۲۵ تا ۳۱ ماه می میلادی برابر با چهارم تا دهم خرداد، به نام هفته جهانی تیروئید با شعار «مادر؛ کودک؛ یُد» نامگذاری شده است.
اهمیت بیولوژیکی یُد، شرکت در ساختمان هورمون های تیروئید است و کمبود آن عملکرد تیـروئیـد را دچار اختلال می کند.
بر حسب اینکه این کمبود در چه زمانی حاصل شود و با چه شدتی، کمبود آن عوارض و تغییرات با عنوان اختلال های ناشی از کمـبود یُد تقسیم بندی می شود.
از عوارض کمبود ید میتوان به موارد زیر اشاره کرد که با توجه به شدت کمبود بروز میکند:
در دوران بارداری: افزایش خطر سقط جنین در مادر باردار، زایمان زودرس، اختلال رشد مغزی جنین، تولد نوزاد مبتلا به عقب ماندگی شدید مغزی و جسمی، ناشنوایی و لالی
در دوران کودکی: عقب ماندگی ذهنی و تاخیر رشد اندامهای حرکتی، نارسایی یا توقف رشد بدنی و ناتوانی جسمی، اختلالات عضلانی و فلج اعصاب، اختلال تکلم و اختلال شنوایی، کم کاری تیروئید، اختلال در قدرت یادگیری و افت تحصیلی و کاهش ضریب هوشی. در کودکان دبستانی کمبود ید با اختلال شناختی همراه است.
در نوجوانی: گواتر، کم کاری تیروئید، عقب ماندگی رشد روانی و جسمانی
در افراد بزرگسال: گواتر، خستگی زودرس و کاهش کارایی
منابع غذایی ید
ید، در شکل طبیعی خود در آب دریاها، گیاهان آبزی، برخی از مواد معدنی و خاک وجود دارد. در مواد غذایی و آب آشامیدنی نیز در مقادیر متفاوتی یافت میشود.
بهترین منابع غذایی ید، غذاهای دریایی به ویژه آبزیان ساکن آبهای شور است.
غذاهای دریایی به ویژه ماهیهای آب شور غنیترین منابع ید محسوب میشود.
البته به دلیل مصرف کم این غذاها در رژیم غذایی، اغلب ید موردنیاز بدن به این شیوه تأمین نمیشود.
محتوای ید شیر گاو و تخم مرغ بستگی به ید موجود در غذای حیوان و محتوای ید سبزیها نیز بستگی به مقدار ید خاکی که در آن رشد کرده است، دارد.
ید به طور طبیعی در آب و خاک وجود دارد.
اگر خاک منطقهای دچار کمبود ید باشد، محصولات غذایی آن منطقه نیز از نظر این ماده مغذی فقیر است و حتی مصرف مداوم آنها نیز نمیتواند نیاز بدن به ید را برطرف کند.
در کشور ما نیز به دلیل کمبود ید در آب و خاک، محصولات گیاهی و حیوانی از ید کافی برخوردار نیستند.
کمبود ید در بسیاری از کشورها با استفاده از مصرف نمک ید دار ریشه کن شده است.
با این وجود، مردم ساکن در بسیاری از نواحی دنیا و مناطق کوهستانی به علت محتوای پایین ید خاک مورد استفاده برای کشت محصولات، هنوز دریافت ید پایینی دارند.
کمبود ید به ویژه در مناطق کوهستانی و نواحی که در آنجا مواد گواتروژن زیادی مصرف میشود ممکن است وجود داشته باشد.
گواتروژنها که به طور طبیعی در غذاها وجود دارند، میتوانند با ممانعت از برداشت ید از خون توسط سلولهای تیروئیدی، ایجاد کمبود ید و در حالت شدیدتر، گواتر کنند.
مواد غذایی حاوی گواتروژنها عبارتند از کلم، شلغم، دانه کلزا (از گیاه کلزا)، بادام زمینی، سیب زمینی شیرین و سویا.
خوب است بدانیم گواتروژنها در اثر حرارت یا پختن غیرفعال میشوند.
بسیاری از این گواتروژنها اهمیت بالینی چندانی ندارند، مگر اینکه در مقادیر زیاد مصرف شود یا در صورتی که هم زمان کمبود ید با سلنیوم وجود داشته باشد.