در فاصله ۱۰ روز تا زمان برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی عراق (۱۸ مهر ۱۴۰۰ / ۱۰ اکتبر ۲۰۲۱) ائتلاف‌های جدیدی در این کشور در حال شکل گیری است.
بر اساس این گزارش، تعداد احزاب شرکت کننده در این انتخابات ۱۶۷ حزب است که ۵۸ حزب از آن‌ها در چارچوب ائتلاف‌ها هستند.
این گزارش می‌افزاید، تعداد کل نامزد‌ها در انتخابات پارلمانی عراق، سه هزار و ۲۴۹ نفر عنوان شده است که زنان سهمی ۹۵۱ نفری از کل نامزد‌ها را تشکیل می‌دهند.
در گزارش کمیساریای عالی انتخابات عراق تصریح شده است، از این تعداد، ۷۸۹ نامزد به صورت مستقل، ۹۵۹ نامزد در قالب ائتلاف انتخاباتی و یک هزار و ۵۰۱ نفر نیز در قالب اعضای احزاب در انتخابات آینده شرکت می‌کنند.
کمیساریای عالی انتخابات عراق همچنین تعداد کل واجدین شرایط رای دادن در این کشور ۴۰ میلیون نفری را بیش از ۲۵ میلیون نفر اعلام کرده است.
در این نوشتار، آرایش انتخاباتی و ائتلاف احزاب و جریان‌های سیاسی عراق بررسی می‌شود.
نگاه کلی به احزاب سیاسی عراق
مجلس نمایندگان عراق یا مجلس نواب عراق (مَجلس النوّاب العراقی) تنها مجلس قانونگذاری در عراق محسوب می‌شود. این مجلس در منطقه الخضراء شهر بغداد واقع شده است و نمایندگان آن برای دوره‌های چهارساله از طریق رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شوند.
در زمان دیکتاتوری «صدام حسین» در عراق، حزب بعث تنها حزب رسمی فعال در این کشور بود و سایر احزاب و گروه‌ها به ویژه جریان‌های شیعی و کُرد‌ها به صورت پنهان و عمدتا در مقابل رژیم بعث فعالیت می‌کردند.
پس از سقوط صدام در سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳)، گروه‌های سیاسی و جریان‌هایی که به واسطه قدرت رژیم بعث و زورگویی‌های آن سرکوب شده بودند، توانستند وارد جریان سیاسی عراق شوند و در بدنه حاکمیت به ایفای نقش بپردازند.
این احزاب شامل گروه‌های مختلفی از قومیت‌ها و مذاهب مختلف عراق و با گرایش‌های متفاوت است. احزاب و گروه‌های بزرگ سیاسی به شرح ذیل است:
گروه‌ها و احزاب عراق بر اساس مذهب
الف. گروه‌ها و احزاب شیعی عراق
۱. جماعه العلماء؛ ۲. حزب الدعوه الاسلامیه؛ ۳. سازمان عمل اسلامی؛ ۴. مجلس اعلای اسلامی؛ ۵. حزب فضیلت اسلامی عراق؛ ۶. جریان موسوم به صدری‌های عراق.
ب. گروه‌ها و احزاب سنی عراق
۱. حزب بعث عراق؛ ۲. حزب دموکرات کردستان عراق؛ ۳. اتحادیه میهنی کردستان عراق؛ ۴. حزب سوسیالیست کردستان؛ ۵. حزب کمونیست کردستان عراق؛ ۶. حزب گوران؛ ۷. اتحاد اسلامی کردستان؛ ۸. اتحاد اسلامی ترکمان‌های عراق؛ ۹. حزب ملی ترکمان عراق؛ ۱۰. حزب اخوان ترکمان عراق؛ ۱۱. جنبش دموکراتیک ترکمان.
ج. گروه‌ها و احزاب آشوری عراق
۱. حزب میهنی آشوری؛ ۲. مجلس ملی کلدانی سریانی آشوری؛ ۳. حزب دموکراتیک آشوری؛ ۴. حزب تجمع سریانی مستقل.
گروه‌ها و احزاب عراق براساس قوم گرایی
الف. گروه‌ها و احزاب کُرد عراق
۱. حزب دموکرات کردستان عراق؛ ۲. اتحادیه میهنی کردستان عراق؛ ۳. حزب سوسیالیست کردستان؛ ۴. حزب کمونیست کردستان عراق؛ ۵. حزب گوران؛ ۶. اتحاد اسلامی کردستان.
