به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و سلامت گروه علمی فرهنگی هنری
خبرگزاری صد او سیما؛ هنوز پاسخ دقیقی به این سؤال وجود ندارد که چرا کسی به سرطان مبتلا میشود؟ اما محققان نشان داده اند که یک سری از عوامل موجب افزایش شانس ابتلا به سرطان میشوند.
عوامل خطر این بیماری به دو گروه قابل کنترل و غیر قابل کنترل تقسیم میشوند، از جمله عوامل غیر قابل کنترل میتوان به تاریخچه خانوادگی و سن اشاره کرد.
رژیم غذایی، چاقی، هورمونها، التهاب مزمن، اشعه افتاب، مصرف دخانیات، استرس و فعالیت بدنی از عواملی هستند که خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد.
انتخاب رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی منظم در هر دورهای از زندگی از کودکی تا بزرگسالی موجب افزایش سلامتی و کاهش خطر بیماریها میشود.
ارتباط بین غذا و سرطان به اندازهی خود بیماری رمزآلود است
مطالعات متعددی در ارتباط مواد مغذی مختلف انجام گرفته است. در این ارتباط برخی از مواد غذایی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند که برخی از آنها اثر پیشگیری کننده و برعکس برخی دیگر اثر پیش برنده دارند. در کل نتایج بدست آمده نشان میدهد تغذیه و رژیم غذایی تقریبا ۳۵ درصد با بروز سرطان ارتباط دارد.
اما برخی از عوامل خطر سرطان قابل تغییر نیستند، ولی عواملی همچون رژیم غذایی و الگوی دریافت مواد مغذی قابل کنترل هستند. در حقیقت مطالعات نشان داده اند که کمتر از ۳۰ درصد افراد در اثر عوامل غیر قابل کنترل، در طول زندگی خود مبتلا به سرطان شده اند.
در نظر داشته باشید ارتباط بین رژیم غذایی و اثرات محافظت کننده و پیش برنده آن در بیماری سرطان ثابت شده نیست، ولی بررسیها نشان داده اند برخی از عادات غذایی، روشهای آماده سازی مواد غذایی و همچنین تعادل انرژی دریافتی و مصرفی در بروز این بیماری مؤثرتر هستند.
انرژی دریافتی و وزن
مطالعات متعددی در مورد ارتباط چاقی و سرطان انجام گرفته است. در این خصوص نشان داده شده است ۶ درصد تمامی سرطانها ناشی از اضافه وزن و چاقی است و عامل خطر مهمی برای سرطان در نظر گرفته میشود. در این مورد سرطانهای مری، پانکراس، کیسه صفرا، کبد، سینه (پس از یائسگی)، اندومتریوم، کولون و رکتوم ارتباط قوی تری نشان داده اند.
چاقی و اضافه وزن در دوران نوجوانی احتمال سرطان کولون در بزرگسالی را تا ۲ برابر افزایش میدهد. همچنین این عامل خطر احتمال بازگشت مجدد سرطان را افزایش و بقای بیماران را کاهش میدهد. در این خصوص کاهش وزن و حفظ آن توصیه میشود. همچنین فعالیت بدنی منظم، نقش مؤثری در کاهش وزن و کاهش برخی عوامل خطر بروز سرطان میشود. در این خصوص انجمن سرطان آمریکا، ۴۵ تا ۶۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط برای بیشتر روزهای هفته را توصیه میکند.
پروتئین، گوشتهای قرمز و فرآوری شده
رژیمهای غذایی که مقادیر بالایی از پروتئین دارند به طور معمول حاوی مقادیر بالای گوشت و چربی هستند. ارتباط پروتئین با سرطان به نوع پروتئین دریافتی و محتوای کالری رژیم غذایی دارد. بطور کلی دریافت پروتئین ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مقدار مورد نیاز با افزایش احتمال سرطان مرتبط است. گوشت فرآوری شده به هر نوع گوشتی گفته میشود که یکی یا ترکیبی از فرآیندهای دودی و یا تخمیر شدن، افزودن نمک، نیترات و دیگر طعم دهندهها روی آن انجام پذیرفته باشد. ارتباط بین مصرف گوشت قرمز و محصولات فرآوری شده آن با افزایش خطر سرطان ثابت شده است.
