به گزارش گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، ایران کشوری با وسعت تقریبی ۱.۶ میلیون کیلومتر مربع، از شمال تا جنوب آن، طیف وسیعی از پوششهای طبیعی متنوع به همراه شرایط جوی خاص را در خود جای داده است.
این به آن معنا است که صدها زیستگاه مختلف گونههای گیاهی و جانوری در ایران وجود دارد که دارای اکوسیستم انحصاری خود هستند.
اکنون همه اینها سبب شده است تا کشور ما، میزبان بیش از ۲۰۲ گونه پستاندار، ۵۰۰ گونه پرنده، حدود ۲۳۲ گونه خزنده، ۲۲ دوزیست و غیره باشد؛ اما در این بین جانورانی هم وجود دارند که اگر تمام کره زمین را سفر کنید، تنها در ایران یافت شده و بومی میهن ما محسوب میشوند.
از حیات وحش ایران تصویر درستتری داشته باشید
در کشور ایران طبق آخرین آمارها ۲۳۲ گونه جانور در رده خزندگان یافت شد که از این میان ۶۶ تای آنها (حدود %۲۸.۴۵) بومی کشور ایران هستند. در رده دوزیستان ۲۲ گونه مختلف در در ایران حضور دارند که از این میان ۵ دوزیست به صورت بومی یا اندمیک در ایران زندگی میکنند و در باب پرندگان و پستانداران ایرانی نیز به صورت جزییتر به بررسی این ارقام پرداخته میشود..
قبل از آن، نکتهای که باید توجه داشته باشید، ناپایداری این اعداد و ارقام است؛ چرا که برای مشخص کردن گونههای جانوری یک رده از حیوانات مانند پستانداران نیاز به سرشماریهای استاندارد و به روز است که خود این پیشنیازهایی را دربرمیگیرد.
همچنین دیگر عاملی که سبب میشود هیچ وقت نتوان با قطعیت درباره گونههای جانوری یک مکان صحبت کرد، احتمال انقراض و کشف گونههای جدید است (شایع در خزندگان ایرانی و حیواناتی که در زنجیره غذایی پایینتر حضور دارند).
سمندر لرستانی، دوزیست بومی ایران
پرندگان ایرانی؛ خودنمایی زاغ بور
در رده پرندگان، ایران کشور بسیار غنی به حساب میآید و تاکنون دست کم ۵۰۰ گونه پرنده در گونههای مختلف یافت شدهاند، اما در این بین یک پرنده وجود دارد که تنها زیستگاه آن در جهان، ایران است.
این پرنده که زاغ بور (Pleske's ground jay) نام دارد، در تیره کلاغیان قرار میگیرد و معمولا در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی ایران زندگی میکند.
از خصوصیات جالب این پرنده، تمایل نداشتن به پرواز است. چرا که زاغ بور حتی در مواقعی که احساس خطر میکند نیز دویدن را به پرواز ترجیح میدهد. خوشبختانه IUCN وضعیت بقای این پرنده را نگران کننده نمیداند و خطر انقراض، زاغ بور را تهدید نمیکند.
پستاندارانی که تنها در ایران زندگی میکنند
طبق آخرین مطالعات صورت گرفته در ایران، ۲۰۲ گونه حیوان مختلف در رده پستانداران وجود دارند که حدود ۱۲ تای آنها به صورت بومی در ایران زندگی میکنند. در ادامه به معرفی این جانور پرداخته شده است.
۱. گور ایرانی
نام علمی: Equus hemionus onager
زیستگاه: پارک ملی توران و منطقه حفاظت شده بهرام گور
وضعیت بقای گورخرها کاملا مناسب بوده و در فهرست IUCN در معرض خطر انقراض یا تهدید قرار ندارند، اما این توصیفات برای گور ایرانی همخوانی ندارد.
گور ایرانی بر خلاف سایر زیرگونههای خود در تهدید انقراض قرار گرفته و کمتر از ۱۰۰۰ رأس از آنها در جهان یا به عبارتی در ایران باقی مانده اند. گورخرهای ایرانی که از نژاد گورهای آسیایی هستند، پیش از این در کشورهایی چون چین و هند نیز یافت میشدند.
۲. همستر دمدراز زاگرس
نام علمی: Calomyscus bailwardi
زیستگاه: استان خوزستان، رشته کوه زاگرس، ۱۲۰ کیلومتری جنوب شرقی اهواز، ایزه
همستر دم دراز زاگرس که در سرده همسترهای موشوار قرار میگیرد، بیشتر در جنگلهایی با ارتفاعات متوسط، مناطق کوهستانی استپی دیده میشود. همستر دم دراز زاگراس از دانهها، گیاهان و حیواناتی مانند حشرات تغذیه میکند.
۳. یوزپلنگ ایرانی
Acinonyx jubatus venaticus
زیستگاه: مناطق محافظت شده ایران
بدون شک معروفترین حیوان این فهرست به یوزپلنگ ایرانی یا چیتای آسیایی تعلق پیدا میکند. چرا که بر خلاف سایر گربهسانان و حیوانات درنده دیگر، تنها یوز ایرانی است که به صورت اندمیک در ایران زندگی میکند.
