معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان در دیدار معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا بر ضرورت لغو تحریم‌ها و ارایه تضمین برای جلوگیری از تکرار عهدشکنی تاکید کرد.
باقری در این دیدار که در مقر اتحادیه اروپا انجام شد، گفت: تضمین برای عدم تکرار بدعهدی و رفتار‌های غیرقانونی طرف‌های مقابل خواسته غیرقابل چشم پوشی جمهوری اسلامی ایران است.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان همچنین با اشاره به تجربه چند سال بدعهدی در اجرا و نهایتا خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام و بی عملی کشور‌های اروپایی در عمل به تعهداتشان افزود: لغو موثر تحریم‌ها و عادی سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران مورد مطالبه تهران است و هر توافقی باید خواسته‌های ایران را در این‌خصوص برآورده کند.
باقری پس از این دیدار در توئیتی نوشت: «گفتگویی جدی و سازنده با انریکه مورا در مورد عناصر ضروری مذاکرات موفق داشتم. توافق کردیم پیش از پایان ماه نوامبر مذاکرات را شروع کنیم. تاریخ دقیق هفته بعد اعلام خواهد شد.»
در این نوشتار اجلاس بروکسل و ضرورت لغو تحریم‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.
داستان برجام
برنامه جامع اقدام مشترک موسوم به برجام، توافقی بین المللی درباره برنامه هسته‌ای ایران است که در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) میان ایران و کشور‌های گروه ۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) در شهر وین منعقد شد.
مذاکرات طولانی مدت میان ایران و گروه ۱+۵ برای دستیابی طرفین به "برجام"، همزمان با "توافق موقت ژنو" در آذر ۱۳۹۲ (نوامبر ۲۰۱۳) آغاز شد.
پس از توافق ژنو، دو طرف مذاکرات را به مدت ۲۰ ماه ادامه دادند تا سرانجام در فروردین ۱۳۹۴ (آوریل ۲۰۱۵) به "تفاهم لوزان" به عنوان چارچوبی برای توافق وین دست یافتند.
بر اساس متن توافق برجام، ایران ذخایر غنی سازی متوسط خود را پاکسازی، ذخیره سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع و همچنین تعداد سانتریفیوژ‌های خود را تا حدود دو سوم به مدت حداقل ۱۵ سال کاهش می‌داد.
همچنین بر اساس برجام، ایران غنی سازی بیش از ۳,۶۷ درصد را متوقف می‌کرد و در این مدت هیچ تاسیسات غنی سازی جدید و یا رآکتور آب سنگین نیز ساخته نمی‌شد.
علاوه بر محدودیت‌هایی در بخش‌های فنی و هسته‌ای تاسیسات هسته‌ای ایران، به منظور بررسی، نظارت و تایید اعمال این محدودیت‌ها از سوی ایران، آژانس بین المللی انرژی اتمی به تمامی تاسیسات هسته‌ای کشورمان دسترسی منظم داشت.
بر اساس برجام و در ازای اجرای تمامی این تعهدات، ایران از ذیل تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا خارج شد.
پس از دستیابی همه طرف‌ها به توافق برجام، شورای امنیت سازمان ملل به عنوان تنها مرجع سیاسی- امنیتی و حقوقی پاسداری از امنیت و صلح بین‌المللی، با صدور قطعنامه ۲۲۳۱، به طور رسمی از این توافق حمایت و با گنجاندن آن در حقوق بین الملل، عمل به برجام را به صورت قانونی الزام آور کرد.
خروج آمریکا از برجام و بی عملی اروپایی‌ها
در پی امضای برجام و تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ در شورای امنیت سازمان ملل، هر شش قطعنامه قبلی که علیه ایران صادر و منجر به تحریم‌هایی در رابطه با موضوع هسته‌ای ایران شده بود، لغو شد؛ اما آمریکا و سه کشور اروپایی (انگلیس، فرانسه، آلمان) به هیچ یک از تعهدات خود عمل نکردند.
با پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۵ (۲۰۱۶) آمریکا، دشمنی وی با برجام آشکار شد.
در تیر ۱۳۹۶ (ژوئیه ۲۰۱۷) وزارت خارجه آمریکا از مفهوم تازه‌ای به نام پایبندی به متن برجام و نه روح این توافق، سخن گفت. سپتامبر همان سال ترامپ توافق هسته‌ای را بدترین توافق ممکن خواند و اعلام کرد که تصمیم خود را در این زمینه گرفته است.
ترامپ ۲۹ مهر ۱۳۹۶ (۲۱ اکتبر ۲۰۱۷) از عدم تایید برجام خبر داد و وزارت خزانه داری آمریکا سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تحریم کرد و به این ترتیب پروسه خروج آمریکا از برجام سرعت گرفت.
آمریکا در بهمن ۱۳۹۶ ژانویه ۲۰۱۸ به بهانه برنامه موشکی ایران، اصلاح برجام و قبول ۱۲ شرط پیشنهادی به ایران را خواستار شد و تهدید کرد که تعلیق تحریم‌های ایران را تمدید نمی‌کند.
در فروردین ۱۳۹۷ (مارس ۲۰۱۸) همان سال آژانس بین المللی انرژی اتمی پایبندی ایران به تعهدات خود در قالب برجام را برای بار یازدهم تکرار کرد.
اردیبهشت ۱۳۹۷ (آوریل ۲۰۱۸) حضور «مایک پمپئو» در وزارت خارجه آمریکا به جای «رکس تیلرسون» هم نشان از هماهنگ شدن تیم ترامپ و هم نشان از عزم ترامپ برای ترک برجام داشت که سرانجام آن را در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ ( هشتم می ۲۰۱۸) عملی و بازگشت تحریم‌های هسته‌ای را اعلام کرد.
خروج ایالات متحده آمریکا از توافق برجام در حالی روی داد که به گواه سازمان بین المللی انرژی اتمی و نیز دیگر اعضای توافق هسته ای، ایران به تمام مفاد موجود در این سند پایبند بود و هیچ گونه تخلفی نداشت.
واکنش ایران به خروج آمریکا از برجام و بی عملی اروپایی ها
ایران تا یک سال بعد از خروج غیرقانونی آمریکا از برجام به طور کامل تعهداتش در قبال توافق هسته‌ای را اجرا کرد و به کشور‌های اروپایی که وعده جبران آثار این خروج را می‌دادند برای عمل به تعهداتشان فرصت داد.
یک‌سال بعد از آنکه دولت‌های اروپایی نتوانستند به وعده‌هایشان عمل کنند تهران اعلام کرد تعهدات برجامی خود را بر اساس بند‌های ۲۶ و ۳۶ این توافق گام به گام کاهش خواهد داد تا میان تعهدات و حقوقش توازنی برقرار شود.
ایران در آن زمان از محدودیت‌هایی که در زمینه هسته‌ای پذیرفته بود در پنج مرحله عقب نشینی کرد به طوری که غیر از مباحث نظارتی آژانس تقریبا محدودیتی برای ایران باقی نمانده است.
ایران همچنین بار‌ها اعلام کرد که اگر سایر طرف‌های باقیمانده در برجام تصمیم بگیرند تعهدات خود را مطابق با توافق اجرا کنند، گام‌های مربوط به کاهش تعهدات برجامی ایران قابل بازگشت خواهد بود.
با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و شکست ترامپ، ادعا‌هایی درباره بازگشت این کشور به برجام مطرح شد؛ اما بیش از ۱۰ ماه از حضور بایدن در کاخ سفید می‌گذرد، ولی وی همچنان به سیاست فشار حداکثری ترامپ و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحده ادامه می‌دهد و نشانه‌ای از تغییر عملی در رویکرد بایدن در قبال ایران وجود ندارد.
همچنین از زمان خروج آمریکا از برجام، ۶ دور مذاکره بین نمایندگان ایران با اعضای باقیمانده برجام (فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه و چین) برگزار شد، اما به دلیل تداوم فشار‌ها و تشدید تحریم‌ها از سوی آمریکا، به نتیجه نرسیده است.