ب. گروه‌ها و احزاب عرب عراق
۱. جماعه العلماء؛ ۲. حزب الدعوه الاسلامیه؛ ۳. سازمان عمل اسلامی؛ ۴. مجلس اعلای اسلامی؛ ۵. حزب بعث عراق؛ ۶. حزب التحریر؛ ۷. شورای گفت‌وگوی ملی عراق
ج. گروه‌ها و احزاب ترکمان عراق
۱. اتحاد اسلامی ترکمان‌های عراق؛ ۲. حزب ملی ترکمان عراق؛ ۳. حزب اخوان ترکمان عراق؛ ۴. جنبش دموکراتیک ترکمان؛ ۵. حزب خلق ترکمان عراق.
مهمترین احزاب و گروه‌های فعال در عراق
الف. مهمترین احزاب شیعی فعال در عراق: ۱. جماعه العلماء؛ ۲. حزب الدعوه الاسلامیه؛ ۳. سازمان عمل اسلامی؛ ۴. مجلس اعلای اسلامی
ب. مهمترین حزب سنی فعال در عراق: حزب بعث عراق
ج. مهمترین احزاب کرد فعال در عراق: ۱. حزب دموکرات کردستان عراق؛ ۲. اتحادیه میهنی کردستان عراق
شکل گیری ائتلاف‌های جدید
در فاصله ۱۰ روز تا زمان برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی عراق، ائتلاف‌های جدید در این کشور در حال شکل گیری است.
در میان احزاب شیعی، ائتلاف «نیرو‌های حکومت ملی» یکی از آن‌ها است که رهبری آن را سیدعمار الحکیم برعهده دارد؛ این ائتلاف برای اولین بار است که با این نام در انتخابات شرکت می‌کند.
این ائتلاف شامل جریان حکمت ملی عراق به رهبری عمار الحکیم، نصر به رهبری حیدر العبادی، کنفرانس ملی عراق، تیار المد العراقی، وطنیون و چند تشکل دیگر می‌شود و مجموعا ۷۸ نامزد دارد.
ائتلاف بزرگ دیگر ائتلاف فتح به ریاست هادی العامری است؛ این ائتلاف که برای دومین بار است در انتخابات شرکت می‌کند، شاخه سیاسی الحشد الشعبی (بسیج مردمی) محسوب می‌شود.
این ائتلاف، سازمان بدر به ریاست العامری، السند به رهبری احمد الاسدی، مجلس اعلی به ریاست همام حمودی، صادقون (عصائب اهل الحق) و چند جریان دیگر را شامل می‌شود و ۷۳ نامزد در انتخابات دارد.
ائتلاف فتح در انتخابات پیشین در رتبه دوم در شمار کرسی‌های مجلس عراق قرار گرفت و ۴۸ کرسی را از آن خود کرد.
ائتلاف «العقد الوطنی» به ریاست فالح الفیاض رئیس سازمان الحشد الشعبی ائتلاف تازه‌تأسیس در این انتخابات است؛ این ائتلاف شامل جنبش عطاء به ریاست فالح الفیاض، حزب اسلامی عراقی، حزب الثبات و چند تشکل دیگر می‌شود و ۸۰ نامزد در انتخبات معرفی کرده است.
جریان صدر عراق به ریاست مقتدا صدر هم اعلام کرده است که بدون شریک سیاسی وارد رقابت انتخاباتی خواهد شد؛ این جریان که حاضر به ائتلاف با هیچ گروهی نشده، اما مذاکراتی را برای ائتلاف‌های بعد از انتخابات آغاز کرده است.
خالد الاسدی از سران سابق حزب الدعوه عراق نیز ائتلافی به نام «العمق الوطنی» تشکیل داده است که شامل چند تشکل جداشده از حزب الدعوه می‌شود و ۳۷ نامزد دارد.
«تحالف التصمیم» ائتلاف دیگر به ریاست عامر الفایز است که از ائتلاف فتح جدا شده و چند تشکل کوچک را با هم متحد کرده و ۴۶ نامزد معرفی کرده که مهمترین آن‌ها اسعد العیدانی، استاندار کنونی بصره است.
