مدرک یا مهارت؛ مساله این است!

به گزارش خبرگزاری صداوسیما، مرکز فارس، روزی دانشگاه رفتن تصویری از آینده روشن بود و امروز دست نگرفتن کاسه چه کنم تعریفی از خوشبختی شده است .
فاطمه ده ساله بود که دوره آموزش ساخت گل‌های چینی را در مسجد محل گذراند. خودش هم نمی‌دانست این آموزش برای او سر آغاز یک مسیر خواهد شد.
با مهارتی که آموخته بود علاوه برساخت گل، باهمان ابزار و وسایل شروع به ساخت عروسک و شخصیت‌های کارتونی مورد علاقه اش کرد. از هرکسی چیزی می‌آموخت و گاهی کتاب‌های آموزشی می‌خواند. به مرور زمان دست سازه اش خریدار پیدا کرد.

                                                       
اعضای خانواده هنر او را تحسین می‌کردند، اما به اصرار آن‌ها در دبیرستان رشته ریاضی را انتخاب کرد و دردانشگاه دوره کاردانی ict را گذراند. با وجود قبولی در مقطع کارشناسی فاطمه دیگر حاضر به ادامه تحصیل نشد؛ در حالی که بسیاری از دوستانش تحصیل در مقطع کارشناسی را آغاز کردند.

                                                       
حالا پس از سال‌ها او در هنرش مهارت بیشتری کسب کرده و با بهره گیری از فضای مجازی خریداران بسیاری در سرتاسر ایران دارد.
حتی برخی از مشتری هایش دست سازه‌های او را به عنوان سوغاتی با خود به خارج از کشور می‌برند. فاطمه از این که می‌تواند از طریق آموزش، کسب درآمد را نیز به آن‌ها بیاموزد احساس غرور می‌کند.

                                                       
خواهرم خوشحال است از این که لحظه هایش را به گونه‌ای می‌گذراند که برایش لذت بخش است و نیازی ندارد به کسی درباره چگونگی نحوه فعالیتش توضیح دهد.
بسیارند کسانی که همچون فاطمه باور دارند " هنر برتر از گوهر آمد پدید "

جوانان در دوراهی: کار بهتر است یا تحصیل؟
فاطمه می‌گوید: روزی همه خوشبختی را رفتن به دانشگاه و گرفتن مدرک تحصیلی و پیدا کردن کار اداری با حقوق ثابت تعریف می‌کردند. ولی این تفکر در شرایطی که بیکاری تحصیلکرده‌ها از معضلات اجتماع محسوب می‌شود خریداری ندارد.
او باوردارد اگر در دوران تحصیل هم هنر را انتخاب می‌کرد می‌توانست موفق‌تر باشد.

                                                      
به نظر او تحصیل بدون علاقه و فقط برای کسب مدرک، اتلاف هزینه و اتلاف وقت است و برای بازده بیشتر باید هر کاری هدفمند باشد.
او خوشحال است از این که اتفاقی حرفه‌ای را آموخته که می‌تواند با علاقه از آن کسب در آمد کند وبا فعالیت در این عرصه به مرور زمان بر مهارتش نیز افزوده شود

                                                       
میراث ارزشمند خانوادگی

علی رئیسی جوان ۲۸ ساله‌ای است که از ۲۰ سالگی به صورت حرفه‌ای خوشنویسی را آغاز کرده و حالا از طریق خوشنویسی و آموزش آن در فضای مجازی امرار معاش می‌کند.

                                                       
رئیسی که دانش آموخته مهندسی شیمی است، خوشحال است که می‌تواند لحظه هایش را آن گونه سپری کند که از آن لذت می‌برد.
رئیسی هم در مقایسه در آمدش با دوستانش که مدارک تحصیلی بالاتری دارند می‌گوید: چیزی را ازدست نداده و برعکس لحظه هایش را به گونه‌ای سپری می‌کند که برایش دلنشین و جذاب است.

