خداحافظی با رنج‌های بدون گنج

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز ایلام؛ کشاورزانی که به صورت سنتی کار می‌کنند و رنج بی حاصل می‌کشند و ثمره‌ی جان کندنشان بر سر مزارع یک زندگی بخور و نمیر است.
به برخی از روستا‌های ایلام که نگاه می‌کنی فقر و محرومیت از ظاهر خانه‌ها و آدم هایش کاملا مشهود است و هنگامی که داخل می‌روی، خانه‌های تاریک با سقف‌های کوتاه و دیوار‌های کاه گلی که تنِ خسته‌ی خانواده‌ی کشاورز را در دل خود جا داده است و تنها با همان چند نفرِ اعضای خانواده، جایش تنگ می‌شود.
حبیب اهل یکی از روستا‌های ایلام است. او به همراه همه‌ی اعضاء خانواده اش کشاورزی می‌کند، اما درآمد چندانی ندارد.
او می‌گوید: صبح را به شب می‌دوزیم و کار می‌کنیم؛ ولی حاصل این همه کار فقط بیماری و دیسک کمر است.
این پدر کشاورز می‌گوید: محصول را از منِ کشاورز ارزان می‌خرند و در شهر گران می‌فروشند؛ ما با وجود این که خانوادگی کار می‌کنیم و حتی بچه‌های کوچک‌تر هم کمک کارمان هستند؛ باز هم باید بسیاری از نیاز‌های زندگی را حذف کنیم.
او می‌گوید: بنابر فصل، محصولات مختلف می‌کاریم. مثلا هندوانه، گندم، جو، ذرت، بامیه و محصولات دیگر.

کار زیادی که فقر می‌آورد
قصه‌ی رنج‌های بی حاصل روستاییان ایلام به همین جا ختم نمی‌شود؛ به شهرستان هلیلان که می‌روی، فقر و محرومیت در تمام روستاهایش فریاد می‌کشد. در این روستا‌ها حتی بیغوله‌هایی با پیت و گونی ساخته شده و کشاورزان دستشان خالی‌تر از آن چیزیست که تصورش را بکنید.

امسال فروردین که از راه رسید، ذهن خیلی از مردم ایلام را به خاطره‌ای تلخ از فروردین سال گذشته در دهستان زردلانِ هلیلان بُرد؛ زینب دختر بچه‌ای که به خاطر فقر و نداشتن لباس عیدی خودکشی کرد؛ گرچه عید بهانه‌ای بود تا شاید بتواند خانواده اش را متقاعد کند که لباسی نو را جایگزین لباس‌های کهنه و پاره، پاره اش کند.
به گفته‌ی یکی از دوستان زینبِ ۱۱ ساله، او مدام سعی می‌کرد سوراخ‌ها و پارگیِ لباس هایش را قایم کند و از حضور در جمع خجالت می‌کشید؛ و چقدر دلخراش بود پایین کشیدن جسم بی‌جان او که از سقفِ آغل آویزان شده بود. پدرِ معلولِ زینب حتی نتوانسته بود که برای دخترش قبر بخرد و او را در نزدیکی‌های همان تک اتاقی که یکی از اقوام به صورت موقت به آن‌ها داده است، دفن کرد.
این خانواده هم مانند سایر مردم این منطقه محروم، از فقر و نبود امکانات رفاهی، بهداشتی، و نبودِ شغل و درآمد در رنج هستند.