یکی دیگر از ائتلاف های شرکت‌کننده در انتخابات زودهنگام پارلمانی عراق، ائتلاف «عزم» به ریاست «خمیس الخنجر» است.
ائتلاف «عزم» از تشکل‌های «المشروع العربی» به ریاست الخنجر و حزب الوفاء به ریاست قاسم الفهداوی وزیر برق پیشین عراق، حزب «حل» به ریاست جمال الکربولی، «الکتلة العراقیة الحرة» به ریاست قتیبه الجبوری، حزب «المسار» به ریاست مثنی السامرائی، «تجمع المدنی» به ریاست سلیم الجبوری، حزب «التصدی» به ریاست خالد العبیدی، حزب «المجد» به ریاست طلال الزوبعی تشکیل شده و اولین بار است به این نام در انتخابات شرکت می‌کند.
این ائتلاف بزرگ‌ترین ائتلاف در الانبار، صلاح‌الدین، موصل، بغداد و دیاله است و مهمترین نامزدهایش «محمد الکربولی» و «محمود المشهدانی» رئیس پیشین مجلس عراق هستند.
ائتلاف دیگری که با این ائتلاف در مناطق سنی نشین عراق رقابت می‌کند ائتلاف «تقدم الوطنی» به ریاست محمد الحلبوسی، رئیس کنونی مجلس عراق است که آن نیز برای اولین بار با این نام در انتخابات شرکت می‌کند.
این ائتلاف شامل حزب تقدم به ریاست محمد الحلبوسی، «الخیار العربی» به ریاست عبدالحسین عبطان، تجمع التعاون به ریاست علی فرحان، حزب الحق الوطنی به ریاست احمد المساری و چند حزب و تشکل دیگر می‌شود و مجموعا ۱۰۵ نامزد دارد که مهمترین آن‌ها محمد الحلبوسی رئیس کنونی مجلس عراق است.
لازم به ذکر است که برخی از ائتلاف‌های عراق خود را محدود به استانها کرده‌اند، ازجمله ائتلاف «جماهیرنا هویتنا» به ریاست احمد الجبوری که ۱۲ نامزد در استان صلاح‌الدین دارد.
در کرکوک هم راکان الجبوری ائتلافی استانی راه انداخته است. ضمن اینکه وصفی العاصی، از شیوخ عشایر کرکوک، ائتلافی عشایرمحور در این استان ایجاد کرده است.
در میان کرد‌ها تنها ائتلاف موجود، ائتلاف اتحادیه میهنی کردستان و جنبش تغییر یا همان گوران است که ۴۲ نامزد معرفی کرده است که اکثرا در سلیمانیه رقابت می‌کنند.
ترکمان‌ها نیز ائتلاف خاص خود را دارند که به ریاست حسن توران تشکیل شده است و شامل ۸ تشکل ترکمان عراق می‌شود.
تازه‌ترین نظرسنجی‌ها درباره میزان مشارکت مردم عراق در انتخابات
نتایج نظرسنجی مرکز پژوهشی «رواق» عراق که از یک هزار و ۵۰۰ نفر از واجدین شرایط شرکت در انتخابات در ۱۸ استان این کشور انجام شد، نشان می‌دهد، ۵۹ ممیز ۷۳ صدم درصد از واجدین شرایط در انتخابات زودهنگام پارلمانی عراق شرکت خواهند کرد.
این نظرسنجی نشان می‌دهد، استان «دیاله» که از سه بافت اجتماعی شیعه، اهل سنت و کرد تشکیل شده است، با ۹۰ ممیز ۷۷ صدم درصد، بیشترین مشارکت در انتخابات آینده را خواهد داشت؛ «دهوک» با ۸۳ ممیز ۶۷ صدم درصد، واسط با ۷۶ ممیز ۴۷ صدم درصد، دیوانیه با ۶۹ ممیز ۳۹ صدم درصد، بصره با ۶۹ ممیز ۳۰ صدم درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
در بغداد، پایتخت عراق که با جمعیت حدود ۹ میلیون نفر پرجمعیت‌ترین استان عراق است، میزان مشارکت در انتخابات آینده ۵۸ ممیز ۷۴ صدم درصد به ثبت رسیده است.