                                                       
این خوشنویس جوان می‌گوید: فعالیتم را با خوشنویسی با قلم آغاز کردم، ولی چندسالی است که به خوشنویسی با خودکار روی آورده ام.
به نظر رئیسی خوشنویسی با خودکار کاربرد بیشتری دارد و وسایلش نیز در دسترس‌تر است.
خوش خطی را موروثی می‌داند و بیشتر آموخته هایش از خوشنویسی به صورت خودآموز و با تمرین بوده است. با گذراندن دوره‌ای کوتاه در انجمن خوشنویسان شیراز موفق شده آزمون دوره ممتاز را با موفقیت سپری کند، اما! از آن جا که فکر می‌کند مدرک برایش کارآیی ندارد برای گرفتن آن هنوز اقدام نکرده است.

                                                        
از روز‌هایی یاد می‌کند که معلم‌ها در مدرسه او را برای داشتن خط خوب تحسین می‌کردند و از او می‌خواستند سوالات امتحانی سال بالایی‌ها را بنویسد تا از روی آن کپی بگیرند.
این جوان، کرونا را عاملی می‌داند که باعث شده است او، دامنه فعالیتش را در فضای مجازی و به صورت دور کاری گسترش دهد. چشم اندازی روشن از آینده به عنوان معلم خوشنویسی.

                                                       
رشته‌ای که پولساز شد

سارا رضایی بانوی جوان دیگری است که در زمینه پارچه نگاری فعالیت دارد. عمده فعالیت‌های او، آموزش و فروش دست ساخته هایش در فضای مجازی است.
این دانش آموخته کارشناسی حقوق از مخالفت خانواده اش می‌گوید که اجازه ندادند هنر رابه عنوان رشته تحصیلی انتخاب کند.
با این حال او در کنار رشته حقوق، نقاشی را هم آموخته است و به مرور زمان به این نتیجه رسیده بهتر است به جای تلف کردن وقتش برای رشته‌ای که به آن علاقه‌ای ندارد و نمی‌داند ادامه طی کردن این مسیر او را به کجا می‌رساند، لحظه هایش را با کاری سپری کند که به آن عشق می‌ورزد.

                                                         
او پارچه نگاری را در شرایطی آغاز کرده که اطرافیان به او می‌گفتند: در این شرایط دشوار اقتصادی کمتر کسی توان خرید کالا‌های تزیینی را دارد.
با وجود مخالفت‌های اطرافیان رضایی با سرمایه‌ای اندک فعالیتش را آغاز می‌کند با در نظر گرفتن این دیدگاه که، چون سرمایه‌ای زیادی برای این کار نگذاشته است چیزی را از دست نمی‌دهد.

                                                         
به مرور زمان دامنه این فعالیت را گسترش می‌دهد به گونه‌ای که علاوه برکسب درآمد برای خودش حالا افراد دیگری هم درکنار او از این هنر، امرار معاش می‌کنند.
سارا رضایی می‌گوید: خوشحال است از این که، در شرایط دشوار اقتصادی و شیوع کرونا می‌تواند در اقتصاد خانواده اش نقش موثری داشته باشد و کار در منزل و فروش از طریق فضای مجازی را امتیازی مثبت برای خودش می‌داند که می‌تواند به عنوان همسر و مادری جوان در خانه کسب درآمد کند.                 
                                                                   
این هنرمند جوان فعالیت خود و همکارانش را تزریق امید به جامعه می‌داند و می‌گوید: مهمترین پیام فعالیتش این است که با سرمایه اندک و به پشتوانه همت و علاقه می‌توان کار‌های بزرگی کرد.

                                                          
کارآفرینی‌های بزرگ با کار‌های کوچک
نجمه جوکار بانوی هنرمندی که در عرصه نقاشی و آثار رزینی فعالیت دارد درباره حسن بزرگ فعالیت در فضای مجازی می‌گوید: هنرمند با سرمایه هنر و فارغ از فکر پرداخت اجاره‌های بالا می‌تواند فعالیت کند آن هم در شرایطی که شیوع کرونا باعث تعطیلی وقت و بی وقت مشاغل می‌شود.
در استان پهناور فارس و به ویژه در شهر شیراز هنر جایگاه ویژه و طرفداران بسیاری دارد. هرچند شرایط اقتصادی عرصه را بر بسیاری از هنرمندان تنگ کرده است و آثار فاخر مورد بی مهری بازارقرار گرفته اند، اما آثار کاربردی که قیمت شان با جیب مردم سازگارتر است هنوز خریدار دارد.
دیگر حرفه‌ها و همین دانش آموختگان آموزش عالی هم به طریق دیگری از طریق فضا مجازی و به پشتوانه مهارتشان به طریقی کسب در آمد می‌کنند.

