دعای ابوحمزه ثمالی یکی از دعا‌های مشهوری است که شیخ طوسی (ره) در کتاب مصباح المتهجد به نقل از ابوحمزه و از امام زین العابدین (ع) آورده است. امام سجاد (ع) این دعا را هنگام سحرگاهان ماه رمضان می‌خواندند.
به گزارش گروه وب‌گردی خبرگزاری صدا و سیما، در میان همه ائمه معصومین (ع) که همه از مردان میدان عبادت و آموزگاران دعا و نیایش هستند، امام سجاد (ع)، به دعا و نیایش شهرت و اختصاص دارند و کتاب صحیفه سجادیه از ایشان، گواه این ادعا است.
دعای ابوحمزه ثُمالی یکی از دعا‌های مشهوری است که شیخ طوسی (ره) در کتاب مصباح المتهجد به نقل از ابوحمزه و از امام سجاد زین العابدین (ع) آورده است. ابوحمزه؛ راوی، محدث و مفسر امامی قرن دوم و از اصحاب امام سجاد (ع) بوده است.
دعای ابوحمزه ثُمالی شامل صفات خداوند، اسم اعظم و همچنین شامل مفاهیمی مانند سنگینی بار گناهان، لزوم اطاعت و پیروی از پیامبر اکرم (ص) و خاندان معصوم او، دشواری‌های قبر و قیامت است. در این دعا راه‌های تضرع به درگاه خداوند، توبه و راه و رسم پرهیزکاری ذکر شده است. امام سجاد (ع) این دعا را هنگام سحرگاهان ماه رمضان می‌خواندند.
متن و ترجمه فرازی از این دعای نورانی را با هم بخوانیم:
يَا رَبِّ هَذَا مَقَامُ مَنْ لاذَ بِكَ وَ اسْتَجَارَ بِكَرَمِكَ وَ أَلِفَ إِحْسَانَكَ وَ نِعَمَكَ وَ أَنْتَ الْجَوَادُ الَّذِي لا يَضِيقُ عَفْوُكَ وَ لا يَنْقُصُ فَضْلُكَ وَ لا تَقِلُّ رَحْمَتُكَ وَ قَدْ تَوَثَّقْنَا مِنْكَ بِالصَّفْحِ الْقَدِيمِ وَ الْفَضْلِ الْعَظِيمِ
پروردگارا این است جایگاه کسی که به پناهت آمد، و به کرمت پناهنده گشت، و به احسان و نعمت‌هایت الفت جست. تویى آن سخاوتمندى که گذشتت به تنگى نمی‌رسد، و احسانت کاهش نمى‌پذیرد، و رحمتت کم نمى شود، و به یقین از چشم‌پوشى دیرینت، و فضل بزرگت
وَ الرَّحْمَةِ الْوَاسِعَةِ أَ فَتَرَاكَ [تُرَاكَ ] يَا رَبِّ تُخْلِفُ ظُنُونَنَا أَوْ تُخَيِّبُ آمَالَنَا كَلّا يَا كَرِيمُ فَلَيْسَ هَذَا ظَنَّنَا بِكَ وَ لًا هَذَا فِيكَ طَمَعَنَا يَا رَبِّ إِنَّ لَنَا فِيكَ أَمَلاً طَوِيلاً كَثِيراً إِنَّ لَنَا فِيكَ رَجَاءً عَظِيماً عَصَيْنَاكَ وَ نَحْنُ نَرْجُو أَنْ تَسْتُرَ عَلَيْنَا وَ دَعَوْنَاكَ وَ نَحْنُ نَرْجُو أَنْ تَسْتَجِيبَ لَنَا فَحَقِّقْ رَجَاءَنَا مَوْلانَا فَقَدْ عَلِمْنَا مَا نَسْتَوْجِبُ بِأَعْمَالِنَا وَ لَكِنْ عِلْمُكَ فِينَا وَ عِلْمُنَا بِأَنَّكَ لا تَصْرِفُنَا عَنْكَ وَ إِنْ كُنَّا غَيْرَ مُسْتَوْجِبِينَ لِرَحْمَتِكَ فَأَنْتَ أَهْلٌ أَنْ تَجُودَ عَلَيْنَا وَ عَلَى الْمُذْنِبِينَ بِفَضْلِ سَعَتِكَ
