وقوع جنگ جهانی دوم و حضور گسترده و مؤثر نظامیان سیاهپوست در جنگ، رفع تبعیضات گسترده را نوید میداد، ولی این مهم تا بیش از یک دهه بعد نیز رخ نداد و در سالهای میانی دهه ۶۰ میلادی، قانون «از میان رفتن تبعیض علیه اقلیتها» در حقوق مدنی سال ۱۹۶۴ به تصویب رسید. با این حال شواهد نشان میدهد جامعه آمریکا هنوز هم دچار تبعیض نژادی در مقیاس گسترده است. در تایید این ادعا کافیست به برخی آمار و گزارشات رسمی مراجعه شود که همگی ناظر بر وجود تبعیض نژادی گسترده در جامعه آمریکاست.
نژادپرستی در جامعه چند نژادی آمریکا ساکنان ایالات متحده در شش گروه نژادی طبقهبندی میشوند: سفیدپوستان، سیاهپوستان، لاتینتبارها، آسیاییتبارها، بومیان آمریکا و سایرین. آمریکاییهای سفید، شامل اروپاییها و سایر سفیدپوستان هستند که براساس سرشماری سال ۲۰۱۹، بیش از شصت درصد (۶۰.۴) جمعیت این کشور را به خود اختصاص میدهند. سیاهپوستان هم سیزده درصد (۱۳.۴) جمعیت به شمار میآیند. بردهداری، جداسازی نژادی، مدارس جداگانه برای سرخپوستان و اقلیتهای نژادی و احداث اردوگاههای بزرگ برای مهاجرین لاتینتبار از نمادهای نژادپرستی در آمریکا محسوب میشود. این پدیده در دانشگاهها، مراکز درمانی، مدارس و فروشگاهها هم دیده میشود.
از همان آغاز آمریکاییهایی که از اروپا آمدند، بویژه سفیدپوستان آنگلوساکسونی پروتستان، امتیازات بیشتر را حق مسلم خود میدانستند. حتی مهاجران سفید اروپایی که کاتولیک بودند و از کشورهایی نظیر ایرلند، لهستان و ایتالیا به آمریکا آمدند، از آن امتیازات برخوردار نبودند. این روند تبعیض آمیز تا اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم ادامه یافت؛ تا اینکه مهاجران سفیدپوست توانستند به برخی امتیازات آنگلوساکسونها دست یابند. تبعیض علیه نژادهای غیرسفیدپوست تا دهه ۱۹۶۰ استمرار داشت. براساس قانون جیم کرو با عنوان قانون «جدا، اما برابر» که بین سالهای ۱۸۷۶ تا ۱۹۶۵ در ایالتهای مرزی و جنوبی آمریکا به اجرا درآمد، اماکن عمومی جداسازی شد.
با تصویب قانون حقوق مدنی ۱۹۶۴ قانون جیم کرو ملغی شد، اما مسئله نژادپرستی در آمریکا حل نشد. به عنوان مثال در برخی ایالتها ازدواج بین نژادی ممنوع بود. در سال ۱۹۶۷ میلدرد لاوینگ، زن سیاهپوست و ریچارد لاوینگ سفیدپوست در ویرجینیا به دلیل ازدواج با هم، به یکسال زندان محکوم شدند. البته مدتی بعد در اثر فشار سنگین افکار عمومی قانون یاد شده فاقد اعتبار اعلام شد. با وجود لغو قوانین نژادپرستانه، دستگاههای اجرایی همچنان رفتار تبعیضآمیز با رنگینپوستان داشتند. به عنوان مثال از ۱۹۸۱ تا ۱۹۹۷، وزارت کشاورزی آمریکا علیه هزاران کشاورز سیاهپوست تبعیض قائل شد و آنها را از دریافت وامهایی که کشاورزان سفیدپوست دارایِ شرایط مشابه از آن برخوردار بودند، محروم کرد.
حالا رفتارهای نژادپرستانه در میان نخبگان آمریکایی نیز دیده میشود؛ سیاستمدارانی نظیر ترامپ، رئیس جمهوری سابق آمریکا یا استیو بنن، مشاور ارشد سابق او، دارای تمایلات نژادپرستانه هستند. در این میان، پلیس آمریکا سابقه و کارنامه شرمآوری در برخورد تبعیضآمیز با شهروندان این کشور دارد. جنبش زندگی سیاهان اهمیت دارد، در واکنش به همین رفتار بی رحمانه پلیس آمریکا با اقلیتهای نژادی به ویژه سیاهپوستان شکل گرفت. براساس مطالعات دانشگاه سلامت عمومی در بوستون، پلیس آمریکا دچار نژادپرستی ساختاری است؛ یک جوان سیاهپوست آمریکایی ۲۱ بار بیشتر از یک جوان سفیدپوست در معرض خطر کشته شدن توسط پلیس است.
تبعیض نهادینه شده در حوزههای مختلف برخیها پیروزی باراک اوباما در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۸ را طلیعه پایان نژادپرستی در آمریکا میدانستند. با این وجود، در دوره ریاست جمهوری اوباما و بعد از آن نژادپرستی در این کشور نه تنها کاهش نیافت، بلکه جریانات نژادپرستی سازمان یافتهتر از قبل اقدام کردند. حادثه اوت ۲۰۱۷ در شارلوتسویل نشانه اوج نژادپرستی در آمریکا بود؛ سفیدپوستان آنگلوساکسونی، خواستار اخراج همه اقلیتها از آمریکا شدند.
