سن حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر؟
عموم مورخان سن پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) هنگام ازدواج با خدیجه (سلاماللهعلیها) را ۲۵ سال دانستهاند. اما اینکه سن حضرت خدیجه در هنگام ازدواج، چهل سال بوده، از نظر بیشتر مورخان نادرست است.
به گزارش خبرنگار
خبرگزاری صدا و سیما؛ دهم ربیعالاول سال ۲۵ عامالفیل، ۱۵ سال قبل از بعثت پیامبر (صلیاللهعلیهوآله)، حضرت ابوطالب (سلاماللهعلیه) خطبهی عقد بهترین خلقِ خداوند، حضرت محمد (صلیاللهعلیهوآله) با یکی از چهار بانویِ برترِ عالم [۱]؛ حضرت خدیجه (سلاماللهعلیها) را قرائت نمود.
پیوندی از جنس نور که یک سوی آن پدر امت اسلامی [۲]و سوی دیگر آن اولین و برترین مادر مؤمنین (امالمومنین) [۳]قرار گرفته بود.
خطبهی ازدواج توسط حضرت ابوطالب (علیهالسلام)
ابوطالب (علیهالسلام) در حضور اهل قریش خطبهی عقد را این چنین آغاز کرد:
«الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی جَعَلَنَا مِنْ زَرْعِ اِبْرَاهِیمَ وَ ذُرِّیَّةِ اِسْمَاعِیلَ وَ جَعَلَ لَنَا بَیْتاً مَحْجُوجاً؛ [۴]سپاس خدای را که ما را از نسل ابراهیم و ذرّیّه اسماعیل قرار داد، و برای ما خانهای نهاد که مردمان گرد او طواف کنند.»
پس از آن فضائل و ویژگیهای پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) که برادرزادهی اوست، بیان میکند:
«اِنَ ابْنَ اَخِی مُحَمَّدَ بْنَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ لَا یُوزَنُ بِرَجُلٍ مِنْ قُرَیْشٍ اِلَّا رَجَحَ وَ لَا یُقَاسُ بِاَحَدٍ مِنْهُمْ اِلَّا عَظُمَ عَنْهُ؛ [۵]این برادرزاده من محمّد بن عبداللَّه بن عبدالمطّلب با هیچ یک از مردان قریش سنجیده نشود جز آن که برتری یابد، و با هیچکس از آنان قیاس نگردد، جز آن که بزرگتر آید.»
آنگاه حضرت ابوطالب (سلاماللهعلیه) از عشق و علاقهای که میان دو سوی این پیوند جریان دارد سخن میگوید:
«وَ لَهُ فِی خَدِیجَةَ رَغْبَةٌ وَ لَهَا فِیهِ رَغْبَةٌ؛ [۶]او (حضرت محمد صلیاللهعلیهوآله) را به همسری با خدیجه رغبتی است و خدیجه را به ازدواج با او شوقی.»
شرافت و نسب حضرت خدیجه (سلاماللهعلیها)
حضرت خدیجه (سلاماللهعلیها) از بهترین زنان قریش و ثروتمندترین آنان بود. در زمان جاهلیت به «طاهره» معروف بود و به ایشان «سیده قریش» گفته میشد. [۷]در مواهب اللدنیه آمده است که خدیجه (سلاماللهعلیها) به واسطهی اینکه کارهای زنان دورهی جاهلی را انجام نمیداد و از همهی آلودگیها پاک بود به طاهره معروف شد. [۸]حضرت خدیجه (سلاماللهعلیها) دختر خویلد بن اسد بن عبدالعزی بن قصی بن کلاب و از خاندان قریش است. [۹]قصی بن کلاب جد چهارم پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) هم به شمار میرود و در زمان خود پیشوای قریش در مکه بوده است. [۱۰]بنابراین حضرت خدیجه (صلیاللهعلیهوآله) نزدیکترین همسر به پیامبراز جهت خویشاوندی است.