پشت پرده فقر....
اما با توجه به این که شغل بیشتر مردم روستا کشاورزی و دامداری است، چرا فقر بر زندگی این قشر سایه انداخته و راهکار چیست؟
کارشناسان می‌گویند: استان ایلام دارای ظرفیت‌های بسیار زیادی در بخش کشاورزی و زیر بخش‌های آن است به گونه‌ای که سالانه میزان قابل توجهی از محصولات کشاورزی در این دیار تولید می‌شود و در برخی از محصولات مانند کشت کلزا رتبه برتر کشور را نیز به خود اختصاص داده است؛ اما به علت بی برنامگی و نبود الگوی کشت مناسب، کشاورزان در بیشتر مواقع به دلخواه خود اقدام به کشت محصولات مختلف می‌کنند که همین موضوع باعث بروز مشکلاتی در بخش کشاورزی می‌شود؛ موضوعی که ضمن ایجاد اخلال در تعادل بازار، موجب ماندن محصول روی دست کشاورز و خسارات مالی به آنان می‌شود.
سال هاست که کشاورزان و صیفی کاران ایلامی با کشت بی رویه هندوانه متحمل ضرر و زیان می‌شوند و هندوانه‌های فاسد شده‌ای که روی دستشان مانده را دور می‌اندازند.
یکی از کشاورزان مهرانی می‌گوید: هر سال هندوانه‌ها روی دستمان می‌ماند و در بازار هم خیلی ارزان می‌خرند، طوری که مجبور می‌شویم کمتر از هزینه کاشت، محصول را بفروشیم و به این ترتیب متحمل خسارت مالی می‌شویم.
مشکلی که گاهی با کشت بی رویه و بی برنامه‌ی سیب زمینی خودنمایی می‌کند و گاهی این مشکل از جنس گوجه است. به هر حال به نظر می‌رسد مسئولان باید با طرح اجرای الگوی کشت و ارائه‌ی آن به کشاورزان تعادل در کشت را عملی کنند.

جای خالی الگوی کشت
یک کارشناس بومی می‌گوید: وقتی کشاورزی در یک منطقه از کشور در حال کشت محصولی خاص است، به هیچ عنوان از میزان سطح کشت در سایر نقاط اطلاعی ندارد؛ حال سؤال اینجاست که این بهره بردار چگونه می‌تواند الگوی کشت مناسب را رعایت کند؟
رحیمی می‌افزاید: حتی گاهی این بی برنامگی در سطح استان‌ها رخ می‌دهد و کشاورزان استان تقریبا همگی به کشت یک نوع محصول روی می‌آورند و این به معنای نبود برنامه و الگوی کشت از سوی مسئولان است.
وی با اشاره به این که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی بار‌ها اعلام کرده اند که هم برنامه الگوی کشت دارند و هم میزان سطح کشت را به کشاورزان ابلاغ می‌کنند، می‌گوید: سوال ما این است که میزان سطح کشت به چه کسانی و چگونه ابلاغ می‌شود؟
آیا با فرستادن یک بخشنامه به سازمان جهاد کشاورزیِ استان‌ها بدون این که اقدامی در خصوص اقناع و آموزش بهره برداران انجام شود، می‌توان الگوی کشت را اجرا کرد؟

وضعیت موجود، خود پاسخ روشنی به این پرسش‌ها است
وی با اشاره به این که هر سال شاهد تکرار بی نظمی، بی برنامگی و عقب بودن حوزه زراعت وزارتخانه از آمار و اطلاعات دقیق تولید و کشت هستیم، افزود: متأسفانه از آن جایی که به کشاورزان برنامه دقیقی ارائه نمی‌شود تولیدکنندگان با رصد وضعیت بازار در سال گذشته اقدام به کشت می‌کنند که این مساله هر سال به کشور خسارت‌های فراوانی وارد می‌کند و منابع کشور را هدر می‌دهد.
این کارشناس حوزه‌ی کشاورزی با بیان این که مسئولان، کشاورزان را به دلیل کشت مازاد در این زمینه مقصر می‌دانند، می‌گوید:

 

 