                                                          
ضرورت آموزش و اطلاع رسانی

به گفته مهدی رجا ارزیاب شرکت‌های دانش بنیان، بیشتر، کسانی سراغ فضای مجازی می‌روند، که سرمایه کافی برای ایجاد کسب و کار‌های فیزیکی را ندارند و به دلیل پیچیدگی و فناوری بالای محصولات، کمتر پیش می‌آید که شرکت‌های دانش بنیان بتوانند محصولشان را در فضای مجازی عرضه کنند و در این عرصه موفق باشند، چون خریدار ترجیح می‌دهد چنین محصولاتی را ببیند، بسنجد و بعد خریداری کند.
دانش آموخته دکترای مهندسی نرم افزار می‌گوید: از جمله اقداماتی که شرکت‌های دانش بنیان در فضای مجازی به عرضه آن می‌پردازند فروش خدمات از طریق پلتفرم هاست.

                                                         
رجا اعلام می‌کند: بیش از ۲۰۰ طرح پلتفرمی در استان فارس در حال اجراست که الزاما همه آن‌ها از طریق شرکت‌های دانش بنیان انجام نمی‌شود و بسیاری از آن‌ها برآمده از تیم‌های استارتاپی است که هنوز ثبت شرکت نشده اند.
به گفته این صاحب نظر، پلتفرم‌ها از طریق ایجاد تعامل ارزش آفرینی می‌کنند.
خیلی از آن‌ها تعامل را میان تولیدکنندگان یا عرضه کنندگان خدمات و مصرف کنندگان به وجود می‌آورند و بخشی مهمی از نقش پلتفرم، ایجاد زیرساخت برای شکل گیری تعامل‌ها و نیز تعیین چارچوب و قواعد حاکم بر این تعامل‌هاست.

                                                         
دانش آموخته دکترای مهندسی نرم افزار می‌گوید: مهم‌ترین ویژگی چنین پلتفرم‌هایی این است که به جای تولید و عرضه‌ی محصول، فضا و زیرساختی برای رابطه‌ی میان تولیدکنندگان و مصرف کنندگان یک محصول چه کالا و چه خدمات ایجاد می‌کنند.
او رقابت در این عرصه را با وجود رقیبان بسیار دشوار می‌خواند و می‌افزاید در استان فارس هم پلتفرم‌های موفقی فعالیت دارند که برخی در سطح استانی و برخی در سطح کشور خدمات ارایه می‌دهند.

ضرورت آموزش و اطلاع رسانی

رجا، فرصتی را که فضای مجازی در اختیار بسیاری قرار می‌دهد تا بتوانند از طریق آن کسب درآمد کنند ارزشمند خوانده و می‌افزاید: مشکل این است که صحت سنجی در این فضا با دامنه گسترده‌ای که دارد دشوار و بسیار تخصصی است.