برای مثال مطالعاتی که روی سرطان کولورکتال که به عنوان یکی از شایعترین انواع سرطان در جهان است، انجام شده نشان داده است که مصرف روزانه ۵۰ گرم گوشت فرآوری شده احتمال این بیماری را تا ۲۰ درصد افزایش میدهد. این نتایج در مورد گوشت قرمز نیز صادق است. بطور کلی توصیه میشود به منظور کاهش خطر سرطان و نیز افزایش احتمال بهبودی دریافت گوشت قرمز، مرغ و فرآوردههای آنها کاهش یابد.
گوشت ماهی از گوشت قرمز سالمتر بوده و حاوی چربی کمتر و اسیدهای چرب امگا ۳ است و توصیه به مصرف ۲ بار در هفته آن میشود. در صورت استفاده از گوشت قرمز از قسمتهای لخم و قطعات کوچکتر استفاده شود. گوشت ماکیان و حبوبات نیز جایگزینهای مناسبی برای گوشت قرمز هستند.
میوه و سبزیها
مصرف میوهها اثر محافظتی در برابر انواعی از سرطانها از جمله دهان، حلق، حنجره، رحم، ریه و ... دارد. تمامی سبزیها بویژه سبزیجاتی که به رنگ زرد و سبز هستند، اثر محافظت کننده در برابر سرطان معده دارند. میوهها و سبزیها نیز از ترکیبات ضد سرطان و آنتی اکسیدانها هستند که از جمله آنها میتوان به ویتامین ث، ویتامین ای، سلنیوم و فیتوکمیکالها شامل کارتنوئید ها، فلاونوئیدها و... اشاره کرد. توصیه میشود روزانه حداقل ۲ واحد میوه و ۳ واحد از سبزیها استفاده شود. در استفاده از این دو گروه غذایی باید توجه داشت که تنوع در مصرف از اهمیت ویژهای برخوردار است. برای مثال روزانه یک واحد میوه از خانواده مرکبات، سیب، هلو و ... استفاده شود.
آنتی اکسیدانها
متابولیسم بدن شامل واکنشهایی طبیعی است که در حین آنها مواد مضری به نام رادیکالهای آزاد به عنوان فرآوردههای جانبی تولید میشوند. این ترکیبات بسیار خطرناک بوده و موجب آسیبهای بافتی و افزایش خطر سرطانها میشوند. آنتی اکسیدانها به عنوان مواد مغذی مؤثر برای از بین بردن اکسیدانها شناخته میشوند. از جملهی آنها میتوان به ویتامین ث، ویتامین ای، سلنیوم و کاروتنوئیدها اشاره کرد. مصرف این مواد که منابع آنها اکثر میوهها و سبزیها هستند، با کاهش بروز انواعی از بیماریها بویژه سرطان همراه است. اما مطالعات مزایایی برای مصرف مکمل آنتی اکسیدانها نشان نداده اند.
کاروتنوییدها
کارتنوییدها گروه وسیعی از رنگدانههای غذایی بوده و از جمله آنتی اکسیدانهای موجود در میوهها و سبزیهای رنگی بویژه قرمز، زرد و نارنجی هستند. این گروه از رنگدانهها که شامل آلفا- کاروتن، بتا- کاروتن، لیکوپن، لوتئین هستند با کاهش خطر بسیاری از سرطانها مرتبط هستند، اما مصرف دوز بالای این آنتی اکسیدانها که به صورت مکمل وارد بدن میشود با افزایش خطر سرطان ریه در افراد سیگاری همراه بوده است.