گزارش مکتوب : چرخش چرخ زندگی با همتی از پشت میله‌های آهنین

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما مرکز گیلان ؛ خیلی‌ها یک تصویر کلیشه‌ای با شنیدن اسم زندان و زندانی در ذهنشان دارند که از دوران کودکی این تصور در باورشان نقش بسته است این که همه زندانیان، آدم‌های خطاکاری هستند و زندان هم مکانی است که تا چشم کار می‌کند، میله است و دیوار و روزهایش با فریاد و دعوا به شب می‌رسد.
چند روز پیش که به بازار رفته بودم تا برای مادرم قالیچه‌ای بخرم با فروشنده‌ای خوش اخلاق و با حوصله گرم صحبت شدم و از حرف هایش تعجب کردم، مگر می‌شود یک زندانی چنین مهارتی داشته باشد.
فروشنده چند قالیچه را نشانم داد و گفت: قالیچه هنرِ دست و حاصل کار زندانیان است.
قالیچه‌ای را که از فروشنده خریدم، گرفتم و در مسیر خانه مادر، به قالیچه، زندان و زندانی و موضوع اشتغال در زندان فکر می‌کردم؛ موضوعی که مرا بر آن داشت فردای آن روز سراغ مدیرکل زندان‌های گیلان بروم.

خط کشیدن روی هرچه روزمرگی
مدیرکل زندان‌های گیلان در پاسخ به این سوالم که آیا زندانیان در زندان شاغل هم هستند می‌گوید: دیگر خط کشیدن زندانی روی دیوار برای معلوم شدن روز‌های باقی مانده حبس معنایی ندارد و همین حالا حدود ۸۰ درصد از مددجویان در کارگاه‌های مختلف صنعتی و کشاورزی، در زندان‌ها مشغول به کار هستند.
رضا محمدی اصل افزود: این مددجویان در ۶۰ کارگاه در بخش‌های مختلف کشاورزی، صنایع دستی، تولید پوشاک، دامپروری و کارگاه‌های دیگر تولیدی، فعالیت می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه بیشتر زندانیان مهارت لازم برای انجام کار را ندارند گفت: در زندان‌ها، افزون بر اجرای برنامه‌های فرهنگی، اصلاح و تربیت و مشاوره، دوره‌های حرفه آموزی هم برگزار می‌شود تا زندانیان بعد از آزادی، پشتوانه خوبی برای اشتغال و درآمدزایی داشته باشند.
حبس در کنار یادگیری با درآمدزایی
مدیرکل زندان‌های گیلان با بیان اینکه ۸۰ درصد زندانیان زن هم در استان در دوره ندامت در زندان، هنر‌های دستی یاد گرفته اند گفت: فرش بافی، قالی بافی، گلدوزی، خیاطی، نقطه زنی روی سفال، گلسازی، عروسک دوزی، ساخت زیورآلات، قلاب بافی، رشتی دوزی و کیف دوزی از جمله هنر‌هایی است که این بانوان، آموزش می‌بینند که با تولید و فروش آن به اقتصاد خانواده هم کمک می‌کنند.
رضا محمدی اصل با اشاره به اینکه برپایی ۱۳ دار قالی نمونه بارزی از همت شان است افزود: این دار‌های قالی در زندان ضیابر برای آقایان و در زندان لاکان برای زندانیان زن برپا شده است.
وی با اشاره به اینکه هر زندانی در مدت حبس خود حرفه‌ای یاد می‌گیرد تا بعد از حبس، بتواند برای خودش کاری دست و پا کند افزود: این افراد مدرک فنی و حرفه ای، صنایع دستی و یا جهاد کشاورزی دریافت می‌کنند و بدون اینکه نامی از زندان در آن ذکر شود.
مدیرکل زندان‌های گیلان می‌گوید: درآمد حاصل از کار در زندان، متعلق به زندانی است و معمولا آن‌ها نیز برای تامین مخارج زندگی به خانواده‌های شان می‌دهند.