نتایج نظرسنجیها نشان میدهد بیشتر مردم آمریکا نژادپرستی را معضلی جدی و نگران کننده تلقی میکنند. اعتراف جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا به تبعیض نژادی سیستماتیک در آمریکا (در مناظره انتخاباتی با دونالد ترامپ) گرچه مؤید این حقیقت تلخ است که «جامعه موزاییکی» و چند فرهنگی آمریکا از معضل نژادپرستی رنج میبرد، اما هدف بایدن، نه حل بحرانِ سیستماتیک و ریشهدار، بلکه جلب آرای سیاهپوستان و معترضان به نژادپرستی به موازات زیر سؤال بردن عملکرد دولت ترامپ بود.
اشتغال: براساس گزارشهای رسمی، نرخ اشتغال سیاهپوستان کمتر از سفیدپوستان و لاتینتبارهاست. این نرخ برای سیاهان ۴۹ درصد و برای سفیدپوستان و لاتینتبارها در شرایط مشابه، حدود ۵۴ و ۵۳ درصد اعلام شده است.
ثروت شخصی: ثروت شخصی سفیدپوستان در سال ۲۰۱۹ رقمی حدود ۱۰۲ تریلیون دلار و ثروت شخصی سیاهپوستان در همین زمان، شش تریلیون دلار اعلام شد.
فرصتهای آموزشی و تحصیلی: فرصتهای آموزشی در آمریکا، براساس تفاوتهای نژادی در دسترس قرار میگیرد. تنها نیمی از دانشآموزان سیاهپوست با ادامه تحصیل، مدرک کارشناسی کسب میکنند. ضمن اینکه تنها یک سوم آنها موفق به کسب مدرک کارشناسی ارشد میشوند.
مسکن: درآمد کمتر و نرخ فقر بالاتر سبب میشود سیاهپوستان کمتر از سفیدپوستان صاحبخانه شوند؛ از هر سه سفیدپوست، یک نفر صاحبخانه است، در حالیکه این رقم برای سیاهپوستان یک نفر از هر ۱۰ نفر است.
مراقبتهای بهداشتی: سیاهپوستان دوبرابر همتایان سفیدپوست از دسترسی به بیمه درمانی محروم هستند؛ نرخ ابتلای به بیماریهای زمینهای مانند دیابت و فشار خون در بین رنگینپوستان نیز بیشتر است.
محکومیت قضایی: دادگاهها و نظام قضایی آمریکا نیز دارای ساختار نژادپرستانه اند و به عبارتی همیشه حق با سفیدپوست است. نتایج تحقیقات نشان میدهد، احتمال بیشتری وجود دارد که رنگینپوستان به زندان و دیگر مجازاتها محکوم شوند؛ تقریبا ۳۳ درصد زندانیان آمریکا، سیاهپوست هستند.
تشدید تبعیض نژادی با قدرت گرفتن ترامپنابرابری و تبعیض علیه رنگینپوستان در ساختارهای اجتماعی و سیاسی آمریکا نهادینه شده است و دولت پیشین آمریکا نه تنها علیه آن اقدام مناسبی انجام نداد، بلکه شکاف نژادی را در جامعه آمریکا تشدید کرد. اظهارات و سیاستهای «دونالد ترامپ» باعث شد رنگینپوستان آمریکا خود را در محاصره افکار نژادپرستانه ببینند. او در یکی از سخنرانیهای خود در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶، مهاجران مکزیکی را جنایتکار و تجاوزگر نامید. همچنین با انتشار آمار جعلی در توئیتر اعلام کرد اکثر جنایتها از سوی سیاه پوستان صورت میگیرد. ترامپ همچنین در سال ۲۰۱۸ در نشستی در اتاق بیضی کاخ سفید درباره مهاجرت، کشورهایی نظیر السالوادور، هائیتی و برخی کشورهای آفریقایی را چاه توالت نامید.
نتایج مطالعه گسترده در جامعه آمریکا که در سال ۲۰۱۹ انتشار یافت، حاکی از تشدید نژادپرستی در دوره ترامپ است. یافتههای دیگری نیز در این مطالعه به دست آمد:
* ۷۵ درصد سیاهپوستان بر این باورند که با روی کار آمدن دونالد ترامپ، نژادپرستی در این کشور تشدید شد.* ۸۵ درصد سیاهپوستان، نژادپرستی در جامعه آمریکا را معضلی جدی قلمداد میکنند. جمعبندیبی تردید جامعه آمریکا، جامعهای نابرابر، آشوبزده و چندپاره است. ریشه این نابرابری و تبعیض به چند قرن پیش یعنی استعمار اروپاییان برمی گردد؛ همین امر باعث شده است تبعیض چنان در لایههای غیر عینی و نامرئی نظام حاکم بر این کشور رسوخ نماید که هیچ شانسی برای ایجاد برابری در جامعه باقی نگذارد. به تعبیر دیگر باید گفت جامعه آمریکا از تبعیض سیستماتیک رنج میبرد. تبعیض در نرخ اشتغال، مالکیت و ثروت و دارایی شخصی، مصادیقی چند از تبعیض ساختاری نهادینه شده در جامعه آمریکاست. واقعیت این است که حضور چشمگیر و موثر سیاهپوستان در ارتش آمریکا و حتی انتخاب رئیس جمهور سیاهپوست هم نتوانست تغییری در این مسئله ایجاد نماید. به قدرت رسیدن دونالد ترامپ و حضور افراد نژادپرست در گردونه قدرت عامل مهمی برای تقویت جریان افراطی و نژادپرست بوده است.
پژوهشگر: مرتضی هوشیار