سیدابراهیم رئیسی که پیروز انتخابات ریاست جمهوری ایران است، در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، صراحتا لغو همه تحریم‌های یکجانبه آمریکا را خواستار شد.
حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه ایران هم در دیدار با همتایان اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در نیویورک، تاکید کرد، ایران به مذاکرات لغو تحریم‌ها بازمی‌گردد، اما اقتصاد خود را به این مذاکرات گره نمی‌زند و در صورتی که طرف‌های مقابل به اجرای تعهدات خود بازگردند، ایران نیز چنین خواهد کرد.
از سرگیری مذاکرات
چند هفته پیش «جوزپ بورل» مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با تاکید بر عدم وجود نقشه دوم یا «پلن بی» در برجام، سیگنال مثبتی را برای ایران ارسال کرد.
این سیگنال مثبت به همراه دستاورد سفر انریکه مورا نماینده بورل در جریان سفر یک روزه به تهران فضای جدیدی را برای از سرگیری مذاکرات لغو تحریم‌ها رقم زد.
در سفری که مورا به ایران داشت گویی یکی از توافقات صورت گرفته آن بود ابتدا مذاکرات در بروکسل صورت گیرد تا شرایط برای ازسرگیری مذاکرات ایران و ۱+۴ در وین هموار شود.
«علی باقری کنی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان سه‌شنبه شب در صدر هیاتی دیپلماتیک وارد بروکسل شد تا مذاکراتی را که با "انریکه مورا" هماهنگ کننده جلسات کمیسیون مشترک برجام، در تهران آغاز کرده بود به سرانجام برساند.
او پیش از سفرش گفته بود که به دنبال مذاکرات نتیجه‌محور است، اما باید مشخص شود که «آیا طرف‌های مقابل از آمادگی واقعی برای انجام تعهدات خود، از جمله فراخواندن یک ناقض غیرعضو به ترک خط مشی‌ها و میراث مخرب گذشته برخوردارند؟»
وی عنوان کرد که ادامه سیاست شکست‌خورده فشار حداکثری نمی‌تواند موانع پیش روی «مذاکرات برای لغو تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه» را بردارد، بلکه بر پیچیدگی‌های فراوان مذاکرات خواهد افزود.
باقری پس از دیدار با انریکه مورا، معاون جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در توئیتی نوشت: «گفتگویی جدی و سازنده با انریکه مورا در مورد عناصر ضروری مذاکرات موفق داشتم. توافق کردیم پیش از پایان ماه نوامبر مذاکرات را شروع کنیم. تاریخ دقیق هفته بعد اعلام خواهد شد.»
جمع بندی
موافقت ایران برای از سرگیری مذاکرات، فرصت جدیدی را برای کشور‌های اروپایی فراهم می‌کند تا بتوانند اعتماد از دست رفتشان در برابر جمهوری اسلامی ایران را با چاره‌اندیشی برای رفع کامل و موثر تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی ترمیم کنند.
هر چند کشور‌های غربی به این موضوع واقف هستند که تحریم‌های ظالمانه آمریکا ضد ایران، تاثیری بر پیشرفت‌های جمهوری اسلامی ندارد، اما لازم است مهمترین پیش شرط ایران برای آغاز مذاکرات، لغو تحریم‌های یکجانبه آمریکا، گرفتن تضمین کتبی و اتخاذ راهکاری برای مقابله به مثل در صورت خروج یکی از طرف‌ها از برجام باشد.
آمریکا و متحدانش بار‌ها پیشرفت‌های هسته‌ای ایران بویژه در زمینه غنی سازی اورانیوم را دستاویز اعمال تحریم‌های ظالمانه قرار داده اند، اما واقعیت این است که برنامه‌های هسته‌ای ایران صلح آمیز است و جمهوری اسلامی بر اساس فتوای رهبر معظم انقلاب اسلامی هرگز به دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نیست.