                                                       
او اعلام می‌کند: برای مثال دیدیم کلاهبرداری از طریق فروش رمز ارز‌های بدون ارزش با توجه با تخصصی بودن و بهره از نا آگاهی بسیار آسان است و بسیاری از کاربران تفاوت بین ارز‌های دیجیتال را با رمز ارز‌های دارای ارزش متوجه نمی‌شوند.
این کارشناس بهترین راهکار برای پیشگیری از کلاهبرداری‌ها را آموزش و اطلاع رسانی از طریق رسانه‌ها با ارایه ارقام و آمار می‌داند و می‌گوید:برای مثال امروز با اطلاع رسانی‌های انجام شده همه می‌دانند سرانجام اعتماد به سایت‌های شرط بندی چه نتیجه‌ای دارد و اگر کسی در دام آن‌ها بیفتد خودش مقصر است که متاسفانه هنوز عده‌ای با وجود داشتن آگاهی بازهم بر اساس طمع خود به دام می‌افتند.
به باور رجا، کاربران فضای مجازی باید این نکته را در نظر بگیرند از هیچ راه سالمی نمی‌توان یک شبه پولدار شد و همه این را باید از تجربه بورس آموخته باشند.
ضرورت مهارت آموزی در ادبیات فارسی
کتاب داستان‌های کوتاه ترجمه حسن شهباز از انتشارات امیر کبیر را می‌خواندم. مترجم به این نکته اشاره کرده که یکی از داستان‌های این مجموعه برگرفته از افسانه‌ای ایرانی است.
در داستان دختر چوپان اثر ویلیام سارویان می‌نویسد: مادربزرگ برای این که به نوه اش بگوید، داشتن حرفه ارزشمنداست و او باید حرفه‌ای بیاموزد، افسانه‌ای را نقل می‌کند که در آن دختر چوپان پیشنهاد ازدواج پسر پادشاه را به این شرط می‌پذیرد که او حرفه‌ای بیاموزد.
شاهزاده با وجود این که کار را پوچ می‌داند و ضرورتش را نمی‌داند، قالی بافی می‌آموزد و به ارزش حرفه‌ای که آموخته وقتی پی می‌برد که در چنگال دزدان اسیر می‌شود ودر نهایت از طریق بافت قالیچه‌ای پیامش را به دنیای بیرون می‌فرستد و نجات می‌یابد.
سعدی دربرخی از حکایت‌های گلستان، داشتن حرفه یا مهارت را هنر می‌داند.

                                                        
او در این کتاب حکایت پدری را نقل می‌کند که از پسرانش می‌خواهد هنر یا حرفه‌ای بیاموزند، چون به باور پدر " هنر در نفس خود دولت است هر جا که رود قدر بیند و در صدر نشیند و بی هنر لقمه چیند و و سختی ببیند "
افسانه و قصه‌هایی با این مضامین در ادبیات ما بسیار است، که اگر حرفه یا هنری داشته باشی که به آن عشق هم بورزی می‌توانی از زندگی نهایت لذت را ببری.
مدرک گرایی چطور مد شد؟
طبق داده‌های مرکز آمار ایران، حدود ۴۰درصد بیکاران کشور را فارغ التحصیلان دانشگاه تشکیل می‌دهند که دلایل مهم آن نداشتن مهارت و رشد افسارگسیخته و بی‌برنامه مراکز دانشگاهی بدون نیازسنجی جذب از سوی بازار کار است.

                                                          
دریافت مدرک تحصیلی به بهانه یافتن شغلی مناسب یا ارتقا شغلی و حتی نبود بازار کار را باید از دلایل رشد روز افزون مدرک گرایی دانست؛ هرچقدر مدرک گرایی رشد یابد دانش افزایی افول می‌کند و در این میان نیاز جامعه شناخته و معرفی نمی‌شود تا برای رفع مشکلات به شکل علمی برنامه ریزی شود.
مهارت آموزی فرهنگ سازی شود
کارشناسان براین باورند که چنانچه داشتن مدرک تحصیلی، موجد احراز موقعیت اجتماعی افراد شود، نتیجه‌ای جز سطحی نگری، عدم انسجام و تعمق در برنامه ریزی و مدیریت‌های ناکارآمد در سطوح مختلف اجتماعی نخواهد داشت.

                                                      
به عقیده آنان اشتغالزایی و آموزشِ هر چه بیشترِ رشته‌های فنی و مهارت آموزی از عوامل موثری است که در کاهش مدرک گرایی موثر است و باید این مسئله برای نوجوانان و جوانان بیش از پیش فرهنگ سازی شود.
شاید اگر از سال‌های آغازین مدرسه، انتخاب‌های بهتری میان علم و ثروت و ارزش‌ها و شخصیت اجتماعی داشتیم، جوانی‌های کمتری در پوشش مدرک و منزلت و القاب هدر می‌رفت.

  راضیه جوینده