کودکان یکی از آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستندشناسایی عوامل محرومیت آنها از تحصیل از جمله کار ، لزوم توجه جدی برنامه ریزان و متولیان امر را می طلبد
به گزارش خبرگزاری صداوسیما مرکز زنجان، همه جا آرام بود و من در آرامستان لحظاتی غرق در افکار خویش، که صدایی مرا از فکر بیرون آورد. علیرضای ۹ ساله که ظرف پلاستیکی ۴ لیتری پر از آب را به سختی با دو دست بلند کرده بود گفت: خانم آب بریزم؟
بی اختیار گفتم: بریز و او آرام آب را روی سنگ قبر خالی می‌کرد که از او پرسیدم مدرسه هم می‌روی؟ و وقتی گفت بله، اما دوست ندارم دیگر درس بخوانم، چرایی تصمیمش را پرسیدم و او همچون مردان پا به سن گذاشته شروع کرد به حساب و کتاب و تحلیل.
مدرسه رفتن هزینه دارد، کیف و کفش و کتاب و دفتر پول می‌خواهد پدرم توان تامینش را ندارد او کارگر است و نمی‌تواند هزینه درس من و خواهر و برادرم را بدهد.
از حرف هایش معلوم بود منزلشان خانه کوچکی است در حاشیه شهر. از درآمدش پرسیدم و گفت روزی ۵۰ هزار تومان. گفتم آیا ارزشش را دارد که درست را رها کنی؟ آیا نمی‌توانی با مدیریت زمان حتی به صورت شبانه درس خود را ادامه دهی؟
علیرضا هنوز کلاس سوم است و برایش زود است که چنین تصمیمی بگیرد به او قول دادم حرف دلش را به گوش مسئولان برسانم.
آموزش ماهیگیری به جای دادن ماهی به فرزندان کار
به یکی از مراکز فنی و حرفه‌ای شهرم سری می‌زنم، جایی که در آن کودکان کار با دستان کوچک خود از گل اثری هنری و چشم نواز می‌آفرینند.
امیرعلی ۱۴ ساله کودک کار بود و حالا یکی از شاگران کلاس ساخت کتیبه است که هنر نقش برجسته روی سفال را برای خلق تابلو‌های تزئینی از استاد می‌آموزد تا در آینده، منبع درآمدش باشد.
او که آرزو دارد مهندس ساختمان شود می‌گوید: این هنر زیبایی است و فکر می‌کنم درآمد خوبی هم داشته باشد، چون در صنعت کاشی سازی و نما‌های داخلی و خارجی ساختمان‌ها کاربرد دارد و من آرزو می‌کنم روزی در این کار خیلی موفق باشم.
یاسین ۱۲ ساله هم که پیش از این در تعطیلات تابستان کار می‌کرد حالا در این کلاس مهارتی می‌آموزد که می‌توان امیدوار بود در این وانفسای اشتغال برای آینده خود سرمایه گذاری بزرگی کند.
او قبلا همچون علیرضا در مزار پایین زنجان آب می‌فروخت و می‌گوید: آن کار برای من آینده‌ای نداشت، اما با این هنر می‌توانم هر زمانی از اوقات فراغتم در خانه کار‌های زیبایی تولید کرده بفروشم و شاید در آینده حتی مربی هم شوم.
سعید ۱۴ ساله هم که از دستفروشی در کنار پدرش حسابی خسته شده بود می‌گوید: دست فروشی وقت زیادی از من می‌گرفت و نمی‌توانستم درسم را خوب بخوانم، علاقه نداشتم دست فروشی پیشه ام باشد، اما حالا خوشحالم که در آینده می‌توانم صاحب کار بهتری باشم.
خانم میرلو مربی کارگاه سفال نقش برجسته هم این رشته را از رشته‌های مهم دانشکده‌های هنر عنوان کرده و می‌گوید: رشد خلاقیت، مهارت آموزی و آموزش اشتغال محور مهمترین هدف این کارگاه است.
او درخصوص بازاریابی محصولات تولیدی هم می‌گوید: حمایت بعد از کسب مهارت شعار اصلی ما است و تلاش می‌کنیم این کودکان را به خودباوری و درآمدزایی برسانیم بطوری که خللی در درس و زندگی شان ایجاد نکند.
سنت استاد و شاگردی
سال‌های زیادی از آن روز‌ها که بچه‌ها بعد از فراغت از درس و مدرسه یا در حین تحصیل در کنار استاد خود مشاغل فنی و صنعتی آموزش می‌دیدند نمی‌گذرد. همین امر موجب شده بود تا بسیاری از پدران امروز که فرزندان دیروز بودند در بسیاری از امور دستی بر آتش داشته باشند.
