بازگشت «زلزال و نازعات»

به گزارش گروه وب گردی خبرگزاری صدا و سیما،  داشتن یک جنگ افزار دقیق، همواره جزو اولویت های اصلی نیروهای مسلح و فرماندهان میدانی بوده و در دهه های اخیر و با تغییر فضای بسیاری از میدان های نبرد و کشیده شدن درگیریها به فضاهای شهری و نزدیک به مردم غیر نظامی و تاسیسات زیر بنایی، این نیاز بیش از قبل احساس شد. تجربیات کسب شده توسط نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در حدود یک دهه گذشته در خصوص نبرد با تروریسم تکفیری در منطقه و مطالعه دقیق نبردهای انجام شده در اطراف جمهوری اسلامی ایران، متخصصان کشورمان را به صورت عملی و حقیقی با این واقعیت مهم آشنا کرد.

علاقمندان به حوزه صنایع دفاعی کشور می دانند که افزایش دقت در تسلیحات ایرانی از جمله بخش موشکی، موضوعی بود که از دهه ۸۰ شمسی کلید خورد و در همان دوران نیز با ورود به خدمت اولین اعضای خانواده موشک های سری فاتح نشانه های این مسئله مشخص شد. مهمترین حامی و مشوق برای اجرای چنین طرح مهم و پیچیده ای، فرمانده کل قوا بود که اکنون نتایج این تدبیر حکیمانه، بهتر مشخص شده است.

اما در بحث راکت های توپخانه ای سنگین، تحولات صورت گرفته قدری جدیدتر بوده و به نوعی نتیجه سر ریز علوم از حوزه موشک های بالستیک به بخش توپخانه راکتی است. در عین حال گزینه های مورد استفاده ایران در این حوزه نه یک طراحی کاملا جدید بلکه ارتقاء مدل های قدیمی و افزایش دقت آنها بوده که اقدامی موثر و در عین حال ارزان تر است. در حال حاضر هم ارتش و هم سپاه به کلاسی متفاوت از این تسلیحات مجهز شده اند.

روش های معمول برای ارتقاء راکت های توپخانه ای

راکت های توپخانه ای که معمولا تا ۳۰۰ کیلومتر برد دارند به روش های مختلفی ارتقاء پیدا می کنند. گونه های سبک تر مثل سری ۱۲۲ میلی متری معمولا با سیستم های هدایت لیزری ارتقاء پیدا می کنند و گونه های سنگین و دور برد تر با هدایت ترکیبی اینرسیایی و ماهواره ای مجهز می شوند. هدف از این ارتقاء ها درگیری با اهداف ثابت است پس به سیستم های بسیار پیشرفته، مثل سیستم های اپتیکی برای هدایت در فاز نهایی احتیاجی نیست. البته امکان اضافه کردن این گزینه ها به سامانه های مورد نظر نیز وجود دارد و در کشور ما حداقل برای خانواده سری فجر با موفقیت نیز انجام شده است. در عین حال مقابله با این نوع از راکت ها برای سیستم های ضد موشکی به دلیل نوع مسیر پروازی کوتاه تر آنها سخت تر بوده و معمولا به دلیل گران تر بودن موشک مدافع از مهاجم، در صورت ادامه داشتن درگیری از نظر اقتصادی نیز برتری با مهاجم خواهد بود.

در بحث های مربوط به افزایش قدرت ایران، ما در این بخش با چند پروژه مهم و موثر مواجه هستیم. یکی بحث ارتقاء و هدایت شونده کردن راکت های سری فجر ۵ است که هم در نیروی زمینی ارتش و هم سپاه حضور دارد. بحث بعدی ارتقاء راکت های سری نازعات تحت طرح موسوم به لبیک ۱ و طرح دیگر هم ارتقاء راکت های سری زلزال به گونه هدایت شونده است که اخیرا در رزمایش سپاه مورد استفاده قرار گرفته.

گزارش مشرق نیز معطوف به دو پروژه اثرگذار روی دقت راکت های سنگین نازعات و زلزال است.

