به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، ۷ دلیل عمده دروغگویی، کدام‌اند؟ این دلایل عمده را بدانید.
من خوبم، قطعا دوستت دارم، بعدا باهات تماس می‌گیرم، این لباست خیلی زیباست. این‌ها فقط تعداد کمی از دروغ‌هایی است که هر روز به خود یا دیگران می‌گوییم. بعید است آدمی را پیدا کنید که تا به حال دروغ نگفته باشد. چه عامل یا عواملی باعث می‌شوند که گاه دروغ را بر حقیقت ترجیح دهیم؟
دلایل دروغگویی و فرایندی که در مغز ما هنگام این کار رخ می‌دهد و نیز دروغگویی در محل کار را بدانید.
دروغگویی، هر سال میلیارد‌ها دلار خسارت به کسب و کار و دولت‌ها می‌زند، روابط اجتماعی را تخریب می‌کند و حتی ممکن است انسان‌ها را به کشتن بدهد. دروغ‌گفتن، دلایل زیادی دارد و می‌توان آن را از دیدگاه عصب‌شناختی و روان‌شناختی بررسی کرد. در سال‌های اخیر، گرایش‌های جدیدی مانند اقتصاد رفتاری نیز پژوهش‌های فراوانی در این حوزه داشته‌اند.
چقدر دروغ می‌گوییم؟
تارس، ربات فیلم بین‌ستاره‌ای: «صداقت کامل، امن‌ترین روش تعامل با گونه‌های احساساتی نیست!»
دکتر بلا دی‌پائولو (Bella DePaulo)، روان‌شناس و استاد دانشگاه ویرجینیا، معتقد است که دروغ به بخشی از زندگی روزانه تبدیل شده است. یافته‌های او نشان می‌دهند مردان و زنان در یک‌پنجم تعاملات اجتماعی خود، در حالی‌که فقط ۱۰ دقیقه از آن گذشته است، دروغ می‌گویند. ظرف مدت یک هفته، در ۳۰ درصد از ارتباطات یک به یک خود با دیگران دروغ می‌گوییم.
همچنین، مردان بیشتر درباره خود دروغ می‌گویند تا دیگران را تحت تأثیر قرار دهند؛ در حالی‌که زنان بیشتر دروغ می‌گویند تا احساس دیگران را جریحه‌دار نکنند!
هرچند دکتر کیم سروتا (Kim Serota)، استاد بازاریابی دانشگاه اوکلند، سال ۲۰۱۰ در تحقیقات خود روی ۱۰۰۰ تن دریافت که ۶۰ درصد از شرکت‌کنندگان او روزانه دروغ نگفته‌اند. با این حال، او دریافت که مردان بیشتر از زنان و جوانان بیشتر از افراد مسن دروغ می‌گویند.
سروتا و همکار او، تیموتی لوین (Timothy Levine) یک کشف جالب دیگر نیز داشتند. آنها دریافتند که نیمی از دروغ‌ها را ۵ درصد از افراد شرکت‌کننده در تحقیق گفته‌اند. به عبارت دیگر، یک اقلیت خاص، بسیار بیش از دیگران دروغ می‌گویند که سروتا و لوین، آنها را «دروغ‌گویان پرکار» نامیدند.
سال ۲۰۱۹، تحقیق دیگری، یافته‌های سروتا را تأیید کرد. حدود ۴۰ درصد از دروغ‌های گفته‌شده در تحقیق را گروه کوچکی از دروغ‌گویان حرفه‌ای و پرکار گفته‌اند؛ دروغ‌گویانی که اغلب بدون ترس از مجازات‌شدن، به نزدیکان خود دروغ می‌گویند.
دکتر بریانیا ویرجین (Brianna Verigin)، سرپرست این تحقیق از دانشگاه پورتموث انگلیس، درباره این قشر فریبکار می‌گوید:
دروغ‌گویان پرکار، حقیقت را با مهارت بسیار، بین کلمات دروغین مخفی می‌کنند تا تشخیص راست از دروغ را دشوار کنند. همچنین، آنها در ساخت داستان‌های دروغین، اما ساده و قابل‌باور، تبحر دارند.
چرا دروغ می‌گوییم؟
پروفسور لگاسف، کسی که درباره فاجعه چرنوبیل بار‌ها هشدار داده بود، می‌گوید: «بهای دروغ‌های ما چه خواهد بود؟!» (تصویر از سریال چرنوبیل)
دکتر رابرت فلدمن (Robert Feldman)، استاد روان‌شناسی دانشگاه امهرست ماساچوست، درباره دلایل دروغگویی می‌گوید:
ما دروغ می‌گوییم، زیرا این شیوه بسیار مؤثر اجتماعی است! بیشتر اوقات، مردم انتظار ندارند که دروغ بشنوند. آنها فکر می‌کنند در حال شنیدن حقیقت‌اند. به همین دلیل، احتمال این‌که دروغ را باور کنند، بسیار زیاد است.
