کشت ده برابری در خشکسالی

رنگ رخساره خبر می‌دهد از ...
آب و هوای خراسان شمالی معتدل کوهستانی است، یعنی سردتر از استان‌های گیلان، مازندران و گلستان. هر ساله تا پایان بهار، رنگ زرد کمتر در استان، دیده می‌شود، اما این ماه زردی جای سبزی را گرفته. گندم و جو از همان ماه اول بهار، زرد و خشک شده وبسیاری از مزارع گندم به جای درو به چراگاه دام درآمدند. با دیدن این تصاویر تازه فهمیدم، گزارش خانم هاشمی کارشناس هواشناسی درباره کاهش ۴۸درصدی بارندگی امسال خراسان شمالی، می‌تواند چه تصویر و تصوری برای استان رقم بزند.

چه کنیم با خشکسالی...
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، سند توسعه خراسان شمالی سه محور دارد: کشاورزی، گردشگری و صنعت؛ بخش عمده مردم اکنون از کشاورزی نان می‌خورند، حالا با این خشکسالی اهالی خراسان شمالی چه کنند؟

در میان مزارع تشنه...
در حوالی شیروان، زیر آسمان آبی، زمینی نظرم را به خود جلب کرد. حاج محمد رضا صاحبی از کشاورزان منطقه می‌گوید: با طلوع خورشید، در این زمین بیل میزنم، اما بخاطر بی آبی، از ۱۰هکتار، امسال فقط برای امرار معاشم یک هکتار را کشت کرده ام.

حاج محمدرضا، از آب بر بودن گوجه فرنگی، پیاز و چغندرقند گفت و از اینکه تنها گندم، جو و زعفران کم آب بر است. با این وجود، کشت آنها هم برای ما بسیارسخت است تابش آفتاب، زمین گندم و جو را هم عطش انداخته است.

کمی آن طرف‌تر زمین آقای جمالی یکی دیگر از کشاورزان منطقه بود. او هم از خشک بودن اراضی می‌گفت، از اینکه مسئولان فقط می‌گویند نکارید، اما من پس از ۷۰سال کشت و زرع چه کنم، اگر کشت نکنم چطور زندگی کنم؟

هم می‌گوید: در منطقه شیروان تنها محصولی که به خوبی جواب می‌دهد گندم و جو است و گیاهان دیگر بخاطر نوع زمین، باری نمی‌دهد.او ادامه می‌دهد: امسال از گندم و جو هم چیزی دست کشاورز را نمی‌گیرد.

چشم‌ها به روستای چری...
شرایط در دیگر مناطق استان هم متفاوت نیست. راهی زمین‌های کشاورزی فاروج شدم و با علی حاج زاده یکی از کشاورزان روستای چری گفتگو کردم. از کاهش شدید بارش‌ها گفت. از اینکه آب گیری از سد چری برای کشاورزان این روستا بسیار سخت و هزینه بر شده است.

این کشاورز ۸۰ساله می‌گوید: با وجود اینکه ما کشاورزان این روستا برای ساخت این سد مشارکت کردیم تا در آینده بتوانیم از آب آن به صورت رایگان استفاده کنیم، اکنون باید برای هر متر مکعب آب ۸۰تومان هزینه کنیم. مسئولان در بحران کم آبی و خشکسالی به جای کمک به ما این رقم را هر سال بیشتر هم می‌کنند.
می گوید:تا زمانی که آب در سد باشد، آب باریکه‌ای هست، اما اگر این آب خشک شود ما هم باید خانه نشین شویم، چون کاری غیر از این نداریم.

ذخیره سازی تنها ۵۵درصد آب در سد چری
همراه با مدیر منابع آب شیروان و فاروج به سد چری رفتم تا از نزدیک ذخیره آب سد را ببینم. او می‌گفت: این سد با ظرفیت ۳ممیز هفت دهم میلی مترمکعب توان ذخیره سازی دارد و به دلیل کاهش بارندگی حدود ۹۸درصد ورودی آب سد کاهش داشته و تنها ۵۵درصد آب ذخیره شده است.

خسروپناه با اشاره به اینکه آب این سد برای کشاورزی استفاده می‌شود، می‌گوید: در سال زراعی۱۳۹۹ و ۱۴۰۰، یک میلیون و ۱۰۰هزار مترمکعب آب برای آبیاری باغ‌ها و زمین‌های زراعی در نظر گرفته ایم. تا کنون ۸۰۰هزار مترمکعب آب را تحویل زمین‌های زراعی داده ایم. از ۳۰۰هزار متر مکعب آب باقیمانده هم، ۷۵هزار مترمکعب به باغ‌ها تحویل شده و مابقی آن را تیرماه تحویل خواهیم داد.
توضیه آقای خسروپناه این بود: کشاورزان در این شرایط، به سمت کشت‌های کم آب طلب بروند.

کاهش بارش ها، کشت‌های جدید
در بین کشاورزان شیروانی به جوانی با تحصیلات دانشگاهی در این رشته برخوردم که با تغییر شرایط آب و هوایی، از کشت گیاهان پر آب طلب به سمت کشت گیاهان کم آب طلبی پیش رفته بود که در سخترین شرایط، محصول فراوان می‌دهند.

آقای شیرغانی، کشاورز خلاق شیروانی از گیاهان کم آب طلب می‌گوید. از دانه روغنی که زمان زیادی از کشت آن در منطقه نمی‌گذرد: گیاهی به نام کاملینا. گیاهی که کشت آن بسیار مقرون به صرفه است چراکه در برابر سرما و گرما مقاوم است و در زمین‌های شور و سنخگلاخی و هر شرایط آب و هوایی و قابل کشت است.