همچنین نظرسنجی مرکز پژوهش‌های رواق نشان می‌دهد، احزاب بزرگ و موجود در قدرت با ۳۹ ممیز ۱۶ صدم درصد دارای بیشترین شانس پیروزی در انتخابات هستند و گروه‌های وابسته به اعتراضات اکتبر با ۱۳ ممیز ۵۸ صدم درصد در پایین‌ترین رده قرار دارند.
فراخوان برای حضور گسترده مردم عراق در انتخابات
شخصیت‌ها و طیف‌های مختلف عراق با صدور بیانیه و پیام‌هایی مردم این کشور را به حضور گسترده در انتخابات ۱۸ مهر دعوت می‌کنند.
دفتر آیت الله سید علی سیستانی مرجع عالیقدر شیعیان عراق در بیانیه‌ای با دعوت از مردم این کشور برای مشارکت آگاهانه و مسئولانه در انتخابات آینده اعلام کرد: رای دهندگان باید از تجارب گذشته درس و عبرت بگیرند و این فرصت مهم را برای ایجاد تغییر واقعی در مدیریت کشور و دور کردن دست‌های فاسد و نالایق از مفاصل اصلی، غنیمت بدانند.
این بیانیه می‌افزاید، این امر زمانی ممکن است که رای دهندگان دوش به دوش هم، آگاهانه و فعال در انتخابات شرکت و بهترین انتخاب را انجام دهند. خلاف چنین وضعیتی باعث تکرار ناکامی‌های پارلمان‌های پیشین و دولت‌های برآمده از آن خواهد شد.
مرجعیت عالی شیعیان عراق در این بیانیه تاکید کرد، همان طور که پیش از انتخابات‌های گذشته نیز اعلام کرده از هیچ نامزد یا فهرست انتخاباتی مطلقا حمایت نمی‌کند.
«برهم صالح» رئیس جمهوری عراق نیز در پیامی بر ضرورت تضمین اراده آزاد عراقی‌ها برای مشارکت گسترده درانتخابات به منظور اصلاح نواقص موجود در نظام حکومتی تاکید کرد.
«مصطفی الکاظمی» نخست وزیر عراق هم درتوییتی از مردم این کشور خواست حضور گسترده‌ای در انتخابات پارلمانی داشته باشند و فریب وعده‌های پوچ نامزد‌های انتخاباتی را نخورند.
در همین زمینه، «سید مقتدی صدر» رهبر جریان صدر عراق در توئیتی مردم این کشور را به حضور «میلیونی و انقلابی» در انتخابات عراق فراخواند و از عبارت «انقلاب انتخاباتی میلیونی» برای تاکید بر این امر استفاده کرد.
«سید عمار حکیم» رهبر جریان حکمت ملی عراق هم در پیامی ضمن قدردانی از رهنمود‌های مرجعیت عالی عراق نوشت: ما نیز با مرجعیت هم‌صدا می‌شویم و به فرزندان ملت امید می‌بندیم که این ندا را لبیک گویند و حماسه بزرگی برای تغییر و رسیدن به حکومت شایسته و مقتدر که در آن ملت از خیر و نعمت بهره‌مند شوند رقم زنند.
جمع بندی
با توجه به شرایط کنونی عراق، به نظر می رسد مشارکت مردم این کشور در انتخابات ۱۸ مهر ۱۴۰۰ (۱۰ اکتبر ۲۰۲۱) از انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ که میزان مشارکت حدود ۴۷ درصد بود، بیشتر باشد.
همچنین احتمال می رود ائتلاف هایی که به تازگی در عراق تشکیل شده اند، تعداد قابل توجهی کرسی در پارلمان عراق به دست آورند.
مردم عراق با درک شرایط موجود کشورشان و بیانیه های مراجع و شخصیت های مختلف، از توطئه های دشمنان در تاخیر در برگزاری انتخابات آگاه هستند و برگزاری انتخابات در موعد مقرر را خواستار هستند.
مردم و گروه های عراقی که بارها خروج نظامیان آمریکایی از کشورشان را خواستار شده اند، انتظار دارند پس از برگزاری انتخابات، پارلمان و دولت آینده این کشور، این خواسته آنان را به سرعت محقق کند.
تنظیم و نگارش: محمدرضا تقی زاده