دکتر فلدمن، ۷ دلیل عمده دروغگویی مردم را نام می‌برد:
۱. چاپلوسی‌کردن
تملق‌گویی، یکی از شایع‌ترین شیوه‌های دروغ‌گفتن است. حتما پیش آمده است که کسی از شما تعریف کند و احساس کرده باشید این تعریف بیش از آن‌که واقعیت داشته باشد، به دلایل دیگری گفته شده است.
مردم به‌دلایل مختلفی، ممکن است بادمجان دور قاب بچینند! شاید به‌دنبال نزدیک‌شدن به کسی و جلب اعتماد او هستند. شاید می‌خواهند خواسته‌ای را مطرح کنند یا با پنهان‌کردن واقعیت، از موقعیت‌های ناخوشایند اجتماعی بپرهیزند.
۲. پرهیز از موقعیت‌های ناخوشایند اجتماعی
حتما پیش آمده است که دوست نداشته‌اید به مهمانی یا دورهمی بروید، اما به‌جای رد صادقانه درخواست، بهانه‌ای جهت ردکردن آن ساخته‌اید؛ مثلا خیلی دلم می‌خواست که با شما باشم، اما امشب سردرد دارم یا کار‌هایی دارم که باید به آن رسیدگی کنم!
ما، چون تمایل داریم از سوی دیگران دوست داشته شویم و نمی‌خواهیم با صداقت کامل، آنها را برنجانیم، به این شیوه از دروغگویی متوسل می‌شویم.
۳. قانع‌کردن دیگران
گاه، مردم به جهت این‌که شما را قانع کنند کاری که آنها می‌خواهند انجام دهید یا محصول آنها را بخرید، به شما دروغ می‌گویند. این شیوه به‌خصوص در فنون بازاریابی، دیده می‌شود؛ مثلا فروشنده‌ای را تصور کنید که با اغراق درباره اثربخشی کرم ضد جوش، صحبت می‌کند تا شما را جهت خرید آن قانع کند.
۴. پیشگیری از پیامد‌های منفی رفتار
کودکی را تصور کنید که هنگام بازی، شیشه خانه را شکسته است. وقتی از او درباره این کار سؤال بپرسیم، او به‌احتمال زیاد می‌گوید که کار او نبوده است، حتی با وجود قطعی‌بودن شواهد، او این کار را انکار می‌کند.
بزرگ‌تر که شدیم، یاد گرفتیم جهت جلوگیری از بروز پیامد‌های منفی برخی رفتار‌های اشتباه خود، حرفه‌ای‌تر دروغ بگوییم! گاه نیز ممکن است به‌خاطر عزیزان خود دروغ بگوییم تا جلوی مجازات‌شدن آنها را بگیریم.
هدف از این نوع دروغگویی، محافظت از خود یا دیگری در برابر پیامد‌های خطا است.
۵. رسیدن به خواسته‌ها و نتایج دلخواه
بر خلاف حالت قبل، برخی مواقع دروغ می‌گوییم تا به خواسته یا نتیجه دلخواه خود یا عزیزانمان برسیم؛ به‌عنوان مثال، کسی‌که در نوشتن رزومه اغراق می‌کند یا وقتی توصیه‌نامه‌ای به دوست خود می‌نویسد تا شانس استخدام‌شدن او در یک شرکت را بیشتر کند.
۶. تحت تأثیر قراردادن دیگران
گاه دروغ می‌گوییم تا روی دیگران تأثیر بگذاریم و چهره‌ای جذاب یا حتی مقتدر از خود نشان دهیم. مدیری را در نظر بگیرید که با اغراق از دستاوردهای خود سخن می‌گوید تا فضا را جهت به‌چالش‌کشیدن تصمیمات خود محدود کند یا جوان جویای نامی را به ذهن بیاورید که جهت جلب نظر همکلاسی‌ها، خود را باهوش‌تر نشان می‌دهد.
ما تمایل داریم که دوست داشته شویم و جذاب به نظر برسیم. این تمایل است که گاه، ما را به‌سمت دروغ‌گفتن جهت تأثیرگذاشتن روی دیگران، سوق می‌دهد.
۷. محافظت از دروغی که گفته‌ایم
گاه، دروغ می‌گوییم تا جلوی افشای دروغی که پیش‌تر گفته‌ایم، بگیریم. با نگاه به داستان‌ها، فیلم‌ها و سریال‌ها، می‌توان نمونه‌های فراوان از این فرایند پیوسته دروغ‌ها را پیدا کرد؛ هرچند ممکن است در زندگی واقعی نیز آن را تجربه کرده باشیم.