نداشتن شغل یکی از مهمترین علت ارتکاب جرم
با شنیدن صحبت‌های مدیرکل زندان‌های گیلان، سراغ قاضی ناظر زندان مرکزی گیلان می‌روم و از وی درباره احکام اشتغال زندانیان می‌پرسم.
سروش دلیلیان می‌گوید: یکی از مهمترین دلایل ارتکاب بسیاری از جرایم به ویژه سرقت، نداشتن شغل است.
وی معتقد است؛ بسیاری از مجرمان و محکومان پس از پایان مدت زمان محکومیت شان دوباره به دلیل ارتکاب جرمی دیگر، وارد ندامتگاه‌ها می‌شوند چرا که زمینه‌های ارتکاب جرم، از بین نرفته و بیکاری مهمترین زمینه جرم است.
قاضی ناظر زندان مرکزی گیلان افزود: تا زمانی که که راهبردی در این زمینه نداشته باشیم همچنان دور باطل ارتکاب جرم وجود خواهد داشت؛ از همین رو قوه قضاییه در حوزه راهبردی و سیاست گذاری، اهتمام ویژه‌ای در زمینه اشتغال مددجویان داشته است.
سروش دلیلیان گفت: در گیلان با دستور حجت الاسلام و المسلمین خلیلی، رییس کل دادگستری و همچنین پیگیری‌های مستمر دادستان مرکز استان، در زمینه اشتغال زندانیان به موفقیت‌های خوبی دست یافته ایم.
وی افزود: در شعب قضات ناظر زندان هم در راستای اجرای سیاست‌های اشتغال محور، تلاش می‌شود از ظرفیت‌های حقوقی و ارفاق‌های قانونی لازم استفاده شود تا وضعیت اشتغال مددجویان در حالت مطلوبی قرار گیرد.

ارفاقات قانونی کمک به وضعیت اشتغال مددجویان
قاضی ناظر زندان مرکزی گیلان می‌گوید: استفاده از ارفاق‌های قانونی از جمله اعطای مرخصی‌های نوبه‌ای و مرخصیِ پایان حبس و تبدیل حالت زندانی از زندان بسته به زندان رای باز برای حضور هر چه بیشتر زندانی در محیط کسب و کار از مهم‌ترین اقدامات حمایتی از زندانیان است.
سروش دلیلیان با اشاره به اینکه در ندامتگاه مرکزی گیلان در لاکان رشت، ۳۵۰ زندانی از ابتدای امسال رای باز شده اند افزود: هزار و ۲۰۰ زندانی هم در مرخصی نوبه‌ای به سر می‌برند.
وی با بیان اینکه ۳۵۸ زندانی هم در مرخصی پایان حبس هستند گفت: مبنای همه این ارفاق ها، کمک به اشتغال زندانیان است.