خواستگاری بزرگان قریش از حضرت خدیجه (سلاماللهعلیها)
شرافت و پاکدامنی حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) موجب شده بود که بسیاری از بزرگان قریش به خواستگاری ایشان بروند. از جمله عقبة بن ابیمعیط، ابوسفیان، ابوجهل و صلت بن ابی یهاب[۱۱] ولی حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) درخواست هیچکدام از اینان را نپذیرفت و به اذعان عموم مورخان، خود حضرت برای اولین بار موضوع ازدواجشان با پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) را مطرح کردند.[۱۲]
ابراز تمایل حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) به پیامبر(صلیاللهعلیهوآله)
همانطور که گفتیم عموم مورخان معتقدند پیشنهاد ازدواج ابتدا از سوی حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) مطرح گشت.
اما درباره چگونگی ابراز این خواسته دو داستان روایت شده است:
ابنهشام در کتاب خود میگوید: حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها)، خود و بدون واسطه، تمایلش به پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) را ابراز کرد و خطاب به پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) عرض کرد:
«یَا بن عَمِّ، إنِّی قَدْ رَغِبْتُ فِیکَ لِقَرَابَتِکَ، وَسِطَتِکَ فِی قَوْمِکَ وَأَمَانَتِکَ وَحُسْنِ خُلُقِکَ، وَصِدْقِ حَدِیثِکَ؛[۱۳] عموزاده! من بر اثر خویشاوندی که میان من و تو برقرار است و آن عظمت و عزتی که میان قوم خود داری و امانت و حسن خلق و راستگویی که از تو مشهود است؛ مایلم با تو ازدواج کنم.»
اما بیشتر تاریخنویسان بر این باورند که حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها)، نفیسه بنت منبه را فرستاد تا در اینباره با پیامبر صحبت کند. نفیسه نزد پیامبر آمد و به حضرت عرض کرد:
«فَإِنْ دُعِیتَ إِلَی الْجَمَالِ وَالْمَالِ وَالشَّرَفِ وَالْکَفَاءَةِ أَلا تُجِیبُ؛[۱۴] اگر از تو دعوت شود با کسی که در زیبایی و مال و شرف همتای توست، ازدواج کنی، آیا اجابت میکنی؟»
حضرت پرسید: «او کیست؟»، نفیسه جواب داد: «خدیجه(سلاماللهعلیها)».[۱۵]
سن حضرت خدیجه هنگام ازدواج با پیامبر
عموم مورخان سن پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) هنگام ازدواج با خدیجه(سلاماللهعلیها) را ۲۵ سال دانستهاند.[۱۶]
آنچه متاسفانه به اشتباه در میان مردم رایج شده آن است که سن حضرت خدیجه در هنگام ازدواج، چهل سال بوده است اما این قول، از نظر بیشتر مورخان نادرست است.
بر اساس نظر مشهور، این پیوند مبارک ۱۵ سال قبل از بعثت پیامبر صورت گرفته است[۱۷] و طبق نظر عموم مورخان حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) در همان سالی که حضرت ابوطالب(سلاماللهعلیه) از دنیا رفت؛ یعنی سال دهم بعثت، سه سال قبل از هجرت پیامبر به مدینه، وفات یافته است.[۱۸]
منشأ نظری که سن ازدواج حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) با پیامبر را چهل سالگی میداند، سخنی است که سن وفات حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) را ۶۵ سالگی عنوان میکند.[۱۹] در حالی که این حرف اشتباه است همانطور که حاکم نیشابوری دربارهی آن میگوید: «هذا قول شاذ؛[۲۰] این حرف [وفات حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) در ۶۵ سالگی]، سخن نادری است.»
بر اساس نظردرست، سن حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) هنگام وفات پنجاه سال بوده است.[۲۱] بنابراین با توجه به وفات ایشان که در سال دهم بعثت رخ داده و ازدواج ایشان با پیامبر که ۱۵ سال قبل از بعثت بوده، میتوان نتیجه گرفت حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) در ۲۵ سالگی به افتخار همسری حضرت محمد(صلیاللهعلیهوآله) رسیده است.[۲۲]
اولین ازدواج حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها)
یکی دیگر از اشتباهات رایج، ازدواج حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) پیش از پیامبر اسلام(سلاماللهعلیهوآله) است.
