، هرمز و کیش از تسلط بیگانگان همت گماشت. با این همه هنگامی که در دهه سوم قرن هفدهم میلادی جزیره هرمز و دیگر جزایر و بنادر ایرانی خلیج فارس به ایران بازگشت، نه تنها از اهمیت کیش بلکه از اهمیت جزیره هرمز نیز کاسته شد و جای آن را موقعیت جغرافیایی و اقتصادی قابل توجه بندر جدید التأسیس عباس گرفت.

 

در این دوران کیش جزیره‌ای نیمه متروک و منزوی بود و حتی در دوره‌هایی به جایگاه دزدان دریایی خلیج فارس بدل شد. کیش در دوران ناصرالدین شاه به‌عنوان تیول به قوام الملک شیرازی، یکی از ایل‌سالاران متنفذ فارس واگذار شد و او نیز آن را با مبلغ ۲۵ هزار تومان به محمدرضاخان سطوت الممالک بستکی حاکم لنگه فروخت.

جزیره کیش تا دوره پهلوی چندین بار خرید و فروش شد تا این که در سال ۱۳۴۰ خورشیدی دکتر منوچهر اقبال، این جزیره را به مبلغ نه میلیون ریال از ورثه محمدرضا خان سطوت الممالک بستکی خریداری کرد.

 

 

 

در سال ۱۳۴۹ جزیره کیش مورد بازدید هیئت‌های کارشناسی ایران و آمریکا قرار گرفت و با توجه به موقعیت جغرافیایی و استراتژیکی مناسب، به‌عنوان یک مرکز بین المللی توریستی‌تجاری مورد توجه قرار گرفت.

به‌منظور جلب جهان‌گردان به این جزیره و تأمین آسایش و رفاه آنان، در مهر ۱۳۵۱ سازمان عمران کیش به ثبت رسید. سازمان عمران کیش طرح منطقه توریستی جزیره کیش را با الگو قراردادن جزایر هاوایی و کرانه‌های جنوبی دریای مدیترانه، با هزینه زیادی آغاز کرد و تا پیش از انقلاب فاز اول آن را به همراه بخشی از فاز دوم به اجرا درآورد. با پیروزی انقلاب اسلامی روند فعالیت‌های سازمان عمران متوقف شد.

 

در اسفند ۱۳۵۸ شورای انقلاب از حقوق و عوارض گمرگی در جزیره کیش سرفصل جدیدی را برای شروع فعالیت‌های تجاری و رونق منطقه محروم جنوب کشور گشود. اما مشکلات سال‌های پس از انقلاب موجب شد که این لایحه قانونی تا سال‌ها به اجرا در نیاید. تا این که در تیر ۱۳۶۸ هیأت وزیران در خصوص ورود و خروج کالا و نیز صادرات مجدد و تولید برای صادرات، جزیره کیش را به‌عنوان منطقه کاملا آزاد تجاری‌صنعتی ثبت و اعلام کرد. از این تاریخ به بعد فعالیت‌های اقتصادی مجددا در جزیره کیش شروع شد.

 

بالاخره در سال ۱۳۷۱ با تأسیس سازمان منطقه آزاد کیش این جزیره جانی تازه گرفت و دوران توسعه سریع کیش آغاز شد. برای آن‌هایی که در جست وجوی بقایایی از تاریخ کهنسال کشور ما هستند، برای دوستداران دریا، خشکی، طلوع و غروب، کیش حرفی برای گفتن دارد.

کیش در قرن‌های پنجم تا هفتم هجری در اوج آبادانی و رونق بوده است. علاوه بر شهادت مورخان و سیاحان ایرانی و عرب، وجود بقایای شهر تاریخی حریره گواه بر این است که کیش در دوره‌های ایلخانیان، تیموریان و اتابکان پارس، جزیره‌ای آباد، شهری زیبا و یکی از مراکز عمده تجاری منطقه بوده است.

 

جزیره کیش به دلیل ماهیت گردشگری خود، طی سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌است. علاوه بر آثار تاریخی که مورد توجه گردشگران است، پارک‌های ساحلی و تفریحی مانند تم پارک آبی اوشن، پارک هنر، ساحل مرجانی، باغ وحش، آکواریوم، باغ پرندگان، دلفیناریوم، شهر زیرزمینی کاریز، کلبه هور، کشتی‌های تفریحی و همچنین کشتی به گل نشسته یونانی از دیگر دیدنی‌های کیش است.

از جاذبه‌های تاریخی کیش می‌توان به شهر حریره پایاب و کاریز اشاره کرد.

حریره نام شهر ویرانه‌ای است خالی از سکنه و مربوط به دوران قیاصره که نام آن از نام بانویی که ملکه شهر بوده، گرفته شده است. هم‌اکنون بخشی از شهر که عمارت کاخ بانوی حریره بوده مرمت شده است.

 

مهمترین ابنیه کشف شده در این مجموعه عمارت اعیانی، حمام، آب‌انبار، قنات و بقایای مسجد جامع حریره است. یکی دیگر از جاذبه‌های تاریخی کیش درختان لور (انجیر معابد) است که کهن‌سال‌ترین آن‌ها نزدیک به ۶۰۰ سال سن دارد.

جزیره کیش دارای بیش از ۸ هزار و ۲۰۰ تخت اقامتی است که بیشترین تراکم امکانات اقامتی در ایران را داراست و سالانه پذیرای بیش از یک‌میلیون نفر گردشگر داخلی و خارجی است.

 

نیاز نداشتن به دریافت روادید ورود برای تمامی اتباع خارجی، یکی از زمینه‌های ورود گردشگران خارجی است. همچنین موقعیت منطقه آزاد اقتصادی این جزیره باعث شده تا مراکز خرید کیش به یکی از جاذبه‌های گردشگری جزیره تبدیل شود.