او می‌گوید: پارسال کاملینا را برای اولین بار در استان در مساحت ۵هکتار کشت کرده و از هر هکتار یک تن و ۸۵۰کیلوگرم محصول برداشت کرده است. حالا بخاطر مقرون به صرفه بودن کشت این گیاه را به ۵۰هکتار رسانده یعنی کشت ۱۰برابری در شرایط خشکسالی.

این استاد دانشگاه از توسعه کشت کاملینا گفت و از اینکه سال گذشته محصول برداشت شده از کاملینا را به عنوان بذر پایه به دیگر استان‌های کشور همچون کرمانشاه، خراسان جنوبی، خراسان رضوی، مرکزی و بوشهر ارسال کرده است.

آقای شیرغانی می گوید: در طول دوره کشت و برداشت این گیاه، تنها دو دوره آبیاری کافی است؛ اگر در زمان کشت بارش هم داشته باشیم، یک دوره آبیاری هم کفایت می‌کند.

این جوان با انگیزه از فواید این گیاه گفت: از اینکه ۴۰درصد گیاه کاملینا روغن است، از اینکه جزو با کیفیت‌ترین روغن‌هاست و ۴۰درصد امگا ۳و۲۰ درصد امگا۶ دارد، از مصرف دارویی و خوراکی روغن کاملینا حرف زد و از کنجاله آن که می‌توان به عنوان غذایی مناسب برای دام، طیور و آبزیان هم استفاده کرد.

آقای شیرغانی شاخه‌ای از این گیاه را در دست گرفت و به من نشان داد و گفت: رنگ بذر کاملینا زرد کمرنگ یا نارنجی و قهوه‌ای مایل به زرد است. دوره رشد کاملینا ۸۵تا۱۰۰ روز است. این گیاه را در بهمن ماه کشت و در خرداد برداشت می‌کنند و نسبت به کلزا که نوع دیگری از دانه‌های روغنی است یکماه زودتر برداشت می‌شود.

روغن کاملینا می‌تواند به صورت ارگانیک در سبد غذایی مردم قرار گیرد و سلامت جامعه را هم تأمین کند، ضمن اینکه خاصیت

ضدسرطانی آن به اثبات رسیده. قیمت جهانی هر کیلوگرم دانه کاملینا ۱۰ دلار و روغن آن بسته به کیفیت و برند، برای هر لیتر بین ۲۰تا۳۰ دلار است.

دانش روز کشاورزی و کشت‌های جدید
آقای شیرغانی، دانشجویان خودش را هم با کاملینا آشنا و آنها را تشویق به کشت این گیاه کرده. من هم به سراغ یکی از این کشاورزان دانشجو رفتم.

آقای روشنی می‌گفت: اواخر بهمن ماه پارسال بود که توسط آقای شیرغانی با کاملینا آشنا شدم و، چون زمان کشت رو به پایان بود تنها ۵هکتار کشت کردم و برای سال آینده این میزان را به ۱۰برابر افزایش می‌دهم.

او ادامه داد: من همزمان با کاملینا، یونجه، چغندر قند، گندم و جو هم کاشتم، اما برای این گیاه از هیچ نوع سم و کودی استفاده نکردم و با توجه به میزان آبیاری کم، محصول بسیار خوبی دارد. حالا من به اطمینان صد در صدی کشت این گیاه برای سال آینده در مساحت بالاتر رسیدم.

به سراغ سرپرست امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان رفتم. آقای شهابی گفت: ظرفیت تولید دانه‌های روغنی در استان ۱۷هزار و ۹۱۸تن است و به ترتیبِ میزان تولید، دانه‌های پنبه (ده هزار تُن)، کلزا (چهارهزار تُن)، آفتابگردان (سه هزار و ۴۰۰تُن)، کنجد (۴۰۰تُن)، ذرت دانه‌ای (۱۰۰تُن) و کاملینا (۱۸تُن) کشت می‌شود.

سطح زیر کشت گیاه کاملینا در سال زراعی۱۳۹۹ پانزده هکتار بوده و امسال به ۸۵هکتار رسید. جهاد کشاورزی ۳سال است که کشت این گیاه را در استان آغاز کرده.

او می‌گوید: ۲۰بهره بردار در استان فعالند و در هر شهرستان به جز شیروان، دو مزرعه یک هکتاری وجود دارد. در شهرستان شیروان در سطح ۴۵هکتار کشت گیاه کاملینا انجام می‌شود.

آقای فرهادی رئیس اداره مدیریت بحران جهاد کشاورزی استان هم با اشاره به اینکه خراسان شمالی ۳۴۴هزار هکتار اراضی باغی و زراعی دارد می‌گفت: سال گذشته میزان و حجم خسارت خشکسالی به اراضی آبی و دیم، از ۸۳هزار و ۴۵۲تن است.

کاملینا بهتر از کلزا
برای فرار از گرما تاکنون دانه روغنی کلزا به کشاورزان توصیه می‌شد که در ماه‌های اول بهار برداشت می‌شود، اما به گفته کارشناسان کاملینا هم از کلزا روغن بیشتر و با کیفیت‌تر می‌دهد و هم در صورت تاخیر در فصل درو دچار ریزش نمی‌شود و از همه مهمتر آب کمتری می‌طلبد. در خشکسالی امسال حتی مزارع کلزا آسیب دید، اما مزرعه نمونه کاملینای گزارش ما در شرایط خشکسالی خم به ابرو نیاورده بود و حتی نسبت به پارسال کشت ده برابری در شرایط خشکسالی داشته است.

نویسنده: ملیحه کیوانپور