اما آیا اجرای طرح احیای سنت استاد و شاگردی که پس از سال‌ها فراموشی در سال‌های اخیر نیز مورد توجه مسئولان بوده است در تقابل با قانون منع کار کودکان است؟ بنظر میرسد با اندکی بازنگری در این سنت و علمی کردن آموزش‌ها و کاربردی و بازار محور کردن مهارت‌ها می‌توان هم پدیده کار کودکان را مدیریت کرد و هم نیروی انسانی فنی، کارآمد و تحصیل کرده‌ای برای آینده تربیت کنیم.
ردپای کم رنگ کودکان کار در قانون
کودکان یکی از آسیب پذیرترین اقشار جامعه هستند، طبق تبصره یک ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی سن بلوغ در پسران ۱۵ سال تمام قمری و در دختران ۹ سال تمام قمری است و قبل از آن به آنها کودک اطلاق می‌شود.
هرچند تعریف کودکان کار در کشور‌های مختلف یکسان نیست، اما در ایران اشتغال کودکان زیر ۱۵ سال کار کودکان نامیده می‌شود و بکارگیری نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ سال در مشاغل سخت و زیان آور ممنوع است. این در حالی است که تلاش مسئولان برای احیای سنت استاد و شاگردی از سوی دیگر این دوگانگی را در ذهن‌ها ایجاد می‌کند که مهارت آموزی در این سنین چگونه تعریف می‌شود؟ با توجه به تورم و کاهش درآمد خانوار‌ها چگونه می‌توان پدیده کار کودکان را مدیریت کرد؟ چه مشاغلی در این سنین میتواند آموزش داده شود تا برایشان درآمدزایی داشته باشد؟ آموزش عملی مهارت در کنار تحصیل چگونه با هم منطبق خواهد شد تا نتیجه بخشی خوبی برای آنها در آینده داشته باشد؟ و هزاران سوال دیگر که نشان می‌دهد باید قانون در این زمینه ورود جدی تری داشته باشد و موضوعات را شفاف‌تر بیان کند.
۲۲ خرداد مصادف با ۱۲ ژوئن روز جهانی مبارزه با کار کودکان
معاون امور اجتماعی بهزیستی استان می‌گوید: در حال حاضر پرونده ۲۲۱ کودک کار ۶ تا ۱۸ سال در استان زنجان وجود دارد که از سال ۹۴ تا پایان سال ۹۹ شناسایی شده اند.
حسینی با بیان اینکه هر ساله تعدادی از این پرونده‌ها در مرکز حمایتی آموزشی کودک و خانواده پذیرش می‌شوند می‌گوید: سال گذشته بیش از ۹۰ کودک پذیرش و در این مرکز، خدمات مددکاری، روانشناسی و توانمند سازی دریافت کرده اند.
او از فعالیت‌های هنری، ورزشی، فرهنگی، مذهبی، حمایتی، روانشناختی و مددکاری در این مرکز صحبت می‌کند و اینکه با پیگیری مشکلات کودک و خانواده تلاش می‌شود مشکلات مالی و معیشتی آنها رفع و حتی به درمان بیماری و یا اعتیاد آنان نیز کمک شود.
کودکان امروز، آینده سازان فردای ایران
با توجه به نزدیکی به فصل تابستان، هدایت هوشمندانه و هدفمند اوقات فراغت آنها از یکسو و توجه به معیشت خانواده‌ها از سوی دیگر در مهار پدیده کار کودکان بسیار مؤثر خواهد بود.
به نظر میرسد اقداماتی که تاکنون در مورد کودکان کار انجام گرفته وحمایت‌هایی که از آنها وخانواده هایشان صورت میگیرد در صورتی میتواند نتیجه بخش وکارآمد باشد که با برنامه ریزی‌های درست مسئولان حمایت‌های مستمر را هم در پی داشته باشد.
از این رو انتظار می‌رود در این روز‌ها که نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری در تلاش برای جلب و اقناع افکار عمومی هستند تا بر کرسی ریاست قوه مجریه بنشینند، برنامه‌های کاربردی و راهبردی در زمینه ایجاد اشتغال و بهبود معیشت خانواده‌ها داشته باشند تا امثال علیرضا به جای داشتن دغدغه درآمد خانواده، به دنبال مهارت آموزی و تحصیل برای آینده باشند و در کنار آن نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی نیز قوانینی وضع کنند تا فرزندان به خاطر کار از تحصیل باز نمانند.
زهرا شیرمحمدی