و رحمت گسترده‌ات اعتماد کردیم، آیا ممکن است پروردگارا برخلاف گمان‌هاى ما به خویش رفتار کنى، یا آرزوهایمان را نسبت به رحمتت نومید سازی؟ هرگز اى بزرگوار، چنین گمانى به تو نیست، و طمع ما درباره تو این‌چنین نمی‌باشد، پروردگارا، ما را درباره تو آرزوى طولانى بسیارى است، ما را در حق تو امید بزرگى است، از تو نافرمانى کردیم و حال آنکه امیدواریم گناه را بر ما بپوشانى، و تو را خواندیم، و امیدواریم که بر ما اجابت کنى، مولاى ما امیدمان را تحقق بخش، ما دانستیم که با کردارمان سزاوار چه خواهیم بود، اما دانش تو درباره ما، و آگاهى ما به اینکه ما را از درگاهت نمی‌رانى، گرچه ما سزاوار رحمتت نیستیم ولى تو شایسته آنى که بر ما و بر گنهکاران به فضل گسترده‌ات جود کنى
فَامْنُنْ عَلَيْنَا بِمَا أَنْتَ أَهْلُهُ وَ جُدْ عَلَيْنَا فَإِنَّا مُحْتَاجُونَ إِلَى نَيْلِكَ يَا غَفَّارُ بِنُورِكَ اهْتَدَيْنَا وَ بِفَضْلِكَ اسْتَغْنَيْنَا وَ بِنِعْمَتِكَ [فِي نِعَمِكَ ] أَصْبَحْنَا وَ أَمْسَيْنَا ذُنُوبُنَا بَيْنَ يَدَيْكَ نَسْتَغْفِرُكَ اللَّهُمَّ مِنْهَا وَ نَتُوبُ إِلَيْكَ تَتَحَبَّبُ إِلَيْنَا بِالنِّعَمِ وَ نُعَارِضُكَ بِالذُّنُوبِ خَيْرُكَ إِلَيْنَا نَازِلٌ وَ شَرُّنَا إِلَيْكَ صَاعِدٌ وَ لَمْ يَزَلْ وَ لا يَزَالُ مَلَكٌ كَرِيمٌ يَأْتِيكَ [عَنَّا] بِعَمَلٍ قَبِيحٍ فَلا يَمْنَعُكَ ذَلِكَ مِنْ أَنْ تَحُوطَنَا بِنِعَمِكَ وَ تَتَفَضَّلَ عَلَيْنَا بِآلائِكَ فَسُبْحَانَكَ مَا أَحْلَمَكَ وَ أَعْظَمَكَ وَ أَكْرَمَكَ
پس آن گونه که شایسته آنى بر ما منّت گذار، و بر ما جود کن، که ما نیازمند به عطاى توییم، اى آمرزگار، به نور تو هدایت شدیم، و به فضل تو بى‌نیاز گشتیم، و به نعمتت بامداد و شامگاه کردیم، گناهان ما پیش روى توست، خدایا از گناهانمان از تو آمرزش مى‌خواهیم، و به سوى تو باز می‌گردیم، تو با نعمت‌ها به ما مهر مى‌ورزى و ما با گناهان با تو مقابله می‌کنیم، خیرت به سوى ما سرازیر است، و بدى ما به سوى تو بالا مى‌آید، همواره فرشته کریمى، از ما کردار زشت به جانب تو می‌آورد، و این امر مانع نمی‌شود از این که ما را با نعمت‌هایت فراگیرى، و به عطاهاى برجسته‌ات بر ما تفضّل کنی، منزّهى تو، چه بردبار و بزرگ و کریمى
مُبْدِئاً وَ مُعِيداً تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُكَ وَ جَلَّ ثَنَاؤُكَ وَ كَرُمَ صَنَائِعُكَ وَ فِعَالُكَ أَنْتَ إِلَهِي أَوْسَعُ فَضْلاً وَ أَعْظَمُ حِلْماً مِنْ أَنْ تُقَايِسَنِي بِفِعْلِي وَ خَطِيئَتِي فَالْعَفْوَ الْعَفْوَ الْعَفْوَ سَيِّدِي سَيِّدِي سَيِّدِي.
آغاز کننده به نیکى و تکرار کننده آنى، نام‌هایت مقدس، و ثنایت عظیم، و رفتار‌ها و کردارهایت کریمانه است، خدایا، فضلت گسترده‌تر، و بردبارى‌ات بزرگ‌تر از آن است که مرا به کردار ناپسند و خطاکارى‌ام بسنجى، پس گذشت نما، گذشت نما، گذشت نما، آقاى من، آقاى من، آقاى من...