فرصتی به نام هم مرزی با عراق

اما هم مرزی با کشور عراق و اقتصادی که بر پایه کشاورزی است دو ظرفیت مناسب برای توجه و توسعه‌ی صادرات در استان ایلام است؛ موضوعی که باید مورد توجه جدی قرار بگیرد.
یک کارشناس اقتصاد کشاورزی می‌گوید: کشت باغات در استان ایلام به ویژه در مناطقی که بارندگی کافی و آب، در دسترس است و نیز در دامنه‌ها باید جدی گرفته شود؛ محصولاتی که می‌تواند به توسعه و رونق صادرات در این استان مرزی کمک کند و علاوه بر ارزآوری برای کشور به بهبود وضعیت اقتصادی کشاورزان هم کمک کند.
اما توجه به صنایع تبدیلی و تکمیلی در استانی که سالانه بیش از یک میلیون تن محصولات کشاورزی تولید می‌کند و همجوار کشور عراق است، می‌تواند علاوه بر ایجاد اشتغال برای جوانان، در توسعه‌ی صادرات هم نقش مهم و موثری داشته باشد.
به زعم کارشناسان اقتصاد، استان ایلام به خاطر نداشتن صنایع تبدیلی نتوانسته است در بازار رقابت و صادرات حضور موثری داشته باشد، ایجاد صنایع تبدیلی و تکمیلی در حوزه کشاورزی یکی از نیاز‌های اساسی استان ایلام است؛ چرا که توسعه زیرمجموعه‌های کشاورزی می‌تواند فرصت ویژه‌ای در زمینه‌ی صادرات برای این استان فراهم کند.
یک کارشناس بومی می‌افزاید: استفاده از ظرفیت بازارچه‌های مرزی فرصت بسیار مناسبی برای توسعه صادرات در بخش کشاورزی است و این امر در صورتی محقق خواهد شد که الگو‌های صادراتی رعایت شود.

غفلت از محصولات پرسود
جعفری کارشناس اقتصاد کشاورزی؛ اما بر این باور است که شیوه‌ی سنتی کشاورزی و بیگانه بودن با محصولات پربازده و دارای ارزش اقتصادی بالا باعث شده تا کشاورزان فقط زحمت کار و تلاش بی ثمرشان را بکشند و عوایدی برای آن‌ها نداشته باشد.
به گفته‌ی کارشناسان، کشاورزی یکی از پرسودترین کسب و کار‌های جهان است؛ اما، چون این حرفه در ایران به صورت علمی انجام نمی‌شود به شغلی کم سود تبدیل شده و کشاورزان هم به عنوان اقشاری فقیر در جامعه شناخته شده اند.
یک کارشناس بومی بر این باور است که کسب و کار کشاورزی را می‌توان با آموخته‌های اندکی هم آغاز کرد و نیازی به مدرک برای شروع کار کشاورزی نیست.
محمدی می‌افزاید: علاوه بر کاشت محصولات مورد نیاز و رایج، کاشت برخی از محصولات کشاورزی، سود خوبی را برای کشاورزان به همراه دارد؛ محصولات کشاورزی پردرآمدی مانند:

آلوئه ورا

حتما تا به حال نام آلوئه‌ورا را بار‌ها شنیده اید. آلوئه‌ورا نوعی کاکتوس است. این گیاه آبدار بدون ریشه و یا با ریشه‌ای کوتاه رشد و زندگی می‌کند. برگ‌های گیاه آلوئه‌ورا بلند، دندانه‌ای و ضخیم است. دلیل این ضخامت وجود ژل در این برگ‌ها است.

 