وقتی دروغ می‌گوییم، در مغز ما چه رخ می‌دهد؟
هرچه ماده سفید در قسمت کورتکس مغز ما بیشتر باشد، احتمال این‌که دروغ بگوییم، بیشتر می‌شود. به‌طور کلی، هنگام دروغ گفتن، ۳ ناحیه از مغز فعال می‌شود:
نخست، قشر نئوکورتکس لوب پیشانی، حقیقت را سرکوب و دروغگویی را طراحی می‌کند.
سپس، بخش لیمبیک مغز که مسئول اضطراب است، فعال می‌شود و استرس (دلهره) و عذاب وجدانی که به دلیل دروغگویی احساس می‌کنیم، بر ما تحمیل می‌کند.
در نهایت، لوب گیجگاهی فعال می‌شود، دروغ گفته‌شده را به خاطر می‌سپارد و تصویر ذهنی لازم جهت توجیه آن را می‌سازد.
در کنار این ۳ بخش، باید به نقش قشر قدامی (جانبی پیش‌پیشانی مغز) و بخش‌های مختلف دیگر که وظیفه جلوگیری از سوتی‌دادن و کنترل رفتارمان هنگام دروغگویی را دارند، اشاره کرد. خلاصه، مغز ما هنگام دروغگویی، حسابی مشغول است!
در نقطه مقابل، هنگامی‌که حقیقت را می‌گوییم، مغز ما وضعیت راحتی دارد؛ زیرا بخش لیمبیک، نیازی به تحریک عذاب وجدان ندارد و لوب پیشانی، مشغول سرکوب حقیقت نیست.
حقایقی درباره دروغگویی در محل کار
یکی از جنبه‌های دروغگویی که موجب ضرر و زیان به کسب و کار‌ها می‌شود، دروغگویی در محل کار است. بر مبنای تحقیقاتی که سال ۲۰۲۰ در این زمینه روی ۱۰۰۰ کارمند آمریکا انجام شده، نتایج زیر به دست آمده است:
مردان بیشتر از زنان جهت فرار از کار، بهانه‌های دروغین ساختند.
۹۱ درصد افرادی که بهانه آوردند و از زیر کار گریختند، هرگز لو نرفتند.
به‌طور میانگین، هر فرد ۷ بهانه مختلف را جهت فرار از کار استفاده کرده است.
جوانان شاغل، بیشتر از افراد مسن و باتجربه در این زمینه به دروغگویی متوسل شدند.
تنها ۲۷ درصد دروغ‌گویان، از کار خود پشیمان شدند و ۴۱ درصد گفتند دوباره حاضرند که چنین کاری کنند!
این مشکل نشان می‌دهد که باید جهت پیشگیری از دروغگویی در محل کار، راه حل پیدا کرد.
یکی از راه‌هایی که می‌توان جلوی دروغگویی در محل کار را گرفت، تغییر فرهنگ محیط کار است. مهم‌ترین دلیلی که اغلب افراد شاغل را به‌سمت دروغگویی سوق می‌دهد، ترس از قضاوت دیگران یا به‌خطرافتادن وجهه آنها در نزد مدیران است.
اگر محیط کار، فضای صمیمی و امن باشد و افراد اجازه داشته باشند که گاه، خسته و درمانده شوند و بابت آن درک شوند، تمایل کمتری به دروغ گفتن خواهند داشت.
مدیران می‌توانند با ایجاد گروه‌های پشتیبان، احوال‌پرسی، بررسی وضع کارمندان و ایجاد اعتماد متقابل، کارمندان را از بهانه‌جویی، دور کنند.
سخن پایانی
همان‌طور که خواندید، دروغگویی ما اغلب به‌خاطر سوء‌نیت یا بدجنسی نیست. دروغ می‌گوییم تا از واقعیت‌ها و موقعیت‌های ناگوار فرار کنیم؛ موقعیت‌هایی که می‌شد از بسیاری از آنها پیشگیری کرد.
یکی از کتاب‌هایی که در این زمینه منتشر شده و به چاپ رسیده، کتاب «پشت پرده ریاکاری؛ چرا به هر کس دروغ می‌گوییم، به‌ویژه به خودمان» نوشته دن آریلی، محقق برجسته علوم اجتماعی و اقتصاد رفتاری است.
شما در چه موقعیت‌هایی دروغ می‌گویید؟ چند بار این دروغ‌ها افشا شده است؟ آیا به صداقت بی‌چون و چرا اعتقاد دارید؟