فراهم سازی وضعیت اشتغال محکومان
قاضی ناظر زندان مرکزی گیلان افزود: علاوه بر این ارفاق‌های دادگستری، انجمن حمایت از زندانیان مرکز استان که زیر نظر مدیریت دادستان مرکز استان فعالیت می‌کند هم اقدامات خوبی در این باره انجام داده است.
سروش دلیلیان با اشاره به اینکه آخرین فعالیت‌های این انجمن، ایجاد باغچه ۵هکتاری است گفت: در این باغ با کاشت صیفی جات و پرورش گل و گیاه برای دست کم۱۰۰ مددجو شغل ایجاد شده است.
وی افزود: بسیاری از محاکم نیز در صورت صلاحدید برای عدم تغییر در وضعیت اشتغال محکومان مبادرت به استفاده از ظرفیت مجازات‌های جایگزین یا از نظامات ارفاقی نظیر آزادی مشروط یا تعلیق مجازات‌ها استفاده می‌کنند.
درآمد میلیاردی زندانیان زن
قاضی ناظر زندان مرکزی گیلان با اشاره به اینکه یکی از نهاد‌های متولی اشتغال مددجویان و زندانیان بنیاد تعاون است می‌گوید: در گیلان زمین‌های کشاورزی، استخر پرورش آبزیان و فروشگاه‌های مواد غذایی بسیاری، زیر مجموعه این بنیاد است که گردانندگان این مجموعه‌ها هم از زندانیان هستند.
اما استفاده حداکثری از ظرفیت این بنیاد برای بهره مندی بیشتر از ظرفیت زندانیان برای توسعه اشتغال، از مسایل مهمی است که با دستور اخیر رییس کل دادگستری و دادستان مرکز استان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
سروش خلیلیان در ادامه یادآوری می‌کند: در ندامتگاه زنان گیلان، زندانیان، فرش‌هایی می‌بافند که به طور میانگین میلیارد تومان ارزش دارد که از محل فروش این فرش‌ها، حق الزحمه‌ی مناسبی به مددجویان پرداخت می‌شود.
برچسب زندان، داغ اجتماعی
برای آسیب شناسی و جنبه‌های مثبت و منفی اشتغال زندانیان پای صحبت‌های استاد دانشگاه می‌نشینم.
دکتر مهرداد توکلی راد می‌گوید: یکی از ابزار‌های توانمند سازی زندانیان ایجاداشتغال و مهارت افزایی است.
این جامعه شناس با اشاره به اینکه پذیرفتن یک زندانی بعد از گذراندن دوره ندامتش در قطع کردن زنجیره بازگشت آن‌ها به زندان بسیار تاثیر گذار است افزود: آنچه در جامعه شناسی از آن صحبت می‌شود انگ اجتماعی همان برچسب سنگین است.
وی با بیان اینکه زندان رفتن و زندانی شدن یک داغ اجتماعی است که متاسفانه زندانیانی که توبه کرده و از خطای خود پیشمان هستند، جامعه هنوز به آن‌ها اعتماد ندارد گفت: برای اینکه جامعه‌ای ایمن با کمترین هنجار شکنی داشته باشیم، همه افراد باید نسبت به هم مسئول باشند.
دکتر مهرداد توکلی راد با بیان اینکه باید بپذیریم که برخی از زندانیان خطا کرده اند و به خاطر خطایشان در زندان تنبیه شده اند و حالا می‌خواهند زندگی کنند، می‌گوید: باید به آن‌ها مهارت یاد بدهیم که خوشبختانه، چند سالی است، زندانیان در دوره ندامت خود حرفه می‌آموزند که همین فرصت اشتغال و حرفه آموزی، فرصت زندگی کردن را برای شان فراهم می‌کند.
این جامعه شناس افزود: اگر این افراد مورد بی توجهی قرار بگیرند و از جامعه طرد شوند، در آینده جرم‌های بیشتری مرتکب خواهند شد.

پای صحبت‌های چند زندانی و جرقه‌هایی از امید
شهربانو که چند سالیست به دلیل همدستی در سرقت در زندان است می‌گوید: من هنری نداشتم و کاری بلد نبودم و همین بیکاری مرا مجبور کرد تا سرقت کنم، اما حالا با مهارت آموزی بعد از آزادی، می‌توانم در خانه خیاطی کنم و درآمد داشته باشم.
مجید، جوانی ۴۰ ساله است که به علت چک برگشتی، ۴ سال است در زندان به سر می‌برد.
او می‌گوید: مانتو فروشی داشتم، اما به دلیل کسادی بازار و فروش کم نتوانستم، چک هایم را پاس کنم.
وی افزود: ۳ سالی است که توانستم با یادگیری حرفه و کسب درآمد در زندان، کمتر روزمرگی کنم و امیدوارتر به زندگی ادامه دهم.
مثل شهربانو و مجید در زندان زیاد بودند و بیشترشان درد و حرف مشترکی داشتند؛ نداشتن کار و مهارت که در دوران حبس با مهارت آموزی و کسب درآمد فردای شان را روشن می‌بینند.

سخن آخر
با مهارت آموزی ریشه بزهکاری خشک می‌شود
با توجه به گفته‌های برخی از زندانیان، اشتغال و نداشتن درآمد، یکی از دلایل گرایش مجرم به جرم است.
نداشتن مهارت و بیکاری بعد از گذراندن دوران حبس می‌تواند، دوباره آغاز جرم و زندان رفتن باشد که با سرمایه‌گذاری در این حوزه می‌توان چرخه بازگشت به جرم را از حرکت نگهداشت.
حرفه آموزی و اشتغال مددجویان در زندان با ایجاد امنیت روانی برای فرد و جامعه تاثیر مثبتی دارد و البته پذیرش زندانیان و ایجاد احساس مفید بودن در این افراد نیز از نظر روانی بار مثبتی را در جلوگیری از ارتکاب جرم خواهد داشت.