این گربه سانان تیزپا حدود ۳۲ تا ۴۷ هزار سال پیش از قاره آفریقا به سمت آسیای شرقی مهاجرت کردند و در کشورهایی چون هند و ایران ساکن شدند.
به مرور زمان تعداد این چیتاهای آسیایی نیز کمتر شد و ایران به تنها زیستگاهی تبدیل شد که یوزها در آن باقی ماندند. هر چند جمعیت این یوزپلنگ ایرانی بسیار کم شده است و کمتر از ۵۰ قلاده از آنها در کشور حضور دارند.
۴. ول ایرانی
نام علمی: Microtus irani
زیستگاه: استان فارس، ارتفاعات ۵۲۰۰ پایی شیراز
در نگاه اول، ولها شاید تفاوت زیادی با سایر جوندگانی مثل موشها نداشته باشند، اما با کمی دقت میتوان متوجه شد که ولها بدنی گرد، پوزهای صاف و دمی کوچک دارند.
۵. ول قزوینی
نام علمی: Microtus qazvinensi
زیستگاه: استان قزوین، ۶۵ کیلومتری جنوب قزوین، بوئین زهرا
ول قزوینی تا سالیان سال با ول گونتر اشتباه گرفته میشد و به دلیل شباهت بالای این دو تصور بر این بود که هر دو از یک گونه هستند. علاوه بر بوئین زهرا احتمال دیدن این ول در گزر دره و سقز کردستان نیز وجود دارد.
۶. دو پای طوسی
نام علمی: Scarturus toussi
زیستگاه: استان خراسان رضوی، مشهد، چشمه گیلاس
۷. دو پای تالر
نام علمی: Jaculus thaleri
زیستگاه: استان خراسان رضوی، کویر نمک، جعفرآباد
۸. قوچ و میش لارستانی
نام علمی: Ovis orientalis laristanica
زیستگاه: استان فارس، شهرستان لارستان، منطقه حفاظت شده هرمود
قوچ و میش لارستانی، یکی از نایابترین گونه از گوسفندان وحشی است که اندام کوچکی دارد و در استان فارس، کرمان و هرمزگان یافت میشود.
هرچند اقدامات لازم برای محافظت از این گونه طی سالیان اخیر در شهرستان لارستان صورت گرفته است، خطر انقراض این گونه اندمیک را تهدید میکند.
هماکنون، آمار به روزی از تعداد قوچ و میشهای لارستانی وجود ندارد، اما احتمال میرود تعداد آنها کمتر از ۷۰۰ رأس باشد.
۹. قوچ و میش اصفهانی
نام علمی: Ovis orientalis lsphahanica
زیستگاه: استان اصفهان، پارکهای ملی کرکس، کهیاز، یخاب، موته و قمیشلو
قوچ و میش اصفهانی بر خلاف نام خود در منطقه محفاظت شده شیدا و تنگه صیاد واقع در چهار محال بختیاری نیز دیده میشود و نمادی از حیات وحش اصفهان است.
۱۰. قوچ و میش کرمانی
نام علمی: Ovis gmelini laristanica x Ovis vignei blanfordi
زیستگاه: استان کرمان، عمدتا منطقه حفاظت شده خبر
قوچ و میش کرمان؛ گونهای دورگه است که از آمیزش قوچ لارستانی با میش اوریال یا برعکس زاده میشود. علت نام علمی طولانی این گوسفند وحشی نیز به علت همین هیبریدی بودن آن است.
گوسفندان وحشی گونهای از حیوانات هستند که با توجه به فصول مختلف مهاجرت کرده و مسافتهای طولانی را طی میکنند. به همین علت زمانی که در فصل جفتگیری (اوایل پاییز) گونههای ارویال یا لارستانی با یکدیگر برخورد میکنند، شانس تولد قوچ کرمانی افزایش مییابد.
۱۱. موش پوزهدار ایرانی
نام علمی: Crocidura susiana
زیستگاه: استان خوزستان، ۸ کیلومتری جنوب غربی دزفول
احتمال میرود موش پوزهدار ایرانی به غیر از دزفول، در چندی از مناطق کشور که دارای پوشش گیاهان علفی و استپهای نیمه خشک هستند نیز یافت شود. هرچند تاکنون شواهد قطعی در اینباره وجود نداشته است.
۱۲. همستر دمدراز فشمی
نام علمی: Calomyscus grandis
زیستگاه: استان تهران، دامنههای رشته کوه البرز، ۱۱ کیلومتری شمال شرق فشم
این همستر دمدراز که تنها در برخی نواحی البرز دیده میشود، جنگلهای کوهستانی، تپههای سنگی و امتداد نواحی کوهستانی را بهعنوان زیستگاه خود برگزیده است.
توجه داشته باشید که این حیوانات، بخش کوچکی از حیات وحش ایران را تشکیل میدهند و بومی یا اندمیک بودن آنها در اینجا مورد نظر بوده است. پلنگ ایرانی، خرس سیاه آسیایی و غیره، صدها گونه جذاب دیگر در ایران هستند.