گفتهاند حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) نخست با عتیق بن عائذ مخزومی و سپس با ابوهالة تمیمی ازدواج کرده و از آنها صاحب فرزند شده است.[۲۳]
این سخن با آنچه که ابن شهر آشوب و دیگران مبنی بر باکره بودن حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) نقل کردهاند در تضاد است.[۲۴] ابن شهر آشوب در این باره میگوید«أنَّ النبِی تَزوَّجَ بِها وَ کانَتْ عَذْرَاء؛[۲۵] پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) با او (خدیجه) ازدواج کرد در حالی که او باکره بود.»
همچنین نسبت به فرزندانی که به حضرت خدیجه منسوب شدهاند، در کتابهای تاریخ آمده است که اینها فرزندان هاله، خواهر حضرت خدیجه(سلاماللهعلیها) بودند که تحت سرپرستی حضرت خدیجه(صلیاللهعلیهوآله) بزرگ شدند.[۲۶]
علاوه بر این باید توجه کنیم بانویی که تمام مردان قریش آرزو و اشتیاق ازدواج با او را داشتند ولی به هیچ کدام جز پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) پاسخ مثبت نداد، چگونه با مردانی از مخزوم و بنیتمیم که بدون شک شانی پایینتر از قبیلهی قریش داشتند ازدواج میکند؟[۲۷]
میزان علاقه پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) به همسر خود
برترینِ مخلوقاتِ خداوند، عشق و اشتیاق فراوانی به همسر خود داشت. در روایت است که پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) فرمودند: «زَوَّجَنِی خَدیجَة وَکُنْتُ لَها عاشِقاً؛[۲۸] خدا را شکر که خدیجه را همسر من قرار داد که من عاشق او بودم.»
پینوشت
[۱] خصال شیخ صدوق، ج۱، ص۲۰۶.
[۲] اسماء الرسول المصطفی، ج۱، ص۱۴۷.
[۳] سوره احزاب، آیه۶.
[۴] من لایحضره الفقیه، ج۳، ص۳۹۷.
[۵] همان.
[۶] همان.
[۷] الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۵.
[۸] شرح المواهب اللدنیه، ج۱، ص۱۹۹.
[۹] الطبقات الکبری،ج۱، ص۱۰۶.
[۱۰] تاریخ یعقوبی،ج۱، ص۲۳۹.
[۱۱] بحارالانوار،ج۱۶، ص۲۲.
[۱۲] الصحیح من سیرة النبی(چاپ جدید)، ج۲، ص۱۹۲.
[۱۳] سیره ابن هشام، ج۱، ص۱۸۹.
[۱۴] الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۰۵.
[۱۵] همان.
[۱۶] مستدرک حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۸۲.
[۱۷] الصحیح من سیرة النبی(چاپ جدید)، ج۲، ص۱۹۴.
[۱۸] همان، ج۳، ص۳۵۸
[۱۹] الطبقات الکبری، ج۸، ص۱۸.
[۲۰] مستدرک حاکم نیشابوری، ج۳، ص۱۸۲.
[۲۱] دلائل النبوة (بیهقی)، ج۲، ص۷۱.
[۲۲] الصحیح من سیرة النبی(چاپ جدید)، ج۲، ص۲۰۲.
[۲۳] السیرة النبویة،ابنکثیر،ج۱،ص۲۶۳.
[۲۴] الصحیح من سیرة النبی(چاپ جدید)، ج۲، ص۲۰۸.
[۲۵] مناقب ابن شهرآشوب، ج۱، ص۱۳۸.
[۲۶] الصحیح من سیرة النبی(چاپ جدید)، ج۲، ص۲۰۹
[۲۷] همان، ص۲۰۹.
[۲۸] المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۲۰۱.
نویسنده: محمد سفرکرده
حضرت محمد قبل از نبوت در سن ۴۰ سالگی به دین حضرت ابراهیم و یکتاپرست بود
الله خدای یکتاست