این گیاه به دلیل موارد مصرفی اش طرفداران زیادی دارد
معمولا از این گیاه برای تقویت پوست، مو و البته خواص درمانی آن استفاده می‌کنند. همچنین این گیاه در تولید محصولات مرتبط با پوست و مو، لوسیون‌ها، کرم‌ها، مکمل‌های غذایی و … کاربرد دارد. از دیگر مزایای آلوئه ورا می‌توانیم به بهبود هضم غذا و تقویت سیستم ایمنی بدن اشاره کنیم.
علاوه بر این، آلوئه‌ورا نیاز کمی به آب دارد، شرایط نگهداری آن آسان است؛ بنابراین هزینه مزرعه داری این محصول به طور قابل توجهی پایین است. به کود و آفت‌کش‌ها و تجهیزات و ادوات گران قیمت کشاورزی نیاز ندارد؛ اما قابلیت برداشتِ ۲۰ ساله دارد.
به جز این، آلوئه ورا به دلیل ویژگی‌های زیستی خاص قادر است در زمین‌های خارج از رده و غیرحاصلخیز ثمربدهد و همین موضوع به علاوه‌ی مزیت‌های اقتصادی دیگر باعث شده است کشت و کار آلوئه ورا به یک کسب و کار ارزان با درآمدزایی بالا تبدیل شود.
آلوئه ورا توانسته است کشاورزان تحصیلکرده را به سمت مزارع ایران بکشاند و حالا با رونق واحد‌های فرآوری و از سرگیری صادرات این محصول، بازار‌های فروش آلوئه ورا رو به بهبود رفته و روند رو به رشدی را خود گرفته است.

روش‌های جدید پرورش آلوئه ورا در گلخانه‌های کوچک و با صرفه اقتصادی باعث سود چند برابری این گیاه نسبت به روش عادی و زمین کشاورزی می‌شود.

۱۰ برابر کردن سرمایه

محمدی می‌گوید: اگر از هزینه تهیه زمین صرف نظر کنیم هر هزار متر مزرعه آلوئه‌ورا درحال حاضر بین ۴ تا ۶ میلیون تومان هزینه دارد و به طور متوسط سالانه حدود ٣٠ تا ۴٠ میلیون تومان درآمدزایی می‌کند. این در شرایطی است که با افزایش تعداد کارخانجات فرآوری، این میزان درآمدزایی می‌تواند رکورد بالاتری را به خود اختصاص دهد.

 

گیاهان دارویی
گیاهان دارویی تنوع بالایی دارند و کشاورزان می‌توانند متناسب با اقلیم جغرافیاییِ زمین کشاورزی و امکانات خود، گیاهان دارویی مناسب برای کشت خود انتخاب کنند. امروزه مردم علاقه بیشتری نسبت به استفاده از گیاهان دارویی نشان می‌دهند؛ بنابراین زراعت این محصولات می‌تواند برای کشاورزان درآمد قابل توجهی را به دنبال داشته باشد.

 

تولید درخت
درخت تنها منبع خام صنایع چوب است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای تولیدات سنتی باشد؛ اگر چه تولید درختان صنعتی نیازمند وقت، کار وتلاش فراوان است، ولی این منبع خام دارای سودآوری بالا و ریسک زراعتی کمتری است؛ طبق برآورد کارشناسان و محققین در هرهکتار کاشت چنار، بعد از ۵ سال می‌توان بالغ بر ۲۵۰ میلیون تومان سود به دست آورد.
تولید درختِ چنار به دلیل بی نیازی به کود، هرس ونگهداری راحت آن، نقطه عطفی درسودآوری محصولات کشاورزی است که مورد غفلت واقع شده است؛ اگر هر مزرعه داری که دارای زمین آبی است یک هکتار را به کاشت چنار با نژاد مشخص اختصاص دهد، می‌تواند برابر با چند ده هکتار کاشت محصولات سنتیِ کشاورزی و با کمترین دردسر منفعت و سود خالص به دست آورد.
کاشت چنار، راحت و ارزان است ومزایای جانبی زیادی برای کسب سود؛ مانند تولید زغال و یا ساخت کود طبیعی با استفاده ازبرگ‌های آن دارد؛ این درخت تنها به آب وابسته است و نگهداری آن به راحتی انجام می‌گیرد؛ بازار فروش چنار در ایران بسیار مناسب است و از یک موقعیت عالی برای فروش برخوردار است.