راکت فجر ۵ سی هدایت شونده

راکت های قدیمی ایران نقطه زن می شوند

راکت های سری نازعات و زلزال جزو اولین تلاش های نتیجه بخش ایران در توسعه راکت های سنگین و به نوعی پاسخی در مقابل راکت های سری فراگ ۷ ساخت شوروی بود که در تعداد بالا در اختیار رژیم بعث عراق قرار گرفته و در سالهای جنگ باعث ایجاد تلفات و خسارات زیادی خصوصا برای شهرهای مرزی ما شد. با توجه به وضعیت آن دوره کشور و تازه کار بودن توان موشکی، صرفا هدف از تولید این محصولات داشتن راکت های سنگین در تعداد بالا برای حمله به یک نقطه در حجم بالا بود. اصولا راکت های توپخانه ای غیر هدایت شونده از ابتدا تا قبل از توسعه سیستم های هدایتی به همین شکل مورد استفاده قرار گرفته و جزو سلاح های دقیق محسوب نمی شوند.

در طول سالهای بعد و با کاهش سطح تهدیدات در نقطه های مرزی در شکل یک درگیری کلاسیک، سلاح هایی مثل سری نازعات یا زلزال بیشتر در حکم سلاح های رزرو قرار گرفتند. اما همانطور که در ابتدای این مطلب نیز اشاره شد با شروع تحرکات گروه های تروریستی و خصوصا نزدیک شدن این گروه ها به مرزهای ایران در دوره ای، لزوم توسعه مهمات با دقت بالا و در عین حال با قدرت تخریب زیاد نیز در دستور کار قرار گرفت. در این جا دو گزینه پیش روی ایران بود؛ یکی توسعه یک نسل جدید از راکت های هدایت شونده سنگین که اقدامی زمان بر و البته گران قیمت بود و گزینه بعدی که البته در برخی دیگر کشورهای جهان نیز استفاده شده و جوابگوی نیازها نیز بوده، توسعه راکت های قدیمی تر با یک بخش هدایتی و باله های هدایتی است.

راکت نازعات-۶ (تصویر بالا) و نمونه هدایت شونده آن (تصویر پائین)

راکت های نازعات در حدود ۴۵۷ میلی متر قطر دارند و برد آن ها بین ۱۰۰ الی ۱۲۰ کیلومتر است. وزن آنها در حدود ۱۸۳۰ کیلومتر بوده و وزن سر جنگی آنها نیز ۲۳۰ کیلوگرم است. راکت های این سری نیز از سوخت جامد بهره می برند. نیروی زمینی ارتش در طی پروژه ای به اسم لبیک ۱ این راکت ها را ارتقاء داده و پیش از این در تمرین ها و رزمایش های خود مورد آزمایش و استفاده نیز قرار داده است. در طرح «لبیک-۱»، برای راکت های نازعات یک بلوک هدایت، کنترل و ناوبری دارای ۴ بالک آیرودینامیکی به شکل مثلثی با نوک بریده به بخش جلویی راکت اضافه شده بود.

بخش هدایتی اضافه شونده به راکت های سری نازعات

در رونمایی نیروی زمینی ارتش، این بالک ها بر خلاف طرح های قبلی مشاهده شده در موشک های خانواده فاتح و سایر انواع راکت های هدایت شونده ساخت داخل که عموماً به شکل مثلثی ساده یا مثلثی با نوک بریده شده بودند، از طرح ظاهری متفاوتی بهره می برند. بالک های کنترلی در نمونه جدید رونمایی شده توسط نیروی زمینی ارتش، طراحی مشابه با بالک های کنترلی موشک روسی آر-۲۷ را به یاد می آورد.

بر اساس تصاویر در این مجموعه هدایتی از سیستم های هدایت اینرسیایی و ماهواره ای جی پی اس یا گلوناس بهره گرفته می شود و همچنین تصویر مربوط به آزمایش این راکت جدید نشان می دهد که خطای راکت سری نازعات در ارتقاء جدید برای علیه یک هدف ثابت تقریبا صفر است.