کشت درختان و درختچه‌ها
بعضی از درختان زینتی طرفداران زیادی دارند. به همین دلیل کاشت این درختان می‌تواند یک زراعت پردرآمد را رقم بزند. فقط باید در انتخاب درخت‌ها و درختچه‌ها مواردی مانند شرایط نگهداری، میزان استقامت و امکانات مورد نیاز برای پرورش، در نظر گرفته شود.
یکی از محصولات پردرآمد کشاورزی که با سرمایه اندک هم می‌توان درآمد بالا کسب کرد کاشت زعفران است، کافی ست کشاورز فقط به دستورالعمل‌ها توجه کند تا به درآمد برسد.
شاید فکر کنید برای کاشت گیاه پر سود و گران قیمتی مثل زعفران باید حتما زمین زراعی د‌اشته باشید؛ اما می‌توان این گیاه را د‌ر خانه و آپارتمان هم کشت کرد.
کسب درآمد با کاشت زعفران در خانه، ایده‌ای جدید، زود بازده و پرسود است و با حداقل امکانات می‌توان درآمد خوبی خوبی از آن کسب کرد. این گیاه با ارزش حتی در اتاق، پارکینگ یا انبار خانه هم رشد می‌کند.
کشت زعفران به روش بدون خاک یا ایروپونیک ایده‌ای جدید است که در شرایط کنترل‌شده می‌توانید در سطح زیر کشت کم، بیشترین عملکرد را داشته باشید.

درآمد زعفران چقدر است؟
ایران ۹۰ درصد زعفران جهان را تولید می‌کند و به همین دلیل در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد.
۸۰ هزار هکتار زمین در ایران به کشت زعفران اختصاص دارد و بیشتر از ۷۰ درصد این محصول صادر می‌شود؛ بنابراین سرمایه گذاری در این گیاه سودآوراست؛ سود کاشت زعفران در مناطق دیم زاری برخی از مناطق کشور ۳۰ تا ۵۱ برابر کاشت گندم است به طوری که درآمد خالص سالانه زعفران حدود ۴۲ برابر گندم برآورد می‌شود. برداشت حداکثری از پیاز‌های کاشت شده معمولا ۵ تا ۷ سال و گاهی تا ۱۰ سال ادامه خواهد داشت.

 

 

 

ارزش یک باغ پسته معادل ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام!

پسته به عنوان یک جزء پرطرفدار آجیل ایرانی، سابقه بسیار طولانی دارد و "هرودوت"، مورخ مشهور یونانی در آثار خود به پسته ایران اشاره کرده است.
درخت پسته در ایران سابقه تاریخی دارد و برخی اسناد، تاریخچه کشت پسته در ایران را ۴ هزار سال پیش ثبت کرده اند.
صادرات پسته مرغوب ایران یک محصول بی رقیب در سطح جهان است و هر درخت پسته معادل ۵ بشکه نفت ارزآوری دارد.
آریایی کارشناس باغبانی می‌گوید: شهرستان سیروان از توابع استان ایلام با توجه به خاک، رطوبت و دما یکی از مناطق مستعد استان برای کشت پسته است است.
در سال‌های اخیر کاشت این محصول پربازده و سودآورمورد توجه تعداد اندکی از کشاورزان و باغداران ایلامی قرار گرفته و چندین بار هم به ثمر دهی رسیده است؛ ۴۰ هکتار سطح زیر کشت در شهرستان سیروان به پسته اختصاص یافته که حدود ۷ هکتار از این میزان به تولید اقتصادی رسیده و هر سال نیز بر این میزان افزوده می‌شود.
با توجه به نوپا بودن پرداختن به کشت این محصول در شهرستان سیروان، بایستی مسئولان جهاد کشاورزی برای توسعه‌ی این بخش از باغداری و افزایش میزان محصولات تولید شده از کشاورزان حمایت کنند. 

آموزش کشاورزان و سوق دادن آن‌ها به سمت کشت محصولات پربازده و سودآور و نیز ارائه برنامه الگوی کشت مناسب به آن‌ها می‌تواند علاوه بر رونق اقتصادی جامعه، باعث بهبود سطح رفاه زندگی کشاورزان نیز شود و آن‌ها را از گرفتار ماندن در حصار فقر رها کند.
نویسنده: زهرا پوراسماعیل