دقت بالای راکت نازعات ارتقاء یافته در برخورد به هدف

گزینه بعدی اما شاید سنگین ترین راکت توپخانه ای ایران یا زلزال با قطر ۶۱۰ میلی متر و وزن سر جنگی حدود ۶۰۰ کیلوگرمی است. برد این راکت نیز بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ کیلومتر است و البته امکان افزایش آن نیز وجود دارد. این راکت در حقیقت پایه توسعه خانواده موشک های تاکتیکی سری فاتح ۱۱۰ هستند که در حال حاضر به نوعی ستون فقرات یگان موشکی کشور ما را نیز تشکیل می دهند.

راکت زلزال - مدل اولیه

در حوزه راکت های زلزال دو اتفاق مهم رخ داده است. بحث اول توسعه سر جنگی بارشی مجهز به ریز مهمات است که چندین سال پیش در جریان بازدید معروف فرماندهی کل قوا از نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوافضای سپاه تصویری از آن منتشر شد.

راکت زلزال بارشی

بحث دیگر که از حدود ۵ یا ۶ سال پیش حداقل به صورت رسانه ای مطرح شده توسعه مدل هدایت شونده این راکت ها است که شبیه به حرکت انجام شده در پروژه لبیک است و با اضافه کردن یک بخش هدایتی بین سر جنگی و بخش عقبی موشک راکت تبدیل به گونه هدایت شونده می شود. در جریان رزمایش اخیر سپاه یعنی پیامبر اعظم (ص) ۱۵ شاهد استفاده از این راکت و دقت بالای آن در مورد اصابت قرار دادن اهداف ثابت بودیم.

مراحل نصب بخش هدایتی برای راکت های سری زلزال - به نبود بالک در نزدیکی سر جنگی دقت کنید

راکت زلزال لحظاتی قبل از برخورد به هدف در رزمایش اخیر سپاه

مدلی که در رزمایش اخیر سپاه مورد استفاده قرار گرفت فاقد سر جنگی جدا شونده بود اما بر اساس تصاویر موجود در سالهای قبل از مدلی از این راکت به سر جنگی جدا شونده نیز مجهز شده است که البته به نوعی دیگر نمی توان آن را راکت هدایت شونده زلزال معرفی کرد و به نظر بهتر است آن را موشک زلزال معرفی کنیم.

زلزال مجهز به سر جنگی جدا شونده - به محل قرار گیری بالک ها و تفاوت آن با مدل قبلی دقت کنید

نکته جالب اما در خصوص ارتقاء ساده خانواده زلزال که اخیرا مورد استفاده سپاه نیز قرار گرفته قیمت تقریبا پایین آن است. منابع غربی توسعه این راکت و بسته ارتقاء هدایتی آن را در سالهای اخیر تحت رصد داشته و آن را یک تهدید برای رژیم صهیونیستی اعلام کرده اند. آنها اعتقاد دارند که با هزینه ای بین ۵ الی ۱۰ هزار دلار می توان یک راکت زلزال عادی را به گونه هدایت شونده بدل کرد. نکته جالب برای مقایسه این که در حال حاضر قیمت هر تیر از راکت های هدایت شونده سری GMLRS با کالیبر ۲۲۷ میلی متر ساخت آمریکا که آنها نیز با نصب سیستم ترکیبی اینرسیایی و جی پی اس به دقت بالا رسیده اند و برد نهایی آنها نیز ۷۰ کیلومتر است بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار دلار برآورد شده است.

در عین حال قیمت هر تیر موشک از سری تمیر که متعلق به سامانه گنبد آهنین است و گفته می شود توان مقابله با این کلاس از تهدیدات را نیز دارد بین ۱۰۰ الی ۱۵۰ هزار دلار اعلام شده است.

راکت آمریکایی GMLRS در حال شلیک

با این اوصاف بهتر می توان متوجه شد صنایع دفاعی جمهوری اسلامی ایران با یک ترکیب موفق بدست آمده از پروژه افزایش دقت موشک های بالستیک خود موفق شده راکت های قدیمی خود را به حدی از کیفیت و نقطه زنی برساند که تا سالهای بعد به عنوان یک سلاح خط مقدم در اختیار یگان های توپخانه ای قرار داشته باشند و در عین حال می توان از این حرکت به عنوان یک گزینه قابل توجه برای بازار